İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
96 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum Ýki yýl sonra (MÖ 490da) Persler, Attikaya çýktýlar, Atina büyük bir tehlikeyle karþý karþýyaydý. Isparta aristokrasisi, demokratik cum- huriyete yardým etmek için, hiç ivmedi. Yalnýz, küçük Plate kenti, zayýf bir yardýmcý birlik [sayfa 110] gönderdi. Maraton çarpýþmasýnda, Persler, þiddetli bir saldýrýya uðradýlar ve savaþ alaný üzerinde 6.000 ölü býraktýlar. MÖ 480de, Persler yeniden askerî saldýrýya giriþtiler, Kalabalýk bir ordu, koskoca bir donanmanýn desteði ile Trakyadan geçerek, Balkan yarýmadasýna doðru yöneldi. Sitelerin çoðunluðu, Perslere karþý koymaya cesaret edemediler. Atina ve Isparta gibi birkaç Yunan devleti, kendilerini korumak için birleþtiler. Pers birlikleri, Orta Yunanistana geçit veren Termopil boða- zýna geldikleri zaman, müttefiklerin elinde, henüz, örneðin 300'ü Ispartalý savaþçý olmak üzere önemsiz bir kuvvet vardý. Ispartalýlar ve krallarý Leonidas, son neferlerine kadar savaþ alanýnda öldüler; ama bu sayede, müttefiklerinin kuþatýlmasýný önlediler. Yunanlýlarýn diþediþ karþý koymasýna karþýn, Persler, Termopili zorladýlar ve merkezî Yunanistana akýn ettiler. O zaman savaþ iyice kýzýþtý. Atinalýlar, kadýnlarý, çocuklarý, yaþlýlarý ve deðerli þeylerini, Salamin ve Egde adalarýna taþýdýlar. Sonunda, Pers do- nanmasýný ezici bir bozguna uðratmayý baþardýlar. 479da Yunanlýla- rýn birleþik ordusu, Pers kara ordusunu yendi. Perslere boyuneðmiþ olan siteler, yabancý boyunduruðunu sarstýlar ve ayaklandýlar. Son çarpýþma, 449da, Milet ayaklanmasýn- dan yarým yüzyýldan fazla bir zaman sonra oldu. Persler, Kara Yunanistandan, adalardan ve Küçük Asyanýn Akdeniz kýyýlarýndan çekilmek zorunda kaldýlar. Yunanlýlar, özgürlükleri ve baðýmsýzlýklarý için savaþmýþlardý. Onlarýn zaferlerinin baþlýca nedeni iþte buradadýr. Pers ordularýna gelince, bunlar, özellikle ele geçirilmiþ topraklar üzerindeki kabile- ler ve topluluklar arasýndan toplanmýþlardý ve Pers krallarý için savaþ kazanmakta hiçbir çýkarlarý yoktu ve savaþýn sonucu onlarý ilgilen- dirmiyordu. Med savaþlarý sýrasýnda, Yunan siteleri, pek çok savaþ [sayfa 111] tutsaðý ele geçirdiler ve bunlarý, köle haline getirdiler. Bu, bütün yarýmada üzerinde, özellikle köle akýnýnýn çok güçlü olduðu Atinada, köleci iliþkilerde yeni bir ilerleme ile sonuçlandý. Perslerin Akdenizdeki egemenliklerinin yýkýlmasý gibi, bu geniþ bölgede Yunan tacirlerinin durumunun saðlamlaþmasý da, 97 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum Yunanistanýn geleceði üzerinde büyük bir etki yaptý. Askerî zafer, sitelerin bu zaferi izleyen açýlýp geliþmelerinin belirleyici koþullarýndan biri oldu. Siteler Sisteminin Bunalýmý Eski Yunanistanýn köleci site-devletleri sisteminin bunalýmý ile sonuçlanan olaylar, MÖ 5. yüzyýlýn sonuna ve 4. yüzyýlýn baþýna deðin uzanýr. Bunalým, özellikle ekonomik iliþkilerin, sitelerin siyasal sýnýr- larýný pek çok aþmasýndan ileri geliyordu. Þimdi sitelerin ekonomi- si, köle emeðinin gittikçe daha çok sömürülmesine dayanýyordu. Özgür insanlar olan köylülerin ve zanaatçýlarýn daha önce aðýr ba- san bir rol oynamýþ olan emekleri, kýsa zamanda önemini yitirdi. Kölelerin sayýsý, ticaret iliþkilerinin geniþlemesi, ayný zamanda Yu- nan devletleri arasýnda pek sýklaþan çatýþmalar ve savaþlar nedeni- yle artýyordu. Sonu gelmez askerî ve siyasal kargaþalar, özgür köylülerin durumunu tehlikeye atmaktan baþka bir iþe yaramýyor- du. Toprak, köle sahiplerinin elinde toplanýyordu. Yoksullasmýþ köylüler, kentlere gelip, kentlerin aþaðý tabakalarýnýn saflarýna katý- lýyor; özellikle iþsiz-güçsüz tabakasýný, lumpenproletaryayý artýrýyor- du. Yoksullar ve zenginler arasýndaki çeliþki, durmadan büyüyordu. Yurttaþlar arasýndaki eski göreli birlik, artýk geçmiþe ait bir þeydi. Yapýtlarýndan birinde, Platon, kentin, zenginlerin ve yoksullarýn ken- ti olmak üzere, ikiye bölünmüþ olmasýndan yakýnýr. Özgür köylülerin mülklerinin, yetersizliðinin, köleliðin [sayfa 112] geniþlemesi sonucu, zanaatçý emeðinin derece derece azalmasý- nýn, ekonomi üzerinde, daha baþka kötü etkileri de oldu. Köle eme- ðinin gittikçe daha geniþ ölçüde kullanýlmasý, tekniðin yetkinleþme- sini ve, bütünü içinde, üretimin geliþmesini engelliyordu. Sonunda, siteler sistemi de bundan etkilendi. Büyük yurttaþ yýðýnlarýnýn yoksullaþmasý, sitenin askerî gücü- nü baltaladý ve ücretli askerliðin geniþ ölçüde yayýlmasýnýn nedeni oldu. Her ne kadar bütün içinden bazý kentler ve bazý adalar (örne- ðin Tebler tarafýndan yönetilen Attikobeosya ittifaký) yükselip ortaya çýkýyorsa da, Helen ülkesi tümüyle zayýflýyor ve çökmeye baþlýyordu. Siteler sisteminin bunalýmýnýn siyasal nedenleri arasýnda, baþýnda Isparta ve Atina Konfederasyonu olmak üzere, Peloponez 98 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum Birliðini birbirine düþüren Peloponez savaþlarý (MÖ 431-404) sonun- da, sitelerin kuvvetten düþmelerini ve zayýflamalarýný da saymalýyýz. Merkezileþen Köleci Devletin Billurlaþmasý Sitelerin zayýflamasý dönemi, Balkan yarýmadasýnýn kuzeyin- de yeni bir köleci devlet olan Makedonyanýn doðuþu ve hýzla ilerle- mesi ile ayný zamana raslar. Köleci toplumun içindeki çeliþkiler, Makedonyada, Yunanistanda olduðu kadar belirgin olarak kendi- lerini ortaya koymamýþlardý. Makedonya ordusunun temelini oluþturanlar, özgür köylüler, topluluk üyeleriydiler. Askerî seferlerle siyasal manevralarý da birlikte yürüterek Kral Filip II, iç çeliþkilerle parçalanmýþ olan Yunan site cumhuriyetlerini kendi egemenliðine boyuneðdirmeyi baþardý. Filipin MÖ 377de Korentte topladýðý kon- gre, bütün Yunan devletleri arasýnda barýþ ilân etti, aralarýnda savaþmalarýný yasakladý ve Perslere karþý savaþ açtý. Böylece Yunanistan (Ispartayý saymazsak) birleþmiþ oldu. Meta üretiminin artýþýnýn ve siteler sistemindeki bunalýmýn önce- den belirlediði bütün evrim, birleþmeyi zorunlu [sayfa 113] kýlýyordu. Ama birlik, zorla kabul ettirildi ve yabancýlar tarafýndan gerçekleþtirildi. Yunan-Makedonya Fetihleri Nesnel olarak, Yunan devletlerinin birleþmelerinde ve arala- rýnda barýþ yapmalarýnda, geniþ yýðýnlarýn da çýkarlarý vardý. Savaþlar ve bitmez tükenmez çatýþmalar, onlara çok pahalýya maloluyordu. Bu birleþmenin gerçekleþtirilme biçimi, gene de açýk bir hoþnutsuzluk yarattý. Bu yüzden Korent kongresi, 337de Ýrana savaþ ilân etti; halk yýðýnlarýnýn hoþnutsuzluðunun yönünü deðiþtirecek olan bu savaþ, ayný zamanda Makedonyalý þeflere, Doðunun sayýsýz hazinelerine sahip olmayý, yabancý ülkelerin ele geçirilmesini, kala- balýk bir nüfusun kulluk ve köleliðini vaadediyordu. Pers Ýmparatorluðuna karþý seferleri yöneten, antikçaðýn ünlü askerî ve siyasal þefi Büyük Ýskender oldu. Onun komutasýndaki Yunan-Makedonya ordularý, kýsa zaman- da (MÖ 334ten 327ye kadar) Küçük Asyayý, Suriyeyi, Filistini, Fenikeyi, Mýsýrý, Mezopotamyayý, Ýranýn tamamýný, Orta Asyanýn, Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|