İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
105 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum bölümüne dayanýyorlardý. Asya ve Afrika halklarýndan çeþitli dinsel öðretiler alýyorlardý. Bütün eski Yunan ve helenizm tarihi boyunca sürüp giden iki felsefe eðilimi arasýndaki savaþým, bu döneme deðin uzanýr. Bu, ideolojik savaþýmda yansýyan, toplumsal ve [sayfa 121] siyasal gruplaþmalarýn savaþýmýydý. Yunan toplumu geliþtikçe, bu savaþým da çeþitleniyordu. Bilimin Kollara Ayrýlmasýnýn Baþlangýcý Kültürün Açýlýp Geliþmesi MÖ 5. yüzyýl Yunanistanýnda, iktisadî ve siyasal yaþamýn hýz- la ilerlemesi, kültürün geliþmesine katkýda bulundu. 4. yüzyýlda, iç çeliþkilerin keskinleþmesi, bu ilerlemeyi yavaþlatmadý. Artýk, mate- matik, gökbilim ve týp ilerliyordu. Antikçað matematikçileri, büyük bir pratik ve teorik önemi olan fikirler ileri sürdüler. Bunlar arasýnda, sonsuz küçüklükler fikri ile, akla-uygun olmayan (irrasyonel) sayýlar hakkýndaki çaðdaþ teo- rinin ilkörneði olan, sonsuz (ortak ölçüleri olmayan) büyüklüklerin birbirleriyle iliþkisi konusundaki Knidoslu Evdoksusun teorisini be- lirtelim. Gökbilimde bilimsel varsayýmlarýn, özellikle yeryüzünün ve öteki gökcisimlerinin yuvarlaklýðý konusunda varsayýmlarýn doðduðu görüldü. Meton, 365 1 / 2 günlük bir güneþ takvimi yarattý. Bu takvimi, ilkçað Romasýnýn Jelyen takviminin kabulüne kadar korundu. Hippokrates, týbbýn her alanýnda, önemli pratik gözlemlerde bulundu, bu gözlemlerini birkaç cilt içinde topladý. Ýnsan, insan yaradýlýþýnýn (mizacýnýn) dört öðesi teorisini Hippokratese borçlu- dur. Heredot ve Tukidides gibi bu çaðýn bazý yazarlarý, yapýtlarýný, tarihsel olaylara ve çaðlarýnýn olaylarýna ayýrdýlar. MÖ 5. ve 4. yüzyýllarda, edebiyat ve plastik sanatlar, ileri bir düzeye ulaþtýlar. Eski dinsel bayramlar, tiyatro oyunlarýna kaynak oldu. Trajedi yazarlarý, Ahileos, Sofokles, Euripides, güldürü ozaný Aristofanes, evrensel kültürü etkilemekten geri durmadýlar. Bu çaðda, ünlü heykelci Miron, Fidias ve Polikletes, daha sonra Praksiteles, sanatlarýný yarattýlar. Yunan mimarisinin [sayfa 122] dikkate deðer anýtlarý, zamanýmýza deðin korunmuþtur. 106 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum Eski Yunanlýlar müziði çok seviyorlardý. Telli, nefesli ve vur- malý çalgýlara sahiptiler. Materyalizm Ýle Ýdealizm Arasýndaki Savaþýmýn Belirginleþmesi Demokritosun Çizgisi Ýdealist ve materyalist filozoflar arasýndaki savaþým belirgin- leþiyor. Bu, köleci Yunanistanýn iki eðiliminin, siyasal yaþamýn iki kampýnýn temsilcileri arasýndaki kavga oldu. Materyalist filozoflar, demokratik biçimi içinde köleci toplumun, yani Atina tipindeki de- mokratik sitenin ideologlarý idiler. Ýdealistler ise, Isparta tipindeki oligarþik siteyi temsil ediyorlardý. Materyalist filozoflar, yaþamýn getirdiði sorulara yanýt bulmak istiyorlardý. Bu sorulardan bir tanesi, maddenin yapýsý sorunu idi. Maddenin yapýsý, Anaksagoras (MÖ 500-428e doðru), Empedokles (483-423), Demokritos (MÖ 460-370e doðru) gibi büyük doða bil- ginlerinin inceleme konusu oldu. Anaksagorasa göre, varolan her þey, homeomeriler (türdeþ parçalar), bütün cisimlerin tohum- larý dediði maddî parçacýklardan (particules) oluþmaktadýr. Empedoklese göre, dünya, dört maddî öðenin (köklerin), yani toprak, hava, su ve ateþin bir bileþimidir. Bu kökler, sonsuza deðin bölünebilirler. Aþk ve kin gibi iki maddî güç tarafýndan hare- kete getirilirler. Empedoklesin, organik dünyanýn bu kökler den baþlayarak doðuþu konusundaki fikrine deðinelim. Bu fikrin daha sonraki geliþmesi, bir ölçüde, en uygunlarýn kalýmlýlýðýný saðlayan doðal seçme kavramýna baðlanýyordu. Demokritos, daha önce öncellerinden biri olan Lökipos ta- rafýndan ortaya atýlan atomlar, bölünmez maddî parçacýklar fikrini geliþtirdi. Bütün doðal olaylarýn temeli olan [sayfa 123] atomlar, bu teo- riye göre, nitelik bakýmýndan türdeþ olan öðelerdir ve birbirlerinden ancak nicelikleri, uzay içindeki durumlarý ve bileþim düzenleri ile ayrýlýrlar. Demokritosa göre, maddenin kendinden ayrýlmaz devin- me zorunluluðu, bütün olaylarýn nedeni, maddenin en önemli özel- liðidir. Demokritos, maddenin öncesizliði ve sonrasýzlýðý fikrini ileri sürüyordu: Hiçbir þey yoktan varolmaz, hiçbir þey yokolmaz. De- mokritos, hayvanlar âleminin kökenini materyalist bir biçimde açýk- lamaya ve insan ruhunun maddî niteliðini ve beden gibi ölümlü olduðunu kanýtlamaya çalýþtý. MÖ 5. ve 4. yüzyýllarda, Demokritosun, 107 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum en göze çarpan temsilcisi olduðu materyalist eðilim, güçlenerek ilerliyordu. Demokritosun uyandýrdýðý eðilim, idealist anlayýþlara karþý savaþýmda dayanýklýlýk kazanýyordu. Materyalist Filozoflarýn Tanrýtanýmazlýðý Materyalist felsefe ilerledikçe, tanrýtanýmaz dünya anlayýþý da geliþiyordu. Köleci demokrasinin ilerleyip geliþmesi de, bu dünya anlayýþýnýn siyasal temeline hizmet etti. Filozoflar, materyalizmi tutkuyla salýk verirken, tanrýsal ne- dene hiç yer vermiyorlardý. Herakleitos, çevresindeki dünya hak- kýnda, evren hakkýnda: Dünya birdir, ne bir tanrý, ne de bir insan tarafýndan yaratýlmýþtýr, bir yasaya göre yanan, bir yasaya göre sönen, baþý ve sonu olmayan canlý bir ateþ olmuþtur, ateþtir ve ateþ olacak- týr. diye yazýyordu. Materyalist filozoflar, ruhu, maddî bir ilke sayýyorlardý. Top- lumsal olaylar alanýnda ise, tanrýlarýn iradesi yerine, insan usunu koydular. Ýdealist Eðilimlerin Geliþmesi Platonun Çizgisi Ýdealist, çizginin temsilcileri, her çareye baþvurarak, mate- ryalist filozoflarýn etkisini gidermeye çalýþýyorlardý. [sayfa 124] Atina, on- larýn savaþýmýnýn baþlýca arenasý oldu. Ýdealist görüþler, sofistleri, bilgelik ustalarýný, her ne kadar bunlar hâlâ bazý tanrýtanýmaz ve materyalist fikirler taþýyorlarsa da, karakterize ediyorlardý. Sicilyanýn dikkate deðer sofisti Gorgias (MÖ 483-376ya doðru), dünyayý, genel olarak nesnel gerçekliðin (verite) varlýðýný tanýma olanaðý olduðunu kabul etmiyordu. Felsefî öðretiler ile yaþam arasýndaki baðý yadsýyarak, felsefeyi güzel söz söyleme oyunu yapan sofistler pek çoktu. Sokrates (MÖ 469-399), sofistlerin idealist ilkesini geliþtirdi, beni, bilginin kaynaðý yaptý. Kendi ken- dini taný diyordu. Sokrates, doða olaylarýnýn ve toplumsal yaþamýn materyalist açýklamasýna karþý koyuyordu. Ýdealist eðilim, Sokratesin öðretilisi Platon (MÖ 429-347ye doðru) ile, doruðuna vardý. Bu, bize, Platonun çizgisini, Demokritosun çizgisi ile karþý karþýya koy- ma olanaðýný verir. Platon, duyulabilen maddî dünyayý gerçek Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|