İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
108 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum dünyanýn gölgesi, genel fikirlerin, kavramlarýn, olaylarýn ve nes- nelerin yansýsý gibi anlýyordu. Ýnsan, bu genel fikirleri, ölümsüz ruhunun anýmsamalarý sayesinde bilebilir. Ýþte bu, sýk sýk savunu- lan nesnel bir idealizmdir. Mistik fikirleri, Platonda çok kuvvetli olarak belli olmaktadýr. Aristoteles Eski dünyanýn büyük düþünürü Aristoteles (MÖ 384-322), De- mokritos ile Platon arasýnda, ortada yer tutar. Fikirlerin duyular- üstü dünyasý hakkýndaki Platonun öðretisini, eleþtirici bir gözle inceliyordu. Bizim dýþýmýzda, nesnel bir dünyanýn varlýðýný kabul etmekle birlikte, duyusal algýlarý, dünyanýn kusursuz bir betimleme- sinin kaynaðý gibi görüyordu. Bu en önemli felsefe tezi, Aristotelesin materyalizme yaklaþtýðýna tanýklýk etmektedir. Aristotelese göre, platoncu fikirler, görüngülerin ve algýlanan nesnelerin, ne [sayfa 125] ortaya çýkýþ nedenlerini, ne de evrim nedenlerim açýklayabilecek yetenekte idi. Ama Aristoteles, varlýk (duyusal algýlar) ve düþünce arasýn- daki iliþki sözkonusu olduðundan, idealist konumda kaldý. Bilgi süreçlerinde, anlayan, kavrayan ruh, maddî bedenden baðýmsýz ola- rak kesin bir rol oynar. Ona göre edilgin (pasif) ve biçimsiz madde, etkin (aktif) bir güç tarafýndan devindirilmiþtir. Bu gücün çýkýþ nok- tasý ve ayný zamanda evrensel evrimin son amacý, bir çeþit bütün biçimlerin biçimi, yani Tanrý idi. Ünlü bilgin Aristoteles, doðal bilimler, özellikle zooloji ko- nusunda, tarih, edebiyat, mantýk ve edebiyat teorisi konularýnda pek çok yapýt yazdý. Aristotelesin siyasal sorunlara ayrýlmýþ yazýlarý, çok ilgi çekicidir. Çeþitli devletlerin siyasal düzenlerine özgün bir toplu bakýþ olan Atinalýlarýn Politikasý adlý kitabýnda, politika teri- mini de, ilkin Aristoteles kullandý. Helenizmin Ýdeolojisi ve Kültürü Helenistik dünyanýn kültürü, eski Yunanda yaratýlmýþ olan þeylerin en iyisini kendine maletti. Helenistik devletlerin oluþmuþ bulunduðu geniþ bölgelerin herbirinde, helen kültürü ile yerel kül- türler gibi, çeþitli bilimsel eðilimler, sanat ve edebiyat eðilimleri de 109 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum birleþip kaynaþýyordu. Üretimin geliþmesi, doða bilimlerinin ilerle- mesine yardýmcý oluyordu. Doðanýn, doðru ve özenli araþtýrýlmasý bu çaða deðin uzanýr. Bilimsel bilgi dallarý, kesin olarak felsefeden ayrýlýrlar ve hýzla ilerlerler. Bununla birlikte, bazý düþünürler, bilimin birçok dallarýn- da, ayný zamanda, önemli sonuçlar elde ederler. Eratostenes (MÖ 276-193), matematik, fizik, gökbilim, tarih ve özellikle coðrafya ile uðraþýyordu. Yeryüzü yuvarlaðýnýn (aþaðýyukarý 40.000 km olan) en geniþ enlem çizgisini [sayfa 126] 39.700 km olarak ilk kez o hesapladý. Çaðýna göre, Eratostenesin hesaplarý çok açýk ve kesindi. MÖ 3. yüzyýlýn baþlarýnda Öklidin ünlü geometrik öðeleri ortaya çýktý. Sicilyada matematikçi ve mekanikçi Arþimides (MÖ 285- 212) yaþýyordu. Hidrostatiðin temel ilkesini (Arþimides ilkesini) buldu; tarlalarýn sulanmasýnda kullanýlan aygýtlarý (Arþimides vidasýný) yetkinleþtirdi, baþka teknikler icat etti. Gökbilimde, Aristarkos (MÖ 3. yüzyýl), heliosantrizm (güneþ merkezcilik) denen, gökcisimlerinin güneþin çevresinde döndükle- ri fikrini, ilk kez ortaya attý. Ýskenderiyede Homeros metinlerinin eleþtirel incelenmesi, filolojinin baþlangýcý oldu. Mutlu bir yaþam üzerine ilk ütopyacý edebî yapýtlarýn ortaya çýktýklarý görüldü. Örneðin Yambul, Güneþ Devleti adlý kitabýný yaz- dý. Ýdealizm ile materyalizm arasýndaki savaþým devam ediyor- du. Stoacýlarýn anlayýþlarý, materyalist öðeler taþýmaktaydý. Bununla birlikte, onlarýn görüþlerini bütünüyle nitelendiren, evrenin anlayýp kavrayan yapýsý ilkesini (logosu) kabul etmeleriydi. Canlý bir bütün olarak varsayýlan, dünya olaylarýný yöneten, yasalarý koþullandýran, iþte bu lodostu. Stoacýlar ve idealizm ile dinin öteki savunucularý, bilimsel materyalizmin yayýlmasýna kesinlikle karþý koyuyorlardý. Materyalist Epiküros (MÖ 341-270), insaný, çevresindeki doðanýn bir parçasý sayýyor. Demokritos gibi, Epikürosa göre de, bölünmeyen parçacýklar, atomlar ve bunlarýn mekanik devinmelerinin yer aldýðý boþluk, her þeyin temelini oluþturuyordu. Epikürosa göre, bütün doða görün- güleri atom bileþimleri idiler. Ama Demokritostan farklý olarak, Epi- 110 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum küros, atomlarýn birbirlerinden yalnýz büyüklükleri ve biçimleri ile deðil aðýrlýklarý ile de ayrýldýklarýný kabul ediyordu. Epikürosun, atom- larýn [sayfa 127] düþey devinmelerinin, onlarýn aðýrlýklarý nedeniyle, ve kendiliðinden varolan bir iç güç nedeniyle doðru çizgiden çok küçük bir sapma (declinaison) ile birlikte oluþtuðu fikri, dünyanýn mate- ryalist tanýnmasýnýn hazýrlanýþý için büyük bir önem taþýr. Maddî dünya öncesiz ve sonrasýz, insan bilincinden baðýmsýzdý. Ýnsan, di- yordu, dünyayý duyularý sayesinde tanýr. Epiküros, eski dine açýkça saldýrýyordu. Onun fikirleri, tanrýtanýmazlýðýn geliþmesinde önemli bir rol oynadý. [sayfa 128] 111 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ESKÝ ROMADA KÖLECÝ DÜZENÝN BELLÝBAÞLI ÇÝZGÝLERÝ ESKÝ Yunanistan, Kuzey Afrika ve eski Asya devletlerinden farklý olarak, Roma, en üstün derecedeki köleci devleti kurdu: Romada, köleler, maddî servetlerin baþlýca üreticileridirler. Köleler ile köle sahipleri arasýndaki sýnýf savaþýmlarýnýn özellikle en acý- masýz biçimleri Romada ortaya çýkmýþtýr. Roma tarihi, köleci toplumun iktisadî, toplumsal ve siyasal süreçlerini, en ayýrdedici çizgileri ile gösterir. 1. KÖLECÝ TOPLUMUN VE KÖLECÝ DEVLETÝN YAPISI Roma Toplumunun Ýlk Aþamasý (Ýmparatorluk Çaðý) Ýlk aþamada, Romada, köleci iliþkilerin hýzlý evrimi [sayfa 129] Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|