İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
118 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum 3. KÖLECÝ ROMA DEVLETÝNÝN ÇÖKÜÞÜ Hangi toplum olursa olsun, bir toplumun parçalanýþý ve yýkýlýþý, hiçbir zaman, birdenbire olmaz. Bu, zaman içinde yayýlmýþ, yoðun- luðu bir dönemden ötekine deðiþen yoðun bir olgudur. Roma Ým- paratorluðunun gerileyiþinin belirtileri, hiçbir þeyin bu koskoca yapýyý sarsamaz gibi göründüðü bir çaðda ortaya çýktý. Büyük Ýþletmelerin Çöküþünün Baþlangýcý ve Kolonluðun Doðuþu MS 1. yüzyýlýn sonu ve 2. yüzyýlýn baþýnda günýþýðýna çýkan bu belirtilerden biri, çalýþmalarýnýn sonuçlarý ile hiç bir biçimde ilgi- lenmeyen kölelerin zarar verdiði büyük iþletmelerin rolünün gitgide azalmasý oldu. Latifundia sahipleri, köleleri gözetlemek ve çalýþmaya zorlamak için karmaþýk bir baský aygýtýný hazýr bulundurmak zorun- luluðu duyuyorlar, bu da üretimi daha pahalý kýlýyordu. Bunun için, büyük toprak sahipleri, çok kez latifundia çerçe- vesi içinde küçük özel iþletmeleri korumayý daha kârlý buluyorlardý. Gerekli malzemeyi efendilerinden saðlayan köleler, bu küçük iþletmeleri iþletiyorlar ve emek karþýlýðý olarak da, üründen bir par- ça alýyorlardý. Bu arada kolon denilen özgür yarýcýlarýn da ortaya çýktýðý görülüyor. Bunlardan [sayfa 137] bazýlarý para olarak kira ödüyor- lar, bazýlarý ise (ki bunlar hep çoðunluktaydý) ürünün bir bölümünü mülk sahibine veriyorlardý, Kolonlar, derece derece, baðýmlý çiftçi- ler durumuna geçtiler. Yoksullaþmýþ özgür köylülerin ve azat edilen kölelerin kolon saflarýna akým sonucunda saflar kalabalýklaþýyordu. Kolonluk sistemi, üreticilerin, çalýþmalarýnýn sonuçlan ile doðrudan doðruya ilgilenmelerine yardýmcý oldu. Ýkramiye yöntemi de ayný amaca hizmet ediyordu. Burada, efendi, mülkünün bir parçasýnýn tasarruf hakkýný kölesine veriyor, karþýlýðýnda gelirden belirli bir pay alýyordu. Köleci Toplumun Bunalýmýnýn Yeðinleþmesi Parçalanýp daðýlmanýn ilk belirtileri MS 1. yüzyýlýn ikinci yarý- sýnda kendisini göstermeye baþladý. 3. yüzyýlda daha da belirginleþti ve Roma toplumu, derin bir bunalým içine düþmüþ oldu. 119 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum Uzlaþmaz karþýt baþlýca sýnýflarýn durumu çok deðiþmiþti ve aralarýndaki iliþkiler de artýk ayný deðildi. Köle emeðinin üretken- liðinin düþüklüðü, köle sahiplerini, köleleri azat etmeye itiyordu. Köleler ya bir ikramiye (bir parça topraðýn tasarruf hakkýný) alýyorlar ya da kolon oluyorlardý. Kölelerin emeklerinin ürünü, onlarý ilgilen- dirmediði için, efendiler, köleler üzerine baský yapmaktan vazgeç- mek zorunluluðunu duyuyordu. Bununla birlikte, kolonlarýn, mülk sahipleri karþýsýndaki baðýmlý durumlarý, sürekli olarak, daha belirli bir durum alýyordu. Baþka bir deyiþle, özgür küçük çiftçiler ile kölele- rin koþullarý birbirine yaklaþýyordu. Çok kez yoksul ya da az varlýklý köylüler, kolon durumuna düþüyorlardý; sonuçta, Roma, bütün öte- ki eski kentler gibi, mülk edinmiþ bir özgür yurttaþlar toplumu oluyor ve köleliðin kalesi olma rolü tehlikeye girmiþ bulunuyordu. Zanaatçý loncalarýnýn üyeleri de, gittikçe yoksullaþýyordu. Zan- aatçýlar tarafýndan ödenen vergilerin düzenli oluþu, [sayfa 138] devleti, artýk, bütün çarelere baþvurarak, zanaatçý loncalarýný güçlendirmeye yöneltti. Vergilerin sürekli olarak aðýrlaþmasý, topluluða ait topraklarýn yaðma edilmesi, kentlilerin çoðunun yýkýmýný çabuklaþtýrýyordu ve kent yapýsýnýn gittikçe artan ön çatlaklarýný derinleþtiriyordu. 3. yüzyýlýn ekonomik bunalýmý, toplumsal çeliþkileri daha çok derinleþtirdi. Kolonlar ve yoksul yurttaþlar, þimdi kölecilere karþý ortak cephe kuruyorlardý. 3. yüzyýlda isyan eden köleler ve kolonlar, Galyayý ve Ýspan- yayý ele geçirdi. Köleciler de birlik halinde deðillerdi: büyük toprak sahipleri, daha önemsiz olan köle sahiplerini ezmeye çalýþýyorlardý. Toplumsal çeliþkiler, siyasal çeliþkilerle birbirine karýþýyordu. Bazý eyaletlerin ayrýlma eðilimleri, ayný þekilde çeþitli gruplarýn taht için savaþýmý, gittikçe artýyordu. Bu iç çekiþmeler sýrasýnda ordu gittikçe artan bir rol oynuyordu. 193-197 yýllarýnda, iktidardaki sýnýfýn çeþitli gruplarý arasýnda bir iç savaþ patlak verdi; bu savaþ, 3. yüzyýlýn yarýsýnda, çok aðýr bir siyasal bunalýmýn nedeni oldu. Köleci Üretim Tarzýnýn Kesin Olarak Daðýlýp Parçalanmasý Köleci üretim iliþkilerinin daðýlýp parçalanmasýnýn belirtili ka- nýtlarýndan biri, kolonluðun geliþmesi oldu. 4. yüzyýlda, Konstantinin 120 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum hükümdarlýðý zamanýnda, kolonlar, çalýþtýklarý topraða baðlandýlar. Bundan sonra kolonlar, kendi toplumsal kökenlerinden baðýmsýz olarak toprak sahiplerinin kendilerine gösterdiði tarla parçasýný süre- kli olarak iþlemek zorunda tutuluyorlardý. Kolon, ne kendisinin, ne de çocuk ve torunlarýnýn terketmeye haklarý olmadýklarý Roma yurt- luðunun {domaine romain) temel öðesi oldu. Pratik olarak, bu, kolonun köleleþmesi demek oluyordu. Ama kolonluk, [sayfa 139] bir feodal iliþkiler sistemi kuracak ölçüde geliþemiyordu. Köleci dü- zen, bu evrimin önüne aþýlmaz engeller çýkarýyordu. Kolonun aðýrlaþan koþullarý, gittikçe köleninkine yaklaþýyordu. Öte yandan, egemen sýnýfýn temsilcileri, kölelere gittikçe daha acý- masýzca davranýyordu. Önceleri kölelerin isyan etmeleri korkusu, Roma devletini, kölelerin öldürülmesini yasaklamaya zorlamýþtý; þimdi bu hak yeniden tanýnmýþtý. Yoksullar, çocuklarým köle ola- rak satma iznini elde ettiler. Topraða baðlananlar, yalnýzca kolonlar deðildi. Baðýmlýlýk, gerçekte, zanaatçýlýða deðin yayýlmýþtý. Lonca, tümüyle, bütün üye- lerinin davranýþýndan devlete karþý sorumlu idi. Lonca üyesi zan- aatçýlar, loncalarýndan ayrýlamýyorlardý, baþka loncadan olan biriyle evlenmeye de haklarý yoktu. Hatta belediye sýnýrlarý içine girmiþ olan ruhaniler, kent nüfusunun zengin tabakasýnýn temsilcileri bile, kente baðlandýlar. Köleci devlet, bu önlemlerle, nüfusun, kentten kaçmasýný engellemeye çalýþýyordu. Ama kentlerin yoksullaþmasý her þeye karþýn sürüyor ve kent topraklarýnýn özel kiþiler tarafýndan aþýrýlmasý ve vergilerin aðýrlaþmasý, bu yoksullaþmaya yardým edi- yordu. Köleci üretim biçiminin çürümesinin, egemen sýnýf içindeki iliþkilerde de etkileri oldu. Köle sahipleri sýnýfýnýn tümünün sözcüsü olarak devletin saðlamlaþmasý, yerini, siyasal ayrýlmalara býraktý. En büyük toprak sahipleri, merkezî iktidara gittikçe daha aldýrmaz oluyorlardý. Tam yýkýmdan kurtulmak amacýyla, küçük özgür çiftçi- ler, büyük senyörlerin koruyuculuðu altýna giriyorlar ve böylece daha baðýmlý bir duruma düþüyorlardý. Güçlü halk ayaklanmalarý, köleci yapýyý gittikçe daha çok sarsmaya baþladý. Artýk, siyasal bunalým ile toplumsal bunalým, bir tek bunalým halinde birleþiyordu. Bu bunalýmýn belirtilerinden biri, Roma Ýmparatorluðunun, 385te Ýmparator [sayfa 140] Teodosiusun ölümünden sonra, resmî olarak onaylanan Doðu Roma Ýmparator- Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|