İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
112 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum daha çok geliþmiþ baþka toplumlarýn etkisi ile açýklanýr, Ýtalyada (Sicilyada), köleci düzenin egemen olduðu Fenike kolonileri ve Yunan kolonileri vardýr. Etrüsklerin köleci toplumu, Apenin yarýma- dasýnýn kuzeyinde yerleþmiþti. Bu toplum, MÖ 6. yüzyýlda geliþme- sinin doruðuna ulaþtý ve sonra geriledi. Romadaki ve Yunanistandaki köleci devletlerin biçimlen- melerinde, pek çok ortak noktalar vardý. Bu çaðda, Romalýlar, klan- lar (gentes) halinde, efsaneye göre, 300 klan, küriler (10 klandan kurulu eski Roma boylarý) halinde ve kabileler halinde toplanmýþlardý. Kabileler, Roma halký denilen topluluðu oluþturmakta olan kabile federasyonlarý halinde birleþmiþlerdi. Kral (federasyon þefi), bu federasyonlarýn baþý idi. Kral co- mices (halk meclisleri) tarafýndan seçilmekteydi. Yaþlýlar Konseyi, giderek, kralla birlikte, en yüksek iktidarý elinde bulunduran senato haline dönüþecektir. Yaþlýlar ve onlarýn aileleri, Roma aristokrasisi- nin, patrisyenlerin çekirdeðini oluþturdu. Nüfusun büyük bir bölümü bu klan iliþkilerinin dýþýnda kaldý. Bunlar, plebyenler, eski savaþ tutsaklarý, Romanýn ele geçirdiði to- praklarýn sakinleri ve göçmenlerdi; bunlarýn kiþisel özgürlükleri var- dý, ama bütün siyasal haklardan yoksundular. Yavaþ yavaþ plebyenler, yoksul düþmüþ Roma yurttaþlarý ile kaynaþtýlar. Roma toplumunda, köleler, az sayýdaydý. Kölelik, ataerkildi. Sýnýf çatýþmalarý henüz baþlangýcýndaydý. Klan Aristokrasisine Karsý Halkýn Savaþýmý Yoksul düþmüþ yurttaþlarýn desteklediði plebyenler, doðuþtan aristokrat olanlara, patrisyenlere karþý acýmasýz bir savaþ yürütüyor- lardý. Servet eþitsizliklerinin artmasýna sýký sýkýya baðlý olan bu savaþým, sonunda, klan iliþkilerinin çökmesi sonucunu doðurdu. Topluluk, bütün toprak sahiplerini, [sayfa 130] plebyenleri olduðu ka- dar patrisyenleri de biraraya toplamaya baþlýyordu. Toplumsal farklýlaþmanýn ölçütü servet durumu oldu. Efsaneye göre, MÖ 6. yüzyýlda, sondan bir önceki Roma Kra- lý Servius Tullius tarafýndan gerçekleþtirilen reform, Umun toplu- luðunun yeniden örgütlenmesinde önemli bir aþama oldu. Bu reform, bütün Roma nüfusunu servet durumlarýna göre birçok gru- plara (sýnýflara) bölüyordu. En zengin sýnýftan olan yurttaþlar, as- 113 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum kerî birliklerin (santüriler yüz kiþilik takýmlar) en büyük bir mik- tarýný saðlýyordu. Daha az zengin ama sayýlarý daha çok olan yurt- taþlar, daha az santüri veriyorlardý. Yeteneði olmayan, yoksul taba- kalar, proleterler, yani zürriyetlerinden baþka bir þeyleri olmayan kiþiler, bir tek santüri oluþturuyorlardý. Toplumun bu bölünme düzeninin büyük bir siyasal anlamý vardý. Halk Meclislerinde yurttaþlar, santüri (yüzde, yüzdelik) hes- abýyla oy veriyorlardý; her sýnýf, çýkardýðý santüriler sayýsý ile orantýlý bir oy miktarýna sahipti. Artýk, mülk sahiplerinin maddî mallarý, onlarýn toplum inde- ki yerlerini, nüfuzlarýný, etkilerini, ve rollerini belirliyordu. En zengin plebyenler, patrisyenler arasýna karýþmaya baþlýyorlardý. Pleblerin baþlýca yýðýnýna gelince, onlarýn sefaleti gittikçe artýyordu. MÖ 509da, krallýk iktidarýnýn düþüþü ve cumhuriyetin kuruluþu, bu durumda hiç deðiþiklik yapmadý. Cumhuriyetin Baþlangýcý Roma toplumunun, zanaatçýlýkla toprak iþinin birbirinden ay- rýlmasýna baðlý olan ekonomik geliþmesi, köle emenin rolünün de- rece derece güçlenmesi sonucunu doðurdu. Bu da, devletin, köle sahipleri sýnýfýnýn ve nüfusun öteki varlýklý tabakalarýnýn siyasal ege- menliðinin aygýtý olarak güçlenmesi sonucunu verdi. Senato, Roma Cumhuriyetinde en yüksek kurumdu. [sayfa 131] Krallýk iktidarý, yerini, önceleri pretörler (eski Roma yargýçlarý), son- ralarý da konsüller denen iki majistranýn (yüksek görevlinin) ikti- darýna býraktý. Bu majistralar, senatoya baþkanlýk ve askerî birliklere de komutanlýk ediyorlardý. Yavaþ yavaþ daha aþaðý kademede ma- jistralýk görevleri, meclislerde idare amirlikleri, belediye meclis üye- likleri kuruldu. Bu görevler, ücret karþýlýðýnda olmadýðý için gene varlýklý sýnýfýn temsilcilerine düþüyordu. Yüksek görevler gibi sena- toya seçilmek hakký da patrisyenlere özgü bir ayrýcalýktý. Patrisyenler ile plebyenler arasýnda hiçbir zaman sönmeyen savaþým, baþlýca iki sorunun çevresinde dönüyordu: özellikle borç- lar yüzünden köleliðin yasaklanmasýna baðlý olan toprakla ilgili sorun ve plebyenlerin siyasal haklarý sorunu. Ekonomik durumlarý ve borç- larý aðýrlaþmýþ olan küçük toprak sahipleri plebyenler, büyük toprak sahiplerine, patrisyenlere karþý çýkýyorlardý. Bu savaþým, bizzat hal- 114 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum kýn (plebin) baðrýnda oluþmakta olan toplumsal farklýlaþma ile daha karmaþýk bir hal almýþtý. Sonunda, plebyenler, en baþta geleni borç yüzünden köleleþ- tirmenin yasaklanmasý olan çeþitli ödünler kopardýlar. Kendilerine yüksek görevlerin kapýsýný açtýrdýlar ve halk mahkemelerinin kurul- masýný elde ettiler. Halk mahkemeleri, patrisyen majistralarýn karar- larýný, eðer halkýn çýkarlarýna aykýrý ise ertelemek hakkýna sahip bu- lunuyorlardý. Patrisyenler ile plebyenler arasýndaki savaþým, toplumun ser- vete göre bölünmesini tamamladý. Eski patrisyen ailelerin ve zen- ginleþmiþ plebyenlerin çocuklarý, birbirinden ayrýlmamacasýna kay- naþtýlar, yeni bir ayrýcalýklý kastý, yani soyluluðu oluþturdular. Pleb (halk) terimi, ilk anlamýný yitirdi ve nüfusun sömürülen aþaðý taba- kalarýný belirtmeye baþladý. Dýþ siyaset alanýnda MÖ 5. ve 3. yüzyýllar arasýndaki dönem, Romalýlarýn, Ýtalya yarýmadasý üzerindeki egemenliklerini [sayfa 132] saðlamak için hemen hemen aralýksýz sürdürdükleri savaþlarla be- lirlenir. Ýþte o zamanlardadýr ki, Roma köleci toplumunun ve devle- tinin billurlaþmasý, tamamlanmýþ oldu. 2. KÖLECÝ TOPLUMUN EN YÜKSEK AÞAMASI Akdenizin Romalýlar Tarafýndan Fethi Köleci iliþkilerin geliþmesi ve bunun gibi egemen simin top- rak sorununu, koloniler kurarak çözümleme isteði, Romayý, askerî bakýmdan Ýtalya yarýmadasýnýn dýþýna yayýlma siyasetine yöneltti. MÖ 3. yüzyýlýn ilk yarýsýnýn sonlarýnda, Roma, Kuzey Afrikanýn büyük bir köleci devleti olan Kartacaya karþý savaþa giriyor. Bunlar, Kar- tacanýn çökmesi (MÖ 146) ve Batý Akdenize Roma egemenliðinin yerleþmesi ile sonuçlanan (birinci, ikinci, üçüncü) Kartaca savaþlarý- dýr. Ayný sýralarda, Romalýlar, Balkan yarýmadasýný da ele geçirdiler. Daha sonra, egemenliklerini, Doðu Akdenize, Küçük Asyaya, Ýz- landaya, bugünkü Belçika topraklarýna, vb. deðin geniþlettiler. Ele geçirilen ülkeler, Roma eyaleti haline getiriliyor ve bu eyaletler, ikti- darda bulunan sýnýfýn sürekli zenginleþme kaynaðý oluyordu. Zaferle biten bu savaþlar, Romaya çok ucuz bir köle el emeði Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|