İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
93 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum ediyordu. Bütün yurttaþlar seçme ve seçilme hakkýna sahipti; yalnýz Atinanýn herhangi bir kurumuna deðil, mahkemeye, Beþyüzler Konseyine, komutanlýk görevlerine de kabul ediliyorlardý. Ama bu, daima, bir köle sahipleri demokrasisi idi. Yalnýzca özgür erkek yurttaþlar, yani küçük bir azýnlýk, Meclise katýlýyordu. Zaten, bütün özgür yurttaþlar, yurttaþlýk haklarýndan pratik olarak, yararlanamýyor- lardý. Attika köylüleri, Meclise seyrek olarak katýlýyorlardý; onlar, Atinaya iki-üç günlük yolda oturuyorlardý. Her ne kadar Atinanýn nüfusu 30.000-35.000 idiyse de, gerçekte Halk Meclisine katýlanlar, yalnýzca 2.000-3.000 kiþiydi. Köleleri ve kendi sitesinin özgür yurttaþlarýný sömürürken, Atina köleci aristokrasisi, giderek, Atinaya baðlý siteleri de sömürü- yordu. Eski Yunan Kolonilerinin Kurulmasý Siteler azçok kurulunca, kolonilerin kurulmasý da baþladý. Kolonlar (Koloni kuranlar) en baþta, Yunanistanýn, klan aristokra- sisinin iktidarý ele geçirdiði bölgelerinden geliyorlardý. Klan aristo- krasisi, topraðý kendi ellerinde toplayarak ve topluluk üyeleri yýðýnýný yoksulluða mahkûm ederek, onlarý, [sayfa 107] yurtlarýný býrakmaya zorluyordu. Göçenlerin arasýnda, hem yoksullaþmýþ yurttaþlar, hem de köle emeðinin rekabeti karþýsýnda iflâs eden zanaatçýlar, küçük ve orta çiftçiler vardý. Kolonlar arasýnda, siyasal nedenlerle göçen aristokratlar da bulunuyordu. Tacirlere gelince, onlar, buðday, tuz, çeþitli madenler ve köle edinmek için, uzun yolculuklara çýkýyorlardý. MÖ 8-6. yüzyýllarda, Yunan kolonileri, Fransanýn, Ýspanyanýn, Ýtalyanýn Akdeniz kýyýlarýnda, Nil deltasýnda, Karadeniz ve Azak de- nizi kýyýlarýnda görünüyorlardý. Böylece metropolle sýký ekonomik ve kültürel iliþkiler sürdüren baðýmsýz siteler kuruldu. Yunan kolonilerinin kurulmasý, Yunanlýlarýn kendi yazgýsý üze- rinde ve Yunanlýlarýn sýký ve sürekli iliþkiler kurduklarý halklarýn yaz- gýsý üzerinde aðýr basan bir rol oynadý. Yunan Sitesinin Ekonomik Temeli Yunan devleti, sayýlarý epeyce artmýþ olan kölelerin acýmasý- 94 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum zca sömürülmesi sayesinde geliþiyor, gönence eriþiyordu. Köleler, savaþ tutsaklarý arasýndan seçiliyor ya da köle tacirlerinden saðla- nýyordu. Zanaatçýlýk, denizcilik, ticaret, sanatlar, geliþmelerini, köle sömürüþüne borçluydular. Atinada, köle çalýþtýran birçok atelye {ergasteries) beliriver- di. Bunlarýn çoðu küçük atelyeydi, ama bazý durumlarda, çalýþtýrdýklarý kölelerin sayýsý, yüzü geçiyordu. El emeðinin bu basit elbirliði, emeðin üretkenliðini artýrýyordu. Yunan ekonomisinin özel niteliði, toplumsal iþbölümünün belirginleþmesidir, ki bu da, meta üretimini geliþtiriyordu. Atina büyük bir ticaret merkezi haline geldi. Köleci ekonomi, üretici güçlerin ilerleyiþini büyük ölçüde kolaylaþtýrýrken, daha sonra ilerlemenin engeli haline geldi. Köle- nin, kendi emeðinin üretkenliðini artýrmakta, aletleri ve çalýþma alýþkanlýklarýný geliþtirmekte bir çýkarý yoktu. Avadanlýklarý özenle kullanmýyor, sýk sýk da kýrýyordu. [sayfa 108] Onun için, efendisi, ona, çok kez en ilkel aletleri veriyordu. Köleler, çaðýn, baþlýca üretici gücünü oluþturuyorlardý. Ama onlar, o denli çetin koþullarda yaþýyorlardý ki, çok kez pek genç yaþta ölüyorlardý. Ekonomi geliþtikçe, köleler daha çok artýyor ve onlarýn varlýklarý dayanýlmaz bir durum alýyordu. Böylece, Yunan köleci toplumu, bir yandan açýlýp geliþirken, bir yandan da kendi baþlýca üretici gücünü daha çok tahrip ediyordu. El Emeði ile Zihinsel Emek Arasýndaki Karþýtlýk Yunanistanda ve daha sonra Romada köleci iliþkilerin geniþlemesi, ta Asya ve Afrika köleci despotizmlerine deðin varan zihinsel emek ile el emeði arasýndaki karþýtlýðýn güçlenip belirginleþ- mesine yardýmcý oldu. Bu karþýtlýðýn belirginleþmesinin nedeni, yal- nýzca, fizik olarak çalýþmak zorunluluðundan kurtulmuþ olan köle sahiplerinin kendilerini zihinsel uðraþlara, yönetime, hukuk bilimi- ne, mahkemelere, sanatlara ve edebiyata vb. verebilmeleri olgusun- da yatmamaktadýr. Önce Yunanda, daha sonra Romada, geniþ halk yýðýnlarýný saran her çeþit el emeðinin horgörülmesi, el emeði ile zihinsel emek arasýndaki uçurumun derinleþmesinin baþlýca nedeni oldu. 95 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum Köle sayýsýnýn daha önce görülmemiþ bir biçimde artmasý, el emeðini, özgür bir insana yakýþmayan, onur kýrýcý bir uðraþ sayan özgür köylü ve zanaatçýlarýn gitgide yýkýmýna neden oluyordu. Kölelik çaðýnda doðmuþ olan bu açýk karþýtlýk, insanýn insan tarafýndan sömürülmesi üzerine kurulan sonraki bütün ekonomik ve toplumsal biçimlerde sürüp gitmiþtir. Yabancýlarýn Saldýrýsýna Karþý Savunma Yunan siteleri, birçok kez, yabancý saldýrýlarý püskürtmek zorunda kaldýlar. [sayfa 109] Perslerin saldýrýsý, MÖ 6. yüzyýlýn sonundan 5. yüzyýla deðin, büyük bir tehlike oluþturdu. Hindistandan Mýsýra deðin yayýlan büyük köleci Pers Ýmparatorluðu, MÖ 6. yüzyýlda kurulmaya baþlamýþtý. Bu yüzyýlýn ikinci yarýsýnda, Persler, Küçük Asyanýn Ak- deniz kýyýlarýndaki Yunan sitelerini ele geçirdiler ve burayý satraplýk- larýndan (valiliklerinden) biri yaptýlar. Persler, MÖ 512 yýlýnda, kuzeyde, Ýskitler e karþý yenilgiyle sonuçlanan bir sefer açtýlar. Yun- anlýlarýn gözünde, Perslerin saygýnlýðý, bu yenilgiden sonra azalmýþ oldu. MÖ 500 yýlýnda, Küçük Asyanýn çok büyük bir Yunan kenti olan Milette, öteki Yunan kentleri tarafýndan da desteklenen, bir isyan patlak verdi. Baþlangýçta zafer kazanan isyancýlar, Pers ordu- sunu yendiler ve satraplýðýn baþkenti Sardesi ele geçirdiler. Ama ellerinde, ancak önemsiz kuvvetler bulunan Küçük Asyalý Yunan- lýlar, öteki Yunan devletlerini yardýma çaðýrdýlar. Yalnýz Atina ve bazý Öbe kentleri, birkaç gemi yollayarak, çaðrýya karþýlýk verdiler. Bu arada Persler, kalabalýk bir ordu topladýlar ve karþý-saldýrýya geçti- ler. Yunanlýlarýn zorlu direncini kýrdýktan sonra Mileti aldýlar, yak- týlar ve böylece kentin bütün sakinlerini ya öldürdüler ya da köle yaptýlar. Pers kralý Darius, toprak ve su istemek (yani egemenliði altýna girmelerini istemek) üzere bütün Yunan devletlerine, elçiler gönderdi. Birçok Yunan kenti teslim oldu. Yalnýz Atinalýlar ve Ispar- talýlar, Dariusun teslim çaðrýsýna, elçileri katlederek karþýlýk verdi- ler. Dev bir donanmanýn koruduðu Pers ordusu, Çanakkaleyi geç- meye baþladý. Ama þiddetli bir fýrtýna sonunda, Pers gemileri battý ve ordu geri dönmek zorunda kaldý. Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|