İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
133 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum lülere de yayýyorlardý, ki ilkin onlarýn durumu hafiflemiþ oluyordu. Bu töreler ve yasalar, çürümekte olan köleci düzenin baðrýn- da doðan ve yeni feodal iliþkilerin kurulmasýna yardým eden feodal öðelerle birleþiyordu; bu da, yeni feodal iliþkilerin kurulmasýný çabuklaþtýrýyordu. Cermen fatihleri, Roma Ýmparatorluðuna özgü üretici güçlerin daha yüksek olan geliþme düzeyini kabul ettiler. Sayý bakýmýndan (eski Roma topraklarýndaki nüfusa oranla) zayýf olduklarýna göre, derin bir biçimde kök salmýþ olan toprak mülki- yeti statüsüne dokunmamak zorundaydýlar. Ama, ayný zamanda, yaþlanýp takattan düþmüþ bir Roma toplumuna yeni güçler aþýladýlar ve üretime yeni bir atýlým ve hýzlanýþ damgasý vurdular. Romalý büyük mülk sahipleri, gitgide Cermen aristokrasisi ile karýþýyor, böy- lece türdeþ bir egemen sýnýf oluþturuyordu. Slavlar da, Bizans topraklarýnýn bir parçasý üzerinde, feodal öðeleri içinde taþýyan bir dizi devlet kurdular, bununla feodal iliþkilerin geliþmesine yardýmcý oldular. Frank Devletinde Özel Toprak Mülkiyetinin Geliþmesi Frank krallýðý, yukarý-ortaçaðýn feodal toplumunun en klasik bir örneðidir. 4. yüzyýlda, Franklar toplumunun baþlýca, ama türdeþ yýðýnýný, özgür köylüler oluþturuyordu. Zengin köylüler, küçük ve orta feo- daller haline dönüþerek, topluluktan ayrýlýyorlardý. [sayfa 154] 6. ve 7. yüzyýllar arasýnda, Frank topluluðunda, toplumsal eþitsizliðin derinleþmesi sonucunda, önce özel mülkiyet olan top- rak, serbest ferað (alým-satým vb.) konusu oluyordu. Toprak mülki- yetinin bu serbest feraðýna alleu denirdi. Alleunün, yani meta ha- line gelmiþ toprak mülkiyetinin ortaya çýkýþý, toprak mülkiyetinde eþitsizliðin nedeni oldu, bu da, büyük mülklerin geliþmesine ortam hazýrladý. Köylüler ve Köleler Köleler, kral ailesinin ve büyük toprak sahiplerinin toprakla- rýný iþliyorlardý. Ama bu köleler, Roma Ýmparatorluðunun köleleri gibi deðillerdi. Bunlarýn önemli bir bölümü bir parça topraða sahip olabiliyor ve iþletmeyi tam baðýmsýz olarak, yalnýzca belirli bir yü- 134 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum kümlülük ödemek suretiyle kendisi yönetiyordu. Ama bu kölelerin hiçbir hakký yoktu. Bir kölenin öldürülmesi, para cezasý ile cezalan- dýrýlýyordu. Savaþ ve ödenmeyen borçlar, köle saðlayan büyük kaynaklardý. Kölelerin yanýnda yarý-özgür insanlar, litler (eski kolonlar bun- lar arasýndaydý) ve azat edilmiþ köleler de çalýþtýrýlýyordu. Litlerin de, azat edilmiþ kölelerin de, birer parça topraðý vardý, haraç ödüyor- lardý ve geleneksel yükümlülüklerini yerine getiriyorlardý. Kökeni bakýmýndan Frank olmayan bütün özgür insanlar (Romalýlar ve öte- kiler) gibi, litler de, haklardan yoksundular. Bir litin, ya da bir Roma- lýnýn öldürülmesi halinde, kurtulmalýk (wergeld) (100 solid), özgür bir Frankýn öldürülmesinde ödenmesi gerekenden (200 solid) iki kez daha azdý. Yavaþ yavaþ, baðýmlý köylüler sýnýfý oluþuyordu. Preces Sistemi Bazý toprak sahipleri, özellikle de büyük toprak sahipleri, 5. ve 6. yüzyýllarda, topraklarýnýn bir bölümünü küçük tarlalar halinde, yoksul köylülere vermeye baþladýlar. Eline [sayfa 155] geçen bir tarla için köylü, bu topraðýn sahibine, ürünün bir kýsmýný veriyor ve onun hesabýna belirli bir iþ görüyordu. Bu tarla, bazan belirsiz bir süre için veriliyordu; ama zamanla bu, belirli bir süre ile, özellikle elinde bulunduranýn yaþam süresi ile sýnýrlandýrýldý. Bazan da topraðýn tasar- ruf hakký, babadan oðula geçebiliyordu: iþte bu preces idi. 8. ve 9. yüzyýllara doðru preces biçimleri çoðaldý. Yoksul düþ- müþ olan ve büyük mülk sahipleri tarafýndan ezilen köylü, kendi tarlasýný, bu büyük mülk sahiplerinden birine vermek zorunda ka- lýyor ve bu toprak, senyörün mülkü oluyordu. Sonra, senyör, topraðý köylüye veriyordu, ama mülkiyetini deðil, ya yaþamý boyunca ya da babadan oðula geçmek üzere tasarruf hakkýný. Köylü, buna karþýlýk, ürünün bir kýsmýný senyöre veriyor, bazý angaryalarý yerine getiriyor- du ve senyör de karþýlýk olarak köylüyü öteki büyük toprak sahiple- rine karþý korumayý üzerine alýyordu. Böylece, köylü, daha önce mülkü olan topraktan daha büyük bir topraðý da iþleyebiliyordu. Bu yolla, büyük toprak sahipleri ve bunlar arasýndaki kilise (5. yüzyýlýn sonunda Franklar hýristiyanlýðý kabul etmiþlerdi) el emeðini, henüz iþlenmemiþ topraklar üzerine çekiyorlardý. 135 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum Gedik (Bénéfice) Feodal düzenin ilerlemesi, daha sonra, 8. yüzyýlda, topraða ait iliþkilerdeki özgün bir altüst oluþ ile koþullandýrýlmýþtýr. Toprak, artýk özel mülk olarak verilmiyordu; egemen sýnýfýn temsilcileri, ancak kendi topraklarýnda silah altýna alýnan birliklerin baþýnda kralýn ordusunda hizmet etmeleri koþuluyla, malikâne ya da yurtluk denilen topraklara sahip olabiliyorlardý. Mülkiyetin bu koþullu biçimine, gedik (ayrýcalýk olarak verilen toprak, bénéfice) deniliyordu. Gedikler, miras konusu (kalýtsal) olmuyor, ancak yaþam boyunca veriliyordu. [sayfa 156] Eðer kendisine gedik verilen kimse, askerî görevlerini yerine getirmezse, toprak her an için elinden alýna- biliyordu. Gedikten yararlanan kimsenin ölümünden sonra, yarar- landýðý yurtluk, krala ya da onun vârislerine geçiyordu. Feodal Sistemin (Franc-Alleu) Kuruluþu Vasallýk Bu sistem, 9. ve 10. yüzyýllar boyunca yeni deðiþikliklere uð- radý. Askerî gedik, kalýtsal bir nitelik kazandý ve franc-alleu denilen biçime dönüþtü, Bu franc-alleu sistemi, ayrýlmaz bir þekilde vasallýða baðlý idi: bütün toprak sahipleri, daha güçlü bir senyör, yani metbu karþýsýnda baðýmlýlýðýný kabul etmek ve kendisini, onun vasalý ilân etmek zorun- daydý. Vasal, senyöründen bir yurtluk alýyor ve silahlarýný onun hiz- metine koymak zorunda bulunuyordu. Baþlangýçta, vasallýk iliþkilerinin kuruluþu, bir özel hukukla ilgili bir sözleþmeyi oluþturuyordu, ama 9. yüzyýlýn ikinci yarýsýndan baþlayarak, kral fermanlarý, zorunlu vasallýðý ilân ettiler. Böylece, feodalitenin siyasal yapýsýnýn çok karakteristik olan hiyerarþik düzeni çiziliyor. En yukarda kraldan baþka bir metbu ta- nýmayan feodaller bulunuyordu. Sonra daha az önemli olan senyör- ler geliyorlardý, ve ensonu bu sömürü zincirlerinin en son halkalarý- nýn, daha sonra þövalyeler adýný alan küçük soylularýn temsilcileri oluþturuyordu. Feodal Toplumun Üretici Güçleri Ele aldýðýmýz bu dönemde, yeni üretim iliþkileri, feodalitenin Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|