142
Ýlkel, Köleci
ve Feodal Toplum
bütün hukuksal ve yönetsel yetki, senyöre geçti. Senyör, vergileri
alýyor ve kendi topraðý üzerinde kurulan askerî birliklere komuta
ediyordu.
[sayfa 164]
Franklar devleti, kesin olarak, 8. ve 9. yüzyýllarda kuruldu.
Devlet, parçalara ayrýlma ve bazý büyük toprak sahiplerinin baðým-
sýzlýðý ile karakterize oluyordu. Bu özellikler, bütün Þarlman Ýmpa-
ratorluðu boyunca da (768-814) egemendi. Ýmparatorluk, Þarlmanýn
ölümünden sonra gerilemeye baþladý.
Feodal Toplumun Temel Uzlaþmaz-Karþýtlýðý
Senyörlerin gelir kaynaðý, doðrudan üreticilerin, yani köylüle-
rin, daha sonra da zanaatçýlarýn aþýrý ölçüde sömürülmesiydi.
Sömürü düzeyi durmadan yükselmeye doðru eðilim gösteriyordu.
Nüfusun büyük çoðunluðunun yazgýsý, tamamýyla azýnlýk olan büyük
toprak sahiplerinin elinde bulunuyordu. Bu, feodal toplumun temel
uzlaþmaz-karþýtlýðýný belirliyordu.
Feodal toplumda, baþlýca uzlaþmaz-karþýt sýnýflar yanýnda,
baþka gruplar, örneðin zanaatçýlar da vardý.
Týpký kölelik çaðýnda olduðu gibi, feodalitenin çeþitli toplum-
sal sýnýf ve gruplarýnýn koþullarý, çeþitli tabakalarýn ve belirli bir hu-
kuksal duruma sahip olan kimselerden oluþan gruplaþmalarýn varlýðý
ile belirleniyordu. Bazý durumlarda, sýnýf, kendi içinde, birçok kat-
manlara bölünüyordu (özellikle egemen sýnýfta layik senyörlerle ki-
liseye baðlý senyörler birbirlerinden ayýrdediliyordu). Bunun dýþýnda,
bir tek katman (örneðin soylular ve papazlar dýþýnda kalan Fransýz
halk tabakasý), daha sonra, sýnýf halinde, ya da köylüler, zanaatçýlar,
tacirler, tefeciler gibi toplumsal tabakalar halinde billurlaþan birçok
toplumsal tabakalarý kucaklayabiliyordu.
Yukarý-Ortaçað Döneminde Köylülerin Anti-Feodal Savaþýmý
Frank köylü yýðýnlarýnýn serfleþtirilmesi yanýnda, amansýz bir
sýnýf savaþýmý da kendini gösterir. Bu sýnýf savaþýmý, firardan silahlý
ayaklanmaya deðin giden pek çeþitli biçimler alýyordu.
[sayfa 165]
Bu kendiliðinden gelme ve birbirinden kopuk ayaklanmalar,
kaçýnýlmaz olarak, baþarýsýzlýða mahkûmdu. Ama halk yýðýnlarýnýn
sýnýf savaþýmý, senyörleri, yükümlülüklerini belirli düzeyde tutmaya
143
Ýlkel, Köleci
ve Feodal Toplum
zorluyordu; bu da, maddî mallarýn doðrudan üreticilerini, sömüren-
lerin keyfî yönetimine karþý, biraz koruyordu.
Daha sonralarý, yükümlülükler, daima, bu iki rakip sýnýf arasýn-
daki güçler oranýna baðlý kaldý.
Feodal Frank toplumunun bütün siyasal düzenleniþi, bir tek
amaca hizmet ediyordu; halk yýðýnlarýný baðýmlý durumda tutmak.
Bazý durumlarda, büyük senyörler, isyan eden köylüleri kendi güçleri
ile yenebiliyorlardý. Ama, kesin bastýrma rolü, feodal soyluluðu tü-
müyle kendi þahsýnda cisimleþtiren krallýk iktidarýna aitti.
Batý Avrupada Feodal Ýliþkilerin Biçimlenmesinin
Karakteristik Çizgileri
Sonuç olarak, Batý Avrupada, feodalizmin kuruluþunu izley-
en þu özellikleri belirtmek gereklidir: topraðýn feodal mülkiyeti temeli
üzerinde büyük feodal toprak mülklerinin yaratýlmasý ve özgür köylü-
ler çoðunluðunun serfleþtirilmesi; serf-köylülerin, kölelik çaðýndan
artakalan köleler ve kolonlarla kaynaþmalarý. Ýþte feodaller sýnýfý ve
maddî mallarýn baþlýca üreticileri olan serf-köylüler sýnýfý, özetle-
diðimiz bu durum içinde kendilerini gösterirler. Feodal toprak sahi-
bi, belirli bir siyasal iktidarý kendi ellerinde topluyordu. Cermen ka-
bilelerinin özgür topluluðunun kalýntýlarý, feodal toplum içinde, öz-
gün bir serf-köylüler örgütü biçiminde, varlýðýný sürdürüyordu.
2. DOÐU AVRUPADA FEODAL ÝLÝÞKÝLERÝN BÝÇÝMLENMESÝ
Doðu Slavlarýnda Feodal Evrimin Özellikleri
6. ve 9. yüzyýllarýn Doðu Slavlarýnda, sýnýflarýn ve devletin
[sayfa
166]
oluþmasý, köleci Roma Ýmparatorluðu, iktidarýný, Doðu Slav to-
praklarýna deðin geniþletmemiþ olduðu için, özel biçimler alýyordu.
Bu yüzden köleci iliþkiler, Slavlarýn toplumsal düzeni üzerinde doðru-
dan bir etki yapmýyordu. Slavlarda, ilkel topluluðun daðýlýp parçalan-
masý, onlarýn temas halinde bulunduklarý bölgelerde köleliðin çoktan
daðýlýp parçalanma durumuna geldiði bir zamanda ortaya çýktý. Doðu
Slavlarý, feodaliteye, doðrudan, yani kölelik döneminden geçme-
den geldiler. Baþlýca feodal sýnýflar, Slavlarda, 9. ve 10. yüzyýllarda
cisimleþti. Topluluðun özgür bireyleri, feodal topak sahipleri tarafýn-
144
Ýlkel, Köleci
ve Feodal Toplum
dan sömürülen baðýmlý köylüler haline dönüþtüler.
Kiev Rusyasý
9. yüzyýlda, baþkenti Kiev olan bir yukarý-ortaçað devletinin
kurulduðu görüldü. Prensliklerin temelinde Polanlar (Polanes) ya
da Ruslar (Rouss) kabilesi bulunuyordu (devletin Kiev Rusyasý adý
da buradan gelmektedir). Doðu Slav kabilelerinin çoðu, 9. ve 10.
yüzyýllarda bunlarýn çevresinde toplandýlar.
9. yüzyýlýn baþlarýnda, Kiev Rusyasý, Dinyeper ve Oka havzasýn-
dan Don havzasýna kadar olan topraklarý, Kafkasyayý, Dinyesterin
ve Karpatlarýn ötesindeki topraklarý (Karpatlar Rusyasýný) içine alýyor-
du. Novgorod ve Ýlmen gölüne komþu topraklar, Kiev devletinin
egemenliði altýndaydý.
En yüksek yetke, büyük Kiev prensine aitti. Prensler takýmý
(drujina), üstler (boyar) ve küçükler (gridi) olmak üzere bölünüyor-
du. Drujina üyeleri, kamu iþlerinin tartýþýlýp karar altýna alýnmasýna
katýlýyorlardý.
11. ve 12. yüzyýllarda, nüfusun büyük prense haraç ödediði
topraklarda hâlâ klan iliþkilerinin kalýntýlarý mevcuttu. Öteki topra-
klar, feodal senyörlere ait bulunuyordu. Bu beylik arazilerinin bir
kýsmý miras konusu oluyordu, sonradan bunlara patrimoine dendi;
ötekiler büyük prense hizmet edecek
[sayfa 167]
olan senyörlere, geçi-
ci olarak yararlanmak üzere veriliyordu. Verdikleri haraçlarla prens-
lik hazinesini besleyen özgür köylülerin sayýsý gittikçe azalýyordu.
Topraklarý feodal senyörler tarafýndan alman köylüler,
serfleþmiþlerdi.
Kiev Rusyasýnda, köleci iliþkiler, güdük kaldýlar ve bir evrim
göstermediler.
Serfleþmiþ olan köylüler, ya senyöre ait topraklarý iþliyorlar
ya da yükümlülüklerini aynî olarak ödüyorlardý. Baþka bir deyiþle, o
çaðda, emek-rant ya da angarya, aynî olarak ödenen rantla, yani
aynî-rantla birarada bulunuyordu.
Üretici güçlerin geliþmesi, Rusyada, feodal iliþkilerin geliþme-
sinde temel öðe oldu. Topraðýn iþlenmesi, kýr ekonomisinin baþlýca
dalý haline geldi. Güney bölgelerinde demirli saban kullanýlýyordu.
Topraðýn dinlendirilmesi ve otlak olarak býrakýlmasý yaygýndý; ama
iki yýllýk, hatta üç yýllýk almaþýk ekim de ortaya çýkmýþtý.
Dostları ilə paylaş: |