32
Ýlkel, Köleci
ve Feodal Toplum
Böylece, toplumun üretici güçlerinin evriminde büyük bir
atýlým gerçekleþmiþ oldu.
Erkeklerin avda, kadýnlarýn besin toplama ve evin bakýmýn-
da uzmanlaþmasý, emek üretkenliðini artýrdý; çünkü bu uzmanlaþma,
deneyimin birikimine, üretim araçlarýnýn özelleþmesine yardým edi-
yordu. Üretimde çabalarýn basit birliði, en ilkel biçimde elbirliði,
bireyin tek baþýna ulaþamayacaðý sonuçlar saðlýyordu. Þimdi artýk,
çabalarýn basit elbirliði, yerini, yavaþ yavaþ topluluðun üyelerinin
çeþitli faaliyetlerde uzmanlaþmasýna dayanan bir çeþit daha geliþmiþ
bir ortaklaþmaya býrakýyordu. Baþka bir deyiþle, çalýþmada elbirliði
doðmuþtu.
Gentilice Örgütlenmenin Doðuþu
Üretici güçlerin evrimi, insanlýðýn toplumsal yapýsýnda
deðiþikliklere neden oldu. ilkel göçebe kalabalýðý, üretimde daha
saðlam bir birlik ve ortaklýk biçimine, yani üyeleri, ortak çalýþmayla,
cinsiyete dayanan doðal iþbölümüyle ve ortaklýðýn baðrýndaki ortak
görevlerle birbirine kenetlenmiþ gense yerini býrakýyordu.
Evlilik kurumunda deðiþiklikler baþgösterdi, akrabalýk iliþkileri,
gentesin billurlaþmasýnda büyük rol oynadý. Sayý bakýmýndan, ilkel
topluluk, tarih-öncesi göçebe kalabalýðýndan daha zayýftý, çünkü ar-
týk üretici güçlerin ilerlemesi, üretim için pek çok kiþinin ayný za-
manda ve deðiþmez bir þekilde birarada bulunmalarým zorunlu
kýlmýyordu. Ama, bazý iþler (özellikle sürek avý), zaman zaman gen-
tesin geçici
[sayfa 33]
olarak daha kalabalýk topluluklar halinde ya da
kabileler (tribu, aþiret) halinde birleþmesini gerektiriyordu.
Bu þekilde beliren kabile topluluðu da, karþýlýklý olarak dil
ortaklýðýný ve bir ölçüde, yaþayýþ biçimi ortaklýðýný belirliyordu. ilkel
göçebe topluluðunun ayýrdedici özelliði olan ve hayvanlar âlemin-
den miras kalan düzensiz cinsel iliþkilerin yerini, dýþ-evlenme (exo-
gamie), yani ayný klan üyeleri arasýnda evlenmenin yasaklanmasý
aldý. Öte yandan dýþ-evlenme, klanlar arasý baðlarý güçlendirdi, çün-
kü iç-evlenme (endogamie), ancak kabilenin oluþturduðu topluluk
içinde evlenmeyi olanaklý kýlabiliyordu.
Tamamýyla nesnel olarak ve insanlarýn bilincinden baðýmsýz
olarak akrabalar arasýnda evlenmenin yasaklanmasý, gerekli bir hale
geldi. Grup halinde evlenme hâlâ devam ediyordu, ama derece
33
Ýlkel, Köleci
ve Feodal Toplum
derece, yalnýz ana-baba ile çocuklar arasýnda deðil, kýz ve erkek
kardeþler arasýnda da evlenmenin kaldýrýldýðý görüldü.
Böylece, ortak çalýþma, üretici güçlerin ve üretim Ýliþkilerinin
ilerlemesi, insan toplumunu, giderek sürü ya da göçebe kalabalýk
halindeki ilk düzenlerini býrakarak, üretimin gereklerine daha uy-
gun olan biçime, aile düzenine geçmeye zorladýlar.
Klan Topluluðunda Üretim Ýliþkileri
Genste olduðu gibi, ilkel göçebe kalabalýðýnda, üretim
iliþkileri, esas olarak, mevcut üretici güçler düzeyine uygun
düþüyordu. Çok kabataslak olan aletler ve üretici güçlerin pek az
geliþebilmiþ olmasý, topluluðun bütün üyelerinin, maddî mallarýn
üretimine katýlmalarýný gerektiriyordu.
Üretim iliþkileri, karþýlýklý yararlanma için hep birlikte çalýþan
gensler arasýnda mevcut olan üretim iliþkileriydi. Toplumun bütün
üyeleri, maddî mallarýn üretimine katýlýyordu
[sayfa 34]
ve her üye,
kendi yeteneðine göre hizmet görüyordu.
Her topluluk grubu, kendi belirli topraðýnda oturuyordu. Top-
rak ve topraðýn zenginlikleri, baþlýca emek aracýný oluþturuyordu ve
toprak, ortak olarak iþletiliyordu, yani bütün topluluða ait bulunuyor-
du.
Tarih-öncesi insanlarýn tanýnan tek eylemleri (bitkileri topla-
ma ve avlanma), yalnýzca bir tek toprak mülkiyeti biçimine yer
veriyordu: ortaklaþa mülkiyet. Öte yandan, üretim araçlarýnýn top-
lumsal mülkiyeti, üretici güçlerin çok düþük düzeyde oluþunun,
toplumun bütün çabalarýnýn sürekli olarak, toplumun varlýðý için
vazgeçilmez olan maddî mallarýn üretimi üzerinde yoðunlaþmasýný
gerektirmesinden ileri geliyordu.
Tarih-öncesi insanlar, güçlerini, ortak duygularýndan ve toplu
halde çalýþmalarýndan alýyorlardý. Üretim araçlarýnýn toplumsal mül-
kiyeti iþte, ilkel topluluktaki üretim iliþkilerinin dayandýðý temel
budur.
Üretici güçler düzeyinin düþüklüðü, çalýþmanýn toplumsal ni-
teliði, gene bunlar gibi üretim araçlarýnýn ortaklaþa mülkiyeti, karþýlýk
olarak, maddî mallarýn üleþilmesinde eþitliði gerektiriyordu. Toplum
üyelerinin ortaklaþa çalýþmalarý ile elde edilen bütün ürün, üyeler
arasýnda eþit olarak üleþiliyordu. Bu düzene karþý herhangi aykýrý bir
34
Ýlkel, Köleci
ve Feodal Toplum
davranýþ, toplumun birçok üyelerinin ölümü demek olacaktý; çün-
kü elde edilen ürünler, ancak hayatî gereksinmeleri karþýlamaya
yetiyordu. Topluluðun üyelerinin hepsi, üretime eþit bir unvanla ka-
týlýyordu ve hepsi, gerek aletlerin, gerek emek ürünlerinin ortaklaþa
sahibi idiler. Bu durum, ilkel toplulukta, üyeler arasýnda, koþullar ve
servet bakýmýndan herhangi bir eþitsizlik olmayýþýný ve toplumun
toplumsal gruplara bölünmemiþ oluþunu saðlýyordu.
Ýlkel topluluk, sýnýfsýz ve insanýn insan tarafýndan sömürü-
sünün bulunmadýðý bir toplumdu.
[sayfa 35]
Ýlkel Komünizm Ýle Komünist Toplum
Arasýndaki Temel Ayrým
Bazan, ilkel topluluk, karþýlýklý olarak, ilkel komünist toplum
ve bu toplumun baðrýnda yürürlükte olan üretim iliþkileri ise, ilkel
komünizm olarak adlandýrýlýr. Ama bu adlandýrma, ilkel topluluða,
ancak insanýn insan tarafýndan sömürülmesini, sýnýflara bölünmeyi,
özel mülkiyeti ve bir eþitsizliði tanýmadýðý ölçüde uygun düþer. O
zaman, insanlar kadar üretici güçlerin geliþme düzeyinin de çok
ilkel oluþu ve insanýn emek üretkenliðinin çok düþük oluþu, bu ilkel
komünizmi zorunlu kýlýyordu. Ýnsanlar, doða güçleri karþýsýnda
güçsüzdü ve hemen hemen yazgýlarý, tümüyle bu doða güçlerine
baðlýydý. Elde edilen maddî mallar, ancak (o da her zaman deðil!)
toplumun yaþamýný sürdürebilmesini ve üyelerinin soyunu sürdür-
mesini saðlamaya yetiyordu.
Bu bakýmdan komünist toplum, bu ilkel topluluða taban taba-
na karþýttýr. Komünizm, sýnýflarýn bulunmadýðý, üretim araçlarýnýn
ortak mülkiyetine dayanan, sýnýfsýz ve herkesten yeteneðine göre,
herkese gereksinmesi kadar ilkesinin gerçekleþeceði bir toplum
düzenidir.
Anaerkillik
Üretici güçlerin geliþmesi, cinsiyete göre iþbölümünü
doðurmuþtu. Yeni üretim aletlerinin yapýlýþý ile artýk topluluðun
yaþamýný sürdürmek için yaptýðý bütün ortak giriþimlere: avlanma-
ya, bitkilerin toplanmasýna, en gerekli eþyalarýn yapýmýna, bütün
üyelerin katýlmasýný zorunlu kýlmýyordu. Þimdi artýk, klanýn bir bölü-
Dostları ilə paylaş: |