İlqar hüseynov nigar əFƏNDİyeva
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ.
- İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 209 QƏDİM ROMA MƏDƏNİYYƏTİ
İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 183 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 184 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 185 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 186 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 187 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 188 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 189 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 190 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 191 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 192 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 193 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 194 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 195 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 196 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 197 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 198 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 199 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 200 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 201 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 202 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 203 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 204 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 205 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 206 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 207 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 208 İ. Hüseynov, N. Əfəndiyeva . QƏDİM DÜNYA MƏDƏNİYYƏTİ. 209 QƏDİM ROMA MƏDƏNİYYƏTİ Roma haqqnda əfsanə. Romada dövlətin yaranması. Avropanın cənubunda, Balkan yarımadasının qərbində Apennin yarımadası yerləşir. Apennin yarımadasını şimalda Avropanın qalan hissəsindən Alp dağları ayırır. Alp dağlarından başlayaraq Siciliya adasına qədər uzanan sıra dağlar yarımadanı iki yerə ayırır. Alp dağları Apennin yarımadasını soyuq şimal küləyindən qoruyur. Burada iqlim mülayimdir, yağış Yunanıstana nisbətən daha çox yağır, zəngin bitki və heyvanlar aləmi var. Yunanlar bu zənginliyə heyran olmuş və yarımadanın cənub hissəsini İtaliya, yəni “buzovlar ölkəsi” adlandırmışlar. Sonralar bu ad bütün yarımadaya verilmişdir. Apennin yarımadasının cənubunda iqlimi isti, bitki örtüyü daha zəngin olan Siciliya adası yerləşir. Apennin yarımadasının orta hissəsindən Tibr çayı axır. Tunc dövründə Avropadan quru yolla Apennin yarımadasına İtalik tayfaları axışdı. E.ə. X-VIII əsrlərdə isə buraya dəniz yolu vasitəsi ilə etrusklar gəldilər. Tibr çayı ətrafındakı düzənliklərdə latın tayfaları yaşayırdı. Bu çayın mənsəbindən 25 km aralı Roma şəhəri salındı. Əfsanəyə görə latın şəhərlərindən birinin padşahı qardaşı qızının əkiz oğlan uşaqlarını Tibr çayına atdırır. Uşaqlar olan səbət ağaca ilişir. Bir dişi canavar onları südü ilə bəsləyir. Uşaqları çoban tapıb tərbiyə edir. Uşaqlardan birinin adı Romul, o birinin adı Rem idi. Şəhər salmaq və onun kimin idarə etməsi üstündə mübahisələri düşür. Romul Remi öldürür. Romul çobanın onları tapdığı yerdə şəhər salır və Roma adlandırır. Beləliklə, e.ə. 753-cü ildə Roma şəhəri salınır. Romalılar öz tarixlərini bu ildən başlayırlar. Romada Kapitoli təpəsində dişi canavarın heykəli qoyulmuşdu. Romanın ən qədim əhalisinin nəslindən olanlar patrisilər adlanırdılar. İlk əvvəl əhali 3 qəbilə (triba) ittifaqından, hər triba öz növbəsində boy birliklərindən (kuriya) ibarət idi. Latınca “pater” ata deməkdir. Boy birliklərinin üzvləri (patrisilər) Roma icmasının ilk tam hüquqlu vətəndaşları sayılırdılar. Onlar icma torpaqlarından istifadə edir, məsul vəzifələrə seçilirdilər. Onlar işi əsasən özləri görür, əvvəllər qullarla bir süfrə başına otururdular. Patrisilərə latınca “senat” adlanan qocalardan ibarət ağsaqqallar şurası rəhbərlik edirdi. Senatın tərkibi boy başçılarından formalaşırdı. İcmada 300 boy mövcud olduğundan erkən senat 300 üzvdən ibarət idi. Senatın üzvləri senator adlanırdı. Romanı padşah və senat idarə edirdi. E.ə. VI əsrin başlanğıcında Romada dövlət yarandı. Romalılar qonşuluqda olan şəhərləri tutur, əhalisini Romaya köçürürdülər. Romadakı təpələr arasında olan təpələr qurudulmuş və forum deyilən bazar yaradılmışdı. Romanın sonuncu padşahı Məğrur Tarkvin çox qəddar olduğuna görə romalılar e.ə. 509-cu ildə onu qovmuş və padşah hakimiyyətinə son qoymuşdular. Bundan sonra hər il xalq yığıncağı patrisilər sırasından iki konsul və onların köməkçilərini seçir, onlar isə bir il Romanı idarə edirdilər. Konsullar bütün məsələlərdə senatla məsləhətləşirdilər. Romada seçkili üsul-idarəni patrisilər latınca “res publika”, yəni “ümumi iş” adlandırırdılar. Respublika müəyyən müddətə seçilmiş adamlar tərəfindən idarə olunan dövlət deməkdir. Konsullar Romanı idarə edir, məhkəmə işlərinə baxır, müharibə vaxtı orduya komandanlıq edirdilər. Plebeylərin seçkili vəzifə tutmaq hüququ da yox idi. Plebeylər patrisilərlə bərabər hüquqa malik olmaq üçün e.ə. V-III əsrlərdə mübarizə aparırdılar. E.ə. V əsrin əvvəllərində plebeylər onların hüquqlarını müdafiə edən tribunların seçilməsinə nail oldular. Tribun senatın nə konsulun plebeylərin mənafeyinə zidd olan istənilən qərarını ləğv edə bilərdi. Onun “veto”, yəni “qadağan edirəm” deməsi kifayət idi. Vəzifəsinin icrası müddətində tribun toxunulmazlıq hüququna malik idi. E.ə. 451-ci ildə plebeylər mövcud qanunvericiliyin “Qanunlar toplusu” şəklində qeydiyyatına nail oldular. E.ə. 449-cu ildə qanunlar toplusu həkk olunmuş 12 mis lövhə Forum meydanında qoyuldu. E.ə. 326-cı ildə plebeylər borca görə borclunun kölə kimi satılması qanununun ləğv edilməsinə nail oldular. Plebsin ticarət-sənətkar dairələrinin mənafeyi üçün 312-ci ildə senzor olmuş Appi Klavdinin fəaliyyəti böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. O, torpaq mülkiyyəti olmayan plebeylərə şəhər və kənd tribalarında qeydiyyata düşmək, yəni vətəndaş hüququ almaq imkanı yaratdı. Appi Klavdi Romadan Kapuya şəhərinə qədər uzanan, ticari və hərbi əhəmiyyət kəsb edən yol saldı. E.ə. III əsrin əvvəllərində plebeylər Romanın tam hüquqlu vətəndaşı oldular. Onlar seçkili vəzifə tutmaq, icma torpaqlarından bəhrələnmək ixtiyarı qazandılar. Hər bir Roma vətəndaşı dövlət vəzifəsinə seçilə bilərdi, lakin respublika vəzifəyə görə məvacib vermirdi, odur ki, seçkili vəzifələrə yalnız varlılar irəli sürülürdü. Romanın vəzifəli şəxsləri magistrat adlanırdı. Bir illik müddətə seçilən iki konsul və pretorlar, 5 ildə bir dəfə 1.5 illik müddətə seçilən iki senzor, xalq tribunları ali, kvestor və edillər kiçik magistratlar sayılırdı. E.ə. II-I əsrlərdə Romada quldarlığın inkişafı. Romalılar əmək alətlərini canlı və cansız alətlərə, canlı alətləri isə danışan və danışmayan alətlərə bölürdülər. Danışan alətlər dedikdə qullar nəzərdə tutulurdu. Roma ordusunun əyalətlərdən qarət etdiyi sərvətlər Roma quldarlarının əlinə keçirdi. Quldarlar bu vəsaitlə bağlar və üzümlüklər salır, mal-qara sürüləri saxlayırdılar. Roma imperiyasının hər yerində qul bazarı var idi. Qullardan təsərrüfatın bütün sahələrində, tikintidə, ev işlərində, gəmiçilikdə istifadə edilirdi. Roma aristokratları icma torpaqlarını ələ keçirir, kəndlilərin torpaqlarını satın alırdılar. Romada daha çevik və güclü olan qullara xüsusi həbsxana-məktəblərdə silah işlətməyi öyrədir, onları Yüklə 5,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|