MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak / Şubat / Mart / Nisan 2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:138 K:174
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
(ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
221
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL
REFEREED
JOURNAL
OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
artırma adına bu binaların fonksiyonunun de-
ğişimi ve yeni ihtiyaçlara cevap verebilen bi-
naların oluşumu ile çözülmüştür. Cumhuriyet
döneminde önemli bir yere sahip olan Bursa
Merinos Yünlü Sanayi Dokuma Fabrikası ile
fonksiyonu değiştirilerek kültür merkezi ve
park olarak yeniden kullanılan aynı binanın
ve çevresinin karşılaştırmalı olarak irdelen-
mesi ve kentte meydana getirdiği değer artı-
şının değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
KAPSAM
Çalışma kapsamında eskimiş endüstri bina-
larını yeniden işlevlendirmek için uyulması
gereken ölçütler ve kentsel değer ile bu öl-
çütlerle yapıya yüklenen yeni fonksiyonların
ilişkisi anlatımıştır. Örneklem alan olarak
ise, Cumhuriyet tarihi içinde sanayileşmenin
sembollerinden birisi olan Merinos Fabrika-
sı ve çevresi seçilmiş, anlatılan ölçütlere uy-
gunluğu tartışılmıştır.
YÖNTEM
Karşılaştırma ve değerlendirme yöntemi re-
ferans alınarak yapılan bu çalışmada, söz ko-
nusu endüstri binasına önerilen aşamalar ile
yeni fonksiyonlar belirlenerek, tayin edilen
yeni işlev alternatiflerinin kent belleğindeki
ve kimliğindeki etkisi saptanmıştır.
ESKİMİŞ ENDÜSTRİYEL BİNALARIN
TANIMLANMASI, ÇÖZÜMLENMESİ
ve DEĞERLENDİRİLMESİ
Yeniden işlevlendirilmede endüstriyel yapıla-
rın ilk önemli vurgusu 1950’lerde İngiltere’de
ortaya çıkmıştır. Bu kavram “Industrial Arc-
haelogy” olarak, sanat tarihçisi Alois Riegl
tarafından ortaya atılmıştır (Ercivan, 2004).
Eskimiş endüstri alanlarını çözümleme sü-
reci, tasarım özellikleri saptamak ve taşıyıcı
sistem, yapım tekniği ve malzeme özellikle-
rini belirlemek için tüm dönemleri kapsayan
bir belgeleme tekniği ile başlamaktadır. Bo-
zulma nedenlerinin ve sorunların analizi ya-
pılarak yapı değerinin teşhisi yapılmaktadır.
Korunan ve yeniden işlevlendirilen yeni yapı
için bu değerleri tehdit eden etkenleri orta-
dan kaldırılması veya denetim altına alınması
gerekmektedir. Kısacası, endüstriyel mirasın
içinde bulunduğu sosyal ve fiziksel ortamın
değişimi göz önünde bulundurularak endüst-
riyel alanın kültürel, teknolojik ve sosyal tari-
hi araştırılmaktadır (Icomos - Türkiye Mima-
ri Mirası
Koruma Bildirgesi, 2013).
Türkiye’de endüstri mirası sayılma
ölçütleri;
•
Dönemindeki teknolojik gelişmeye öncü
olması, başarılı ve yüksek kaliteli bir tek-
nik uygulama olması,
•
Teknik donanım ve üretim sistemi tama-
men korunmuş ve/veya işlevini sürdüren
dünyadaki ilk veya tek örnek veya örnek-
lerden birisi olması,
MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak / Şubat / Mart / Nisan 2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:138 K:174
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
(ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
222
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
•
Endüstriyel üretimle birlikte, etrafında
yeni bir yapılaşmanın başlamış olması,
•
Bölgenin sahip olduğu doğal maden kay-
nakları ile ilgili önem kazanması ve geliş-
mesiyle birlikte bu süreçte maden üretimi
için yapılar
inşa edilmesi,
•
Endüstri Devrimi’nin oluşması veya geliş-
mesinde önemli bir rol oynaması,
•
Endüstri alanında daha sonra inşa edilmiş
yapılara örnek olması,
•
Döneminde dünyanın önde giden üretim
yerlerinden biri olması
şeklinde sıralanabilmektedir (TMMOB,
2007).
ENDÜSTRİYEL BİNALARINA YENİ İŞ-
LEV KAZANDIRMA
Endüstri mirasının gelecek kuşaklara aktarı-
labilmesi, yapıları uygun bir işlevle kent ha-
yatına kazandırmanın yanı sıra, özgün kim-
liklerini de korumaya bağlıdır (Özer ve Özer,
2010: 61).
Sanayi yapılarının işlevlerini yitirmelerinde
de etken, mevcut yapıların yeni üretim tek-
niklerine cevap verememeleridir. Teknolojik
gelişmelerin dışında, başka etkenler de iş-
lev kaybına neden olmuştur. Bunlar arasın-
da, hammadde temininin güçleşmesi, Uzak
Doğu ülkelerinden daha düşük maliyetle bit-
miş ürün alımı, kent içinde kalan fabrikaların
artık genişleyememesi, çevreye zarar verir
hale gelmeleri gibi çeşitli nedenler sayılabi-
lir. Dolayısıyla mevcut sanayi yapıları artık
mekân, konum olarak, ya da işlevsel eskime
nedeniyle yetersiz olmaya başlamıştır. Bu du-
rum, çağdaş endüstri toplumunu simgeleyen
anıtsal sanayi yapılarının işlevlerini yitirme-
leri ile sonuçlanmıştır.
Eskimiş endüstri alanlarını yeniden işlevlen-
dirme üç farklı ölçekte gelişebilir:
•
Mimari-kentsel-bölgesel ölçekler; büyük
bir endüstriyel kompleksin tüm bölgenin
çehresini, toplumsal yaşamını ve ekono-
misini dönüştürecek rekreasyon alanları
olarak yeniden yapılandırılması,
•
Orta ölçekler; bir gazometrenin dalış oku-
luna ya da deneysel müzik laboratuvarına
dönüştürülmesi,
•
Küçük ölçekler; eski depoların konutlara
(soho – loft) dönüştürülmesi,
bu ölçeklere örnek gösterilebilir (Uçkan,
2000:36-37).
Tüm bu ölçeklerde sürece katılan birçok et-
ken bulunmaktadır.
•
Mimari estetik kaygılar,
•
Maliyetlerin
düşürülmesi,
•
Yeni sürdürülebilir ekonomik dinamikle-
rin yaratılması (kültür turizmi, zanaatkar-