Iqtisodiy va statistik masalalarni yechishda

rivojlantirish Konsepsiyasini tasdiqlash to„g„risida”gi PF-5712-sonli Farmonida
“PISA” (The Programme for International Student Assessment) o„quvchilarni 
baholash xalqaro dasturi reytingida O„zbekistonning 2021 yilda birinchi 70 talikka, 
2025 yilda 60 talikka va 2030 yilga kelib esa, birinchi 30 ta ilg„or mamlakatlar 
qatoriga kiritish ko„zda tutilgan
1
. 
TIMSS (Trends in International mathematics and scince study) 4-va 8-sinf 
o‟quvchilarining matematika va tabiiy fanlardan o‟zlashtirish darajasini baholash 
dasturi bo‟lib, bu tadqiqot to‟rt yilda bir marta o‟tkaziladi. TIMSS dasturi o‟zini 
birinchi tadqiqotini 1995 -yilda boshlagan bo‟lib, 2019-yilga qadar har to‟rt yilda 
1999, 2003, 2007 2011,2015 va 2019 yillarda tashkil etilib kelinmoqda. Navbatdagi 
8-davriylik 2023-yilda amalga oshirish rejalashtirilmoqda. TIMSS va boshqa xalqaro 
tadqiqotlarda qatnashish orqali rivojlangan mamlakatlar tajribalarini O‟zbekiston 
ta‟lim tizimida qo‟llash, o‟z natijalarini boshqa davlatlar natijalari bilan qiyosiy 
taqqoslash imkoniyatlariga ega bo‟ladi.TIMSS savollari shundan iboratki matematik 
misol va masalalari mantiqiy fikrlashni talab qiladigan 
savollardan tuziladi.
Iqtisodiy-statistik mazmundagi masala deb, ma‟lum bir 

---

Academic Research in Educational Sciences 
Volume 3 | Issue 12 | 2022 
ISSN: 2181-1385 
Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1 
 
 
 
 
 
311
 
December, 2022 
https://t.me/ares_uz Multidisciplinary Scientific Journal 
iqtisodiy yoki statistik tushunchani yoki uni yoritib beruvchi axborotni o„z ichiga 
olgan masalaga aytiladi. 
Boshlang'ich matematika kursida o'rganilishi mumkin bo„lgan eng sodda 
iqtisodiy tushunchalar quyidagilar: tejamkorlik, ish unumi, mahsulotning narxi, 
bahosi, sifati, foyda, iqtisod kabilar bo'lib, statistikaga oid dastlabki tushunchalar: 
kuzatuv va ma'lumot to'plash, to„plangan ma'lumotlarni tartiblash, variatsion qator, 
o'rta arfmetik qiymat. chastota, nisbiy chastota, moda, jadval va diagrammalardan 
iborat. 
Bunday mazmundagi masalalarni boshlang'ich sinf matematika darsliklarida 
uchratish mumkin, lekin ulaming tarbiyaviy ahamiyatini kuchaytirish va o'quvchi- 
larning iqtisodiy ongini shakllantinshga yo'naltirish muhim ahamiyat kasb etadi. 
Iqtisodiy tarbiyaning muhim vazifalandan biri o'quvchilami tejamkor likka 
o'rgatishdir. Atrofimizdagi barcha predmetlar: jonli va jonsiz tabiat, uy-ro„zg„or 
buyumlari, maktab jihozlari, shaxsiy buyumlar va boshqalarni avaylab-asrash, 
uzmaslik, sindirmaslik. yirtmaslik. atrof muhitni ozoda saqlash, ehtiyotlik bilan 
munosabatda bolish kerakligini bolalar ongigiga singdirib borishsh kerak. Bu vazifa 
matematika darslarida iqtisodiy-statastik mazmundagi masalalarni yechish orqali 
amalga oshiriladi. 
Quyidagi masalani ko'raylik: 
1-masala.
Maktab oshxonasidagi 1 kunlik non qoldiqlari 2 kg ni tashkil etdi. 
Agar har kun shunchadan non qoldiqlari qolsa, maktabdagi 210 o„qish kunida qancha 
non isrof bo„ladi? Shuncha nonni o'rtacha oila necha kun iste'mol qilishi mumkin? 
Bu masalani yechish uchun o„rtacha oila tushunchasini oydinlashtirish va 
bunday oila bir kunda qancha non iste'mol qilishini aniqlash kerak bo„ladi. 
Yechish: 
1. 2kg 
210=420kg 
2. O„rtacha oila tushunchasini oydinlashtirish uchun har bir 

---