İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
67 İsgəndər Atilla tirak edirdi. Peyğəmbərin qızı Fatimə və nəvələri Həsən və Hüseynə həsr edilmiş “matəm nəğmələrinə” həvəslə qulaq asırdı. Naxçıvanın dindar mühiti yeniyetmədə dini hissləri bir qədər də alovlandırırdı. O, Kərbəla hadisələrindən mütəəssir olur, məclisə qatılaraq, şəhid olmuş imamlara yas saxlayırdı... Məhərrəmlik ayı idi. Hüseyn təziyədən təzəcə qayıtmışdı. Hələ də Kərbəlada baş vermiş hadisələrin təsiri altında idi. Həmin hadisələr gənc şairə möhkəmcə təsir etmişdi. Daxilən çox narahat hallar keçirirdi. Əlinə qələm alıb, fars dilində bir mərsiyə yazmağa başladı. İlk beyti bu cür yazdı: “Kərbəla padşahın adını eşidən kəs, // Dərhal o əza məclisinə matəm saxlar.” Müsəlman ölkələrində, o cümlədən Naxçıvanda müsəlmanlar Kərbəla hadisələrinə matəm saxlayırdılar. Şairin ailəsi də beləcə. O, bu haqda düşünürdü...
məktəbdə oxuyurdum. Atam çox dindar kişi, anam azadfikirli qadın idi. Sovet hökumətinin qılıncının dalı da, qabağı kəssə də, Naxçıvan mahalında məhərrəmlik mərasimləri daha çox Nehrəmdə və Bənəniyarda keçirilirdi. Atam çox vaxt məni həmin mərasimlərə özü ilə aparırdı. Müsəlmanlar zəncir vurur, “Şaxsey- vaxsey!..” sədaları göyə ucalırdı. Mən şəbihlərə - məhərrəmlikdə göstərilən faciəli tamaşalara maraqla baxırdım. Amma nə zəncir vurur, nə “Şaxsey-vaxsey!..” deyir, nə də qırxılmış başımı ülgüc altına verirdim. Atam narazı qalsa da, təkid etmirdi. Milis işə qarışmasa da, yerli partiya və sovet orqanları məhərrəmlikdə ciddi ideoloji və təbliğat işi aparırdılar... XIX əsrin sonları idi. Naxçıvanda Kərbəla hadisələri qeyd edilirdi. Hüseyn də həmin mərasimlərdə iştirak edirdi. Təziyə bitsə də, o, hələ də Kərbəla hadisələrinin təsiri altında idi. O, faciəli hadisələri gözləri qarşısında canlandırır və düşünürdü: “Həmin əza məclisində şah ilə gəda arasında fərq yoxdur. Ürək bu cür müsibətdən qafil olmaz. Yas günündə onun şərafətindən başqa heç bir mükafat yoxdur...”
68 Əsrin şairi IX Şair qələmə sarılıb həmin faciəni nəzmə çəkirdi. Pey- ğəmbərin qızı Fatimənin və Həzrəti Əlinin qızı Zeynəbin sonsuz kədərini, göz yaşlarını, Həsən və Hüseynin başına gətirilən müsibətləri farsca kağıza köçürürdü. - Əgər bir an açıq gözlə baxsan, Şəhidlər ağası, susuz şaha sən; Fatimə bir küncdə kədərli oturduğunu görərsən. O gecə nalə çəkərək, əza saxlamışdır. Oğlunun cənazəsinə baxaraq, deyir: Məgər sənin qatilin Allahdan şərm * etməyib? 1
Bu mərsiyəni “Arif” təxəllüsü ilə yazan şair, fikrini bu cür tamamlayır: “Bir an, Arif, bu müsibətdən qafil olma, // Ariflər məclisinə sənin vücudun bir qənimətdir.” *
“Növhə” müxəmməsidir. Onun ilk birinci bəndi Orucov qar- daşlarının hər il Bakıda nəşr etdikləri təqvimlərdən birində çap edilmişdir. Əziz Şərif şeirin bəzi bəndlərini gənc yaşlarında əzbərləmişdir. Qulam Məmmədli kitabında həmin şeirin 6 misrasını və şeir haqqında Əziz Şərifin qeydlərini vermişdir. 2
Firidun bəy Köçərlinin verdiyi məlumata görə, şeir 9 fevral 1908-ci ildə “İrşad” qəzetində çap edilmişdir. Q.Məmmədlinin yazdığına görə, şeir həmin qəzetdə 18 yanvar 1906-cı ildə çap edilmişdir. Görünür, ya müəllif şeiri eyni qəzetdə müxtəlif illərdə çap etdirmişdir. 1907-ci ildə Muxtar bəy Nəsirbəyov şeirin kimə aid oldu- ğunu öyrənmək üçün “İrşad” qəzetinin naşirinə müraciət etmişdir. Qəzet onun sualına səthi cavab vermişdir. Qazaxlı “A.F.” imzalı bir nəfər şeirin Qazax şairi Kazım ağa Salikə deyil,
*
1
Hüseyn Cavid. Əsərləri, beş cilddə, I cild, Bakı, 2005, s. 120. * Qeyd. Kitabda şeirin sətri tərcüməsinin müəllifinin adı qeyd edilmir. 2
69 İsgəndər Atilla naxçıvanlı Hüseyn Salikə aid olduğunu təsdiq etmişdir. 1
1912-ci ildə Tiflisdə yaşarkən işsiz qalır. Firidun bəyə müraciət etməyə məcbur olur. Balaca bir məktub yazıb, onu Əli Səbri ilə ona göndərir. Firidun bəy Qoridən Tiflisə gəlir. Cavidi buradakı məktəblərdən birinə müəllim düzəlməsinə kömək edir. Cavidin Bakıdakı ev muzeyində balaca bir fotoşəkil sax- lanılır. Onun arxasında belə yazıb: “Ədəbi-möhtərəm Firidun bəyə.” O zaman Firidun bəy Azərbaycan türk ədəbiyyatına aid materiallar toplayırdı. Görünür, şair həmin fotonu ona vermək istəmişdir. Əsərlərini və adını milli ədəbiyyatımızın ilk tarixçisinin kitabında görmək fikrində olmuşdur. Lakin sonradan fikrindən dönmüşdür. “Hübuti-Adəm” – Adəmin göydən yerə enməsi. Adəmlə Həvva haqqında Qurani-Şərifdə buyrulan bir neçə ayəyə nəzər salaq. “Əl-əraf” surəsi: 20. Şeytan Adəm və Həvvanın örtülü ayıb [övrət] yerlərini özlərinə göstərmək məqsədilə pıçıldayıb dedi: “Rəbbinizin sizə bu ağacı yalnız mələk olmamağınız və ya [Cənnətdə] əbədi qalma- mağınız üçün qadağan etmişdir.” 22. Beləliklə Şeytan onları batil sözlərlə aldatdı [onları aldadaraq uca yerlərdən, yüksək mərtəbələrdən aşağı endirdi]. Adəm ilə Həvva ağacın meyvəsindən daddıqda ayıb yerləri [gözlərinə] göründü. Onlar Cənnət [ağaclarının] yarpaqlarından [dərib] ayıb yerlərinin üstünü örtməyə başladılar. Rəbbi onlara müraciət edib buyurdu: “Məgər sizə bu ağaca [yaxınlaşmağı] qadağan etməmişdimmi? Şeytan sizin aşkar düşməninizdir,
1 Bu haqda ətraflı bax: F.Köçərli. Azərbaycan ədəbiyyatı, I cild, Bakı, 1978, s. 22-23.
Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|