İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
390 Əsrin şairi IX M ən belə düşünürəm ki, Ə.İ.-nin “Getmə” şeiri çox maraqlı və b ədii-estetik cəhətdən çox təsirlidir Cavidin “Dəniz pərisi” şeirinin t əsiri altında qələmə alınmışdır. Belə bir fərziyyəni irəli sürərkən şeirdəki kifayət qədər dəlil-sübutu nəzərə alıram. Talqalarda nihan olub itm ə Bunca aşiqlərin yürəklərini İntizar və ələmlə incitmə.
İkinci misradakı “aşiqlərin” sözünün yerinə “bu iki şairin yür əklərini” sözlərini qoyun və “ələmlə incitmə” oxuyun. Yaxud:
Cavidin “D əniz pərisi” şeirindəki aşağıdakı bəndi misal g ətirdiyim parçalarla müqayisə edin. P əmbə şəmsiyyəsilə bir dilbər, İştə sahil boyunca sallanaraq, Süzül ən pənbə bir qayıqda yüzər, Bir m ələkdir ki, xabgahı-şəfəq...
İki şairin şeiri bədii ruhu etibarilə bir-birinə necə də oxşayır?.. Bir-birini nec ə də tamamlayır?.. Sovet dövründ ə bir neçə şair, o cümlədən Süleyman Rüstəm, Əkrəm Cəfər, Səməd Vurğun və b. Cavid haqqında şeirlər yaz- mışlar. Abdulla Şaiq roman yazmaq fikrində bulunmuşdur. 1982-ci ild ə onun nəşinin İrkutski Vilayəti, Tayşet rayonu, Şevçenko k əndindən (komissiyanın sədri: Həmid Cəfərov, üzvləri Telman Əliyev və Zakir Nəsirov) tapılıb vətənə gətirilməsi münasibətilə çoxlu şeirlər yazılmışdır. Böyük şair və dramaturqumuz haqqında ya zılmış şeirlərin hamısını bir kitabda toplayıb, nəşr etmək savab bir iş olardı. Bu vəzifə Hüseyn Cavidin Bakıdakı ev muzeyinin əməkdaşlarının üzərinə düşür. Sovet ill ərində yazılmış şeirlərlə ondan əvvəlki illərdə ya- 391 İsgəndər Atilla zılmış şeirləri tutuşdurduqda, məlum olur ki, 1920-ci ilə qədər yazılmış şeirlər nə qədər səmimidirsə, böyük şairə qarşı böyük hörm
ət və məhəbbətlə yazılmışdırsa, sovet illərində yazılmış şeirlər bir o qədər qərəzli, qeyri-səmimi, şairə qarşı hörmət və m əhəbbətdən uzaqdır; nöqsanlıdır, şairə istehza etmək, böhtan atmaq, qara yaxmaq kimi so vet quruluşuna xas əlamət və keyfiy- y ətlərdən xali deyildir. Məsələn, S.Rüstəmin 1927-ci ildə çap et- dirdi yi “Ələmdən nəşəyə” kitabında bu cür misralar var.
1930-cu ill ərdə Cavidin “dəyişdiyini”, “yeniləşdiyini”, “sovet platformasına keçdiyini” görən və bundan ilham alan S.Rüstəm “Etiraf” şeirini yazır. Onu 1930-cu ildə “Aprel alovları” məcmuə- sind
ə çap etdirir.
Eşq, sevda nədir, nə? Bilmək üçün Başqalıq indi vardır Caviddə, Bunu əşarı bildirir gülərək. İndi hər kəs sevir onun səsini, O da erk ək, qadın deyir birdir, O da üzmüş əlini fəzalardan . Söz açır şəhrdən, qəzalardan. Eşidib Cavidin bu dillərini, Sıxıram mən ürəkdən əllərini. 2
S əməd Vurğun Cavid həbs edildikdən 6-7 gün sonra “Səadət düşməninə. Xalq düşməni Hüseyn Cavidə” aid bir şeir yazıb, “Ədəbiyyat qəzeti”ndə (16 iyun 1937) çap etdirir. Mən həmin
* “Af
ət” faciəsindəki Afət surətinə işarədir. 1 Az ərbaycan sovet ədəbiyyatı tarixi. I cild. Bakı, 1967, s. 67. 2
“Aprel alovları”, №1, 1930, s. 10. 392 Əsrin şairi IX şeirin tam mətnini “Əsrin şairi” silsiləsindən nəşr etdirdiyim kitabın birinci cildində vermişəm. Burada həmin şeirdən bir parça verir
əm.
ən böyük günlərin, adına böhtan atan, V ətəninə, xalqına qarşı çıxan şarlatan! Adına millətçilər dedi: “böyük sənətkar”. G əlin düz araşdıraq, sənin sənətinmi var? O murdar arzuların topraqlara gömüldü, S ənin yaratdıqların özündən əvvəl öldü... S.Vurğun həmin şeiri yazarkən Cavid Bakıda NKVD-nin daxili h əbsxanasında yatırdı. 1939-cu ildə Sibirə sürgün edildi. Ür əyi soyumayan şair “Komsomol” poemasında Cavidi nəzərdə tutaraq aşağıdakı sözləri yazdı. Nəinki Cavidə, Əhməd Cavada, Sanılıya, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və onun görkəmli sima- larına da istehza etdi, böhtan atdı.
ədən şeirimizin baş qəhrəmanı, Gah Turandan g əlir, gah da İrandan.. B əs mənim ölkəmin varlığı hanı? Böyük bir şairin yazdığı dastan, Gah Turandan g əlir, gah da İrandan. 1 1930-cu ill ərin əvvəllərində Əkrəm Cəfər təhsil almaq üçün Moskvaya gönd ərilir və oradan müəlliminə − Cavidə “şanlı bir m əktub” yazıb “İnqilab və mədəniyyət” jurnalının redaksiyasına gönd ərir. Mən 1970-ci illərdə arxivdə araşdırmalar apararkən, hə- min şeirə təsadüf etdim. Üzünü köçürdüm. İstifadə etdikdən sonra əlyazımı Cavidin Naxçıvandakı ev muzeyinə bağışladım. Bir gün Turan Cavidin tapşırığı ilə Əkrəm Cəfərdən Cavid haqqında xatirələrini yazmaq üçün ona müraciət etdim. Söz verdi, amma yazmadı. Həmin şeiri ona xatırlatdım. O, öncə bir təhər oldu, sonra soruşdu: “Haradan oxumusan?” Mən ona mənbəyi dedim. O, bir q ədər susdu, sonra dedi: “Mənim barəmdə nə ist əyirsənsə yaz...” Sonra dedi: “Cavid mənim müəllimim olub. Bir 1
“Ədəbiyyat qəzeti”, 16 iyun 1937. Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|