Ишлаб чикариш дастури

Nazorat savollari:

1. 
   Aniqlik nima?
   
2. 
   Aniqlikka ta’sir etuvchi asosiy omillar nimalardan iborat?
   
3. 
   Detallar xizmat vazifalariga kura qaysi aniqlik kvalitetlari bilan tavsiflanadi?
   
4. 
   Sistemali xatolik nima?
   
5. 
   Tasodifiy xatolik nima?
   

Adabiyotlar:

1.Karataev S.A. Texnologiya mashinostroeniya (spetsialьnaya chastь). Kiev: Vqsshaya shkola, 1984-272s.

2. 
   Texnologicheskie protsessq v mashinostroenii, Uchebnoe posobie / N.P. Solnqshkin i dr. ; pod ob. red. N.P. Solnqshkina-SPb.: Izd-vo SPbGTU, 1998-278s.
   
3. 
   Kolev K.S. Texnologiya mashinostroeniya. M.: Vqsshaya shkola, 1977.- 256s.
   

Ma’ruza № 9

KON MASHINA DETALLARI TAYYoRLASHDAGI SIFAT KO’RSATKICHLARI


Reja:

1. 
   Detal yuzasining sifati tuђrisida tushuncha.
   
2. 
   Mashina detallari yuzalari sifatining ahamiyati.
   
3. 
   Yuza ђadir-budirligini belgilovchi kursatkichlar.
   
4. 
   Yuza ђadir-budirligini baholash usullari.
   

Mavzuning maqsadi: Talabalarga kon mashinalar detallarini texnik ta’mirlashda va ularni tayyorlashda yuzalarning sifati, mustahkamligi va aniqligiga uo’yilgan talabni o’rgatish.
Tayanch iboralar: Yuza sifati; ђadir-budirlik; bazaviy uzunlik;
mikrogeometrik oђish; tulqinsimonlik; qattiqlik; deformatsiyalangan yuza; mikroyoriqcha; yemirilishga chidamlilik; urtacha arifmetik oђish; unta nuqta bo’yicha notekislik; ђadir – budurlikni kamaytirish; texnologik usul; profilometr; profilograf; optik qurulma; namuna.
Sirtlar ђadir-budirligini baholash usullari.
Sirt sifati tuђrisida tushuncha.
Ishlov berilgan sirt sifati ikkita asosiy alomat bilan tavsiflanadi;
a) metall sirtki uatlamining fizik-mexanik xossalari bilan;
b) sirtning ђadir-budirlik darajasi.
Metall yuza uatlamining sifati metallnin xossalari va mexanik ishlov berish usulublari bilan asoslanadi.
Mexanik ishlov berish jarayonida kesuvchi asbob harakati ta’sirda metall sirtida chiuiular paydo bo’ladi va yuza uatlamining botiuliklari va strukturasi o’zgaradi; sitrki uatlam plastik deformatsiyalanadi va naklep hosil bo’ladi, uning uattikligi oshadi, ichki kuchlanishlar paydo bo’ladi.
Metallning nakleplanish darajasi va plastik deformatsiyalarning ichkari kirish chuuurligi ishlov berish usulubi va kesish rejimiga boђlik. So’rish va kesish chuuurligi oshgan nakleplangan uatam ualinlii oshadi, kesish tezligi oshganda aksincha kamayadi.
Ishlov berilgan yuzaning geometik alomatlar bo’yicha uuyidagi chetlanishlari faru uilinadi;

1. 
   Sirtning shakl chetlanishlari - tuђri geometrik shakldan chetlanishlar (ovallik, konusulik, bochkasimonlik va h.k.) bilan harakterlanadigan mikrogeometriyasi.
   
2. 
   Sirtning to’lkinsimonligi, ya’ni davriy takrorlanadigan, taxminan bir xil to’lkinsimon chetlanishlarning mavjudligi.
   
3. 
   Sirtning mikrogeometriyasi (mikronotekisligi), ya’ni kabariklar va botiuliklar mavjudligi bilan asoslanadigan ђadir-budirlik. Mikronotekisliklar uiymati ishlov berilgan sirt tozaligini ifodalaydi. Sitr to’lkinsimon va shu bilan birlikda uo’pol ђadir-budir 1 yoki sezilmas ђadir-budirli toza 2 bo’lishi mumkin, xuddi shunday tekis sirt ham uo’pol yoki sezilarli ђadir-budirlikni 3 yoki toza 4 (rasm) bo’lishi mumkin.
   

Metall uirkuvchi asbob (keskich, freza va boshualar) bilan ishlov berilgan sirtlar turlicha harakterdagi ђadir-budirlikka ega: buylama - kesish tezligi vektori yo’nalishida (11,a-rasm) va ko’ndalang - ko’rsatilgan vektorga perpendikulyar ravishda (11,b-rasm).
Ishlov berilgan sirt sifati boђlik bo’lgan ko’p omillar sirasiga uuyidagilar kiradi:
a) ishlov beriladigan materialning turi va xossalari;
b) ishlov berish usuli (yo’nalish, randalash, silliulash va pardozlash);
v) metallni kesish rejimi (kesish tezligi, chuuurligi, surish harakati);
g) dastgoh moslama asbob detal tizimining bikrligi;
d) asbobning geometrik parametrlari;
e) asbobning materiali;
j) kesish jarayonida sovitish.