Ишлаб чикариш дастури

4.2. Mashina detallarini yuzalari sifatini auamiyati

Detal yuzasining sifati uni ishlash jarayonida muuim auamiyatga ega. SHunday qilib detalni yemirilishga chidamliligi uning yuzasini sifatiga boђliq. Sifat uz navbatida makrogeometriya, tulqinsimonlik va \adir-budirlik bilan xarakterlanadi.

Agarda detal yuzasi makronotekis va tulqinsimon bulsa, yemirilish ham notekis buladi. Bunday hollarda avval kutarilib chiqqan yuzachalar yemiriladi. Agarda yuza \adir-budirligi katta bulsa, yo’qoridagi jarayon yanada intensivlashadi.
Quzg'almas birikmalarni sifati. Bu birikmalar sifatli ishlashi va yemirilishga chidamli bulishi uchun ularning detallarini yuzalari yo’qori tozalikka ega bulishi kerak.
Detalning mustahkamligi. Yuzaning sifati detalni mustahkamligini bevosita belgilovchi omil. Yuza \adir-budirligi kichik bulsa materiallarni charchash mustahkamligini oshiradi va mikroyoriqchalar uosil bulish jarayonini susaytiradi. Qoldiq kuchlanishlarni ta’sirini kamaytiradi.
Korroziyaga qarshilik. Detallarda korroziya turli gazlar suyo’qliklar va atmosfera ta’sirida sodir buladi. Detal yuzasi qancha \adir-budir bulsa shu oraliqlarga yo’qoridagi jinslar kup miqdorda kirib olib korroziyani tezlashtiradi.
Bundan tashqari, yuza sifati detalni boshqa xususiyatlarini ham belgilaydi. Masalan, tozalik, dekorativ kurinish, birikmalarni mustahkam uosil qilish, o’lchov asboblarini aniq ishlashini ta’minlash va shu kabilar.

Yuza g’adir-budirligini belgilovchi kursatkichlar.

Mexanik ishlov berish natijasida uosil bulgan \adir-budirlk deganda nisbatan kichik qadamlarda takrorlanuvchi va yuza relpefini uosil qiluvchi notekisliklar yiђindisi tushuniladi. Bu \adir-budirlik bazaviy uzunlik doirasida bauolanib, uzunlikni kattaligi yuzani turiga boђliq.
Bazaviy uzunlik S ning kattaligi 0,01 dan 25 mm gacha buladi. Texnologik mashina va jixozlarning detallarini yuzalarini g’adir-budirligini o’rganish uchun amliyotda ikkita ko’rsatkich R_a va R_z yetarli deb hisoblaymiz.
R_a - yuza profilining urtacha arifmetik oђishi bulib oђishlar h ning absalyut miqdorini urtacha arifmetik qiymatiga teng va bazaviy uzunlik chegarasida ulchanadi (4.2-rasm).
yoki (4.1)

4.2-rasm. Yuza relьefining tuzilishi.

R_z- unta nuqta bo’yicha notekisliklar bulib, bu bazaviy uzunlik doirasida ulchanayotgan profili beshta eng baland va beshta eng past nuqtalarini (N) urtasidagi masofa.

(4.2)
R_max- bu notekislikni eng baland nuqtasi. Yuza \adir-budirligining boshqa kursatkichlari GOST 2789-73 keltirilgan.