Ишлаб чикариш дастури

Nazorat savollari:

1. 
   Detal yuzasining sifati qaysi xususiyatlar bilan tavsiflanadi?
   
2. 
   Yuza sifatining auamiyati nimalar orqali ifodalanadi?
   
3. 
   Yuza ђadir – budurligi nima va u qaysi kattaliklar bilan tavsiflanadi?
   
4. 
   Yuza \adir-budirligini kamaytirish usullarini keltirib uting.
   
5. 
   Yuza \adir-budirligini qaysi usullar bilan aniqlanadi?
   
6. 
   Ђadir-budirligini kesish tezligini ta’siri qanday?
   
7. 
   Yuza \adir-budirligini kesish cho’qurligini ta’siri qanday?
   
8. 
   Yuza \adir-budirligini uzatishlar miqdorini ta’siri qanday?
   
9. 
   Tulqinsimonlik nima?
   
10. 
    Yuzaning fizik-mexanik xususiyatini tushuntirib bering.
    

Adabiyotlar:
1. Kovshov A.N. Texnologiya mashinostroeniya. M.: Mashinostroeniya, 1987.- 320s.
2.Danilevskiy V.V. Texnologiya mashinostroeniya. M.: Vqsshaya shkola, 1977.- 479s.
3. Texnologiya mashinostroeniya: v 2 t. T.1. Osnovq texnologii mashinostroeniya: Uchebnik dlya vuzov / V.M. Burtsev i dr.; pod red. A.M. Dalьskogo-M.: Izd-vo MGTU im. N.E. Baumana 1998-564 s.

Ma’ruza № 10


XOMAKI DETALLAR TURLARI


Reja:

1. 
   Xom-ashyo turlari.
   
2. 
   Mexanik ishlov berishda quyimlar.
   
3. 
   Quyimlarni uisoblash usullari.
   

Mavzuning maqsadi:


Mavzuda ishlatiladigan tayanch iboralar: Xom-ashyo; po’lat; cho’yan; rangli metall; tekis yuza; quyish; bolg’alash; shtamplash; prokat; shakldor detal;
quyim; ichki aylana tashqi aylana yuza; simmetrik yuzalar; xom-ashyo materiali; xom-ashyo shakli va o’lchami; aniqlik usuli; jadvallar; aniqlik; sifat.

Mashina detallarini tayyorlash uchun xomaki detallar (chala detallar, tayyorlanmalar, zagotovkalar) bqlib quyidagilar xizmat qilib mumkin:

1. 
   chqyandan, po’latdan, rangli metallardan, plastmassalardan tayyorlangan qo’yilmalar;
   
2. 
   pakovka va shtampovkalardan;
   
3. 
   pqlat va rangli metallar prokati.
   

Xomaki detallarni tanlash detallarning konstruktiv shakliga, ularning vazifasiga, yi\ilgan mashinadagi ish sharoitlariga, duchor bo’lgan kuchlanishlarga va h.k.larga bo\liq. Zarbiy yuklanishlarga (kuchlarga), chuzilish va egilish ta’siriga uchramaydigan shakldor(fasonli) detallar odatda chqyan qqymalardan tayyorlanadi; mashinaning oђir sharoitlarda ishlaydiganva katta kuchlanishlarga duchor bqladigan shakldor detallari uchun chqyan qqymalar o’rniga pqlat qqymalar qqllaniladi. CHqyandan staninalar, ramalar, plitalar, uutilar, karterlar, padshepniklarning korpusulari, maxoviklar va boshualar; ancha kichik detallardan – flanetslar, vtulkalar, kronshteynlar, tishli ђildiraklar va h.k.lar qqyiladi; pqlatdan yirik detallar odatda qqyilmaydi, negaki bunday qqymalarni uosil qilish qiyin.
Bol\alash yqli bilan tayyorlangan pakovkalar qrinishidagi va shtamplarda tayyorlangan shtampovkalar kqrinishidagi xomaki detallar asosan egilishga, chuzilishga, buralishga ishlaydigan hamda o’zining turli uismlarida kqndalang kesimlarda sezilarli farqua ega detallar uchun qqllaniladi. Pakovkalar kqrinishidagi xomaki (erkin bol\alash bilan uosil qilingan) detallar aksariyat yirik detallar uchun, yakka udim turkumli ishlab chiqarishda – mayda detallar uchun ham qqllaniladi. SHtampovka kqrinishidagi xomaki detallar shtampovkalarda bol\alash usulida olinadi; shtamplarda bol\alash erkin bol\alashga udima katta afzallikka ega.
SHtamplangan xomaki detalda metalning stukturasi bir jinsli, shuning evaziga detall ancha mustahkam bqladi. SHtampovka usulida uzil kesil uiymatlarga yauin qlchamlar uosil qilinadi; ba’zi ishlab chiqarishlarda shtamplangan xomaki detallar kelgusi mexanik ishlovsiz yoki juda oz ishlov berish bilan ishlatiladi. SHtampovkalar tayyorlashda metall yaxshi ishlatiladi va uning sarfi kamayadi. Bol\alashga nisbatan shtampovkalarni tayyorlash jarayoni tezrok kechadi va kam malakali ishchi kuchini tashkil etadi. SHtamplangan xomaki detallarning tannarxi bolђalangan xomaki detallarga uaraganda kam.
SHtampovka kqrinishidagi xomaki detallar fauat shunday hollarda qqllanilishi mumkinki, agar ishlab chikirish dasturi bo’yicha ulardan kqp talab uilinsa, ya’ni yirik turkumli va ommaviy ishlab chiqarishda, bunday xomaki detallarni tayyorlash uchun uimmat turadigan shtamplar zarur.
Prokatdan (doiraviy, kvadrat, oltiekli) tayyorlangan xomaki detallar konfiguratsiyasi bo’yicha ushbu prokatning qandaydir turiga yaqinlashadigan detallar uchun uachonki detall kqndalang kesimlarida farq katta bqlmasa va uning uzil-kesil shaklini uosil qilishda katta mikdordagi metallni ko’chirishdan uochish mumkin bo’lganda qqllaniladi.