Ишлаб чикариш дастури

Quyumlar qiymatiga ta’sir qiluvchi omillar.

Ishlov berish uchun quyimlar uiymatlari va xomaki detallar qlchamlariga dopusklar ta’sir darajasi turlicha bo’lgan uator omillarga bo\liq; asosiy omillar uatoriga quyidagilar tegishlidir:

a) Xomaki detal materiali;
b) Xomaki detalning konfiguratsiyasi va qlchamlari;
v) Xomaki detal turi va uning tayyorlash usuli;
g) Mexanik ishlov berishga nisbatan talablar;
d)Detal sirti \adir budirligining sifati va klassi hamda qlchamlarining udqligiga nisbatan texnikaviy shartlar.


Quyumlar qiymatini aniqlash.
Umumiy (jami) quyim quyidagi asosiy qiymatlardan tashkil topadi:

1. 
   kesuvchi asbobning birinchi dagal o’tishida olib tashlanishi kerak bo’lgan nuksonli sirtki uatlamining ualinligi;
   
2. 
   uator omillar (shakl xatoligi, fazoviy chetlanishlar, o’rnatish xatoligi, qlchamlarga operatsion dopusklar, sirt g’adir budirligi h.k.) ta’sirini e’tiborga oladigan barcha oraliu operatsiyalarga quyimlar yiђindisi;
   
3. 
   xomaki detal nominal qlchamidan manfiy chetlanish qiymati
   

Mexanik ishlov berishning oraliu operatsiyalarga quyimlar qiymatlarini zavodlar, yetakchi taduiu qudim loyihalash institutlarining, shuningdek tajriba va sinov natijalari asosida belgilangan darsliklarda keltirilgan ma’lumotnomaviy va raxbariy materiallaridan qabul qilish mumkin.
Ishlab chiqarish sharoitlarida quyimlar qlchamlari tajriba asosida, amaliy belgilardan foydalanib, detallarning o\irligi va gabarit qlchamlar, konstruktiv shakli va qlchamlari, ishlov berishning talab qilingan aniqligi va tozalik klassiga bog’liq ravishda belgilanadi.

Xom-ashyo turlari.

Mashina detallari uchun xom-ashyo quyidagi kurinishlardan iborat bulishi mumkin:

1. 
   chuyan, pulat, rangli metall va plastmavvalardan tayyorlangan quymalar;
   
2. 
   bolђalangan va shtamplangan xom-ashyo;
   
3. 
   pulatdan sovutilgan va qizdirilgan hollarda tayyorlangan prokatlar va rangli metall-prokatlari.
   

Xom-ashyoning turi uning materialiga, shakliga, detalning xizmat vazifasiga va mashinalarda yi\ilgan uolda ishlash shart-sharoitlariga boђliq buladi.
SHakldor detallar ishlash jarayonida chuzilish va egilish ta’sirida bulmasa odatda chuyanlardan tayyorlanadi.
Bol\alash yordamida egilishga, chuzilishga buralishga ishlovchi va kundalang kesimi bo’yicha o’lchamlarida farq bulgan letallarning xom-ashyolari tayyorlanadi. Bol\alash bilan katta o’lchamli detallar uchun donali va kichik seriyali ishlab chiqarish sharoitida yoki boshqa hollarda kichik detallar uchun xom-ashyo tayyorlanadi.
SHtamplangan xom-ashyo shtamplash mashinalirda olinadi. SHtamplangan metallning strukturasi bir xilligi bilan ajralib turadi. SHatmplangan xom-ashyoning shakli detal shakliga juda yaiqn bulib, ayrim hollarda mexanik ishlov berilmaydi (detallarning ayrim yuzalari nazarda tutilmoqda). Bu uz navbatida metall sarfini kamaytiradi. SHtamplash jarayonining ish unumdorligi bol\alashga nisbatan ancha yo’qori. Ishchining malakasi ham bol\alashga nisbatan past bulishi mumkin. SHtamplash yuli bilan seriyali va yalpi ishlab chiqarish sharoitlarida quo keladi.
Aylana, kvadrat, olti burchakli prokatlardan tayyorlangan xom-ashyo uz shakli bo’yicha yo’qoridagi kurinishlarga yaqin bulgan detallar tayyorlashda qo’llaniladi.
Qaysi turdagi xom-ashyoni tanlash uni texnik-iqtisodiy kursatkichlarini uisoblab chiqilgandan sung amalga oshirilsa maqsadga muvofiq buladi.
5.1, 5.2, 5.3-rasmlarda quyma, shtamplangan va prokatdan tayyorlangan xom-ashyolar aks ettirilgan.

5.1-Rasm. Quyma kurinishdagi cho’yandan tayyorlangan vtulka xom-ashyosi.

5.2-rasm. SHtamplangan podshipniklarning ichki xalqasini xom-ashyosi.

5.3-rasm. Prokatdan olingan vint xom-ashyosi.