Ишлаб чикариш дастури

5.2. Mexanik ishlov berishda quyimlar

Mashinasozlikda talab etilgan aniqlik va sifat kursatgichlariga javob beradigan detallarni tayyorlash xom-ashyodan ma’lum bir kattalikdagi metall qatlami-quyimni kesuvchi asboblar yordamida kesib olib tashlash usullari yordamida amalga oshiriladi.
SHunday qilib quyim – udim-ashyoga mexanik ishlov berish jaryonida talab etilgan o’lchamlarini ularni chetlanishilar doirasida va yuza \adir-budirligini ta’minlash maqsadida olib tashlandigan metall qatlami.
Detal chizmasida kursatilgan o’lchamlarini chetlanishlarigava yuza \adir-budirligiga quyilagn talab qancha yo’qori bulsa, shuncha kup marta mexanik ishlov berish (texnologik utishlar) shart buladi. Uz navbatida har bir texnologik utish uchun quyimlar miqdori uisoblanadi. Detal yuzasining talab etilgan tozaligin va aniqligini ta’minlash maqsadida har bir texnologik utishda oib tashlangan quyimlarning yiђindisi umumiy quyim miqdorini tashkil qiladi. Quyimlar miqdori analitik usulda va jadvallar yordamida aniqlanadi.


Quyimlarni hisoblash usullari.
Analitik usul bilan quyimlar miqdori aniq uisoblanadi va bu usulda quyidagi formulalardan foydalaniladi.
A) tekis yuzalarga ishlov berishda
, (5.1)
bu yerda: R_z-yuzaning \adir-budirligi, mkm; nivelir-no’qsonli qatlam kattaligi, mkm; r- detal shaklining fazoviy chetlanishlar miqdori, mkm; _y- bajarilayotgan operatsiyada xom-ashyoning dastgou moslamasiga o’rnatish xatoligi, mkm; I – detal yuzasini ishlov berishdan avvalgi tartib raqami; r_i-1 – detal yuzasini ishlov berishdan avvalgi tartib raqami.
B) bir-biriga qarama-qarshi joylashgan (simmetrik) tekis yuzalarni parallel ishlov berishda:
(5.2)
v) ichki va tashqi aylanish o’qiga ega bulgan yuzalarga ishlov berishda:
(5.3)
g) tsilindrsimon detallarning yuzalarga markazlarga o’rnatilgan uolda ishlov berishda:
(5.4)

Yo’qorida keltirilgnan formulalardan qurinib turibdiki, quyim miqdori quyidagi asosiy omillar ta’sir kursatadi:

a) xom-ashyo materiali;
b) xom-ashyoning shakli va o’lchamlari;
v) xom-ashyo turi va uni olish usullari;
g) mexanik ishlov berishni amlga oshirish bo’yicha quyilgan talablar;
d) detallar o’lchamlarining aniqligi, yuza tozaligiga quyiladigan talablar.

1.