Ишлаб чикариш дастури

Mashina detallariga ishlov berish uchun quyimlar.
Keyingi mexanik ishlov berish uchun muljallangan har qanday xomaki detal tayyor detal qlchamlari uchun uuyimlar bilan tayyorlanadi. Detallar sirtlarining uzil-ksil qlchamlarini va berilgan \adir-budirlik klassini uosil qilish uchun zarur bqladigan ortiucha materialdan iborat bu uuyim dastgoularda kiruvchi asboblarda olib tashlanadi. Detallarning ishlov berishga duchor bqlmaydigan sirtlari uuyimlarga ega emas. quyim ud umumiy va operatsiyalararo bqladi. Mazkur sirtga ishlov berishning butun jarayoni davomida xomaki detal qlchamlaridan tayyor detalning uzil-kesil qlchamigacha olinadigan quyim umumiy quyim deyiladi. Operatsiyalararo quyim deb, alohida operatsiyani bajarishda olib tashlanadigan quyimga aytiladi. Uuyimlar simmitrik va assimmetrik, ya’ni xomaki detal o’qiga nisbatan simmetrik va assimmetrik joylashgan bo’lishi mumkin.
Simmetrik quyimlar aylanish jismlmrining tashui va ichki sirtlari bo’lishi mumkin; ular shuningdek paralel ravishda, bir da ishlov beriladigan uarama-uarshi yassi (tekis) sirtlar bo’lishi mumkin. Vauolangki birinchi uolda ham, ikkinchi uolda ham quyimlar assimmetrik joylashishi mumkin.
Uuyim materialining eng kam sarfi va detalning eng past tannarxida metall sirtining ђadir-budirligi va sifatiga hamda detallar qlchamlari udqligiga belgilangan talablarni uoniutirgan uolda berilgan detal uchun talab qilingan mexanik ishlov berishni bajarishni ta’minlovchi qlchamlarga ega bo’lishi kerak. Bunday quyim maubul sanaladi. Ishlov berishga maubul quyimlarni belgilash o’ta muuim texnik-iqtisodiy masala bqlib uisoblanadi.
Haddan ortiu quyimlar detalni tayyorlashga ortiucha xarajatlar sarf bo’lishiga olib keladi va bu bilan uning uchta asosiy elementdan (material sarfi, ishlab chiqaruvchi ishchilarning asosiy ish haki va ustama xarajatlar) tarkib topuvchi tannarxini oshiradi.
Ishlov berish uchun quyim oshganda xomaki detal oђirligi ortadi; material kqp talab etiladi va demak, xomaki detal va tayyor detalning tannarxi oshadi.
Ortiucha quyimlarda xomaki detal va kuchiriladigan uirindining oђirligi kqpayadi, ortiucha mikdordagi materialni kuchirib tashlash uchun dastgoular katta kuchlanishlar bilan ishlashi kerak, buning okibatida ularning yeyilishi va tamirtoviga xarajatlar kqpayadi. Ortikcha quyimlar kesuvchi asboblarga xarajatning oshishiga olib keladi, negaki ortiucha material bir necha o’tishlarda (olib tashlanadi), natijada asosiy (texnologik) kqpayadi, ya’ni asbobning ishi va demak, uning sarfi kqpayadi.
Ortiucha quyimlarda kesish chuuurligini tez-tez kqpaytirishga tq\ri keladi (o’tishlar sonini kamaytirish uchun), bu esa dastgou uuvvatini oshirishni va natijada elektroenergiya sarfining kqpayishini talab etadi.
Ko’rinib turganidek, ortiucha quyimlar detal tannarxi barcha uchta asosiy elementlarining oshishia olib keladi. SHunday qilib detalning eng kam tannarxida ishlov beriladigan sirtlar udqligi va tozaligiga talablarni koniktirgan uolda mexanik ishlov berishni ta’minlovchi maubul quyimlarni tayinlashga intilish kerak; maubul quyimlarda detal sarfi ishlov berishga sarfi kamayadi va uskuna unumdorligi oshadi.