Ishlab chiqarish jarayonlari sanitariyasi va gigiyenasi inson mehnat faoliyatiga ta`sir etuvchi salbiy omillar, ularning turlari, mohiyati va himoyalanish usullari

Qozon yasash jarayonida faoliyat ko`rsatadigan ishchilar eshitish 
qobiliyatining pasayishi 
 
Ish staji 
Normal 
eshitadigan 
kishilarning 
soni, % da 
1 yilgacha 
1-4 yilgacha 
5-9 yilgacha 
10-14 yilgacha 
15-19 yilgacha
20-24 yilgacha
25-29 yilgacha 
30 yil va undan ortiq 
99,0 
76,3 
50,0 
33,0 
20,0 
10,0 
8,7 
4,7 
 
 
Insonni doimiy yuqori intensivlikdagi shovqin ta`sirida bo`lishi uchun 
sog’ligiga ta`sir etadi, u tez charchaydi, ruhiy reaktsiya tezligi kamayadi, xotirasi 
susayadi. SHuningdek, shovqin insonga diqqatini bir joyga jamlashiga halaqit qiladi, 
harakatida muvozanatni buzadi, tovush va yorug’lik signallarini qabul qilish 
qobiliyatini susaytiradi va natijada turli xil baxtsiz hodisalarni kelib chiqishiga sabab 
bo`ladi.
Bundan tashqari shovqin qon bosimining oshishiga, ko`z qorachig’ining 
kengayishiga, oshqozon-ichak faoliyatining buzilishiga, yurak va tomir urishining 
tezlashishiga, asab sistemasining buzilishiga, uyqusizlikka va eshitish qobiliyatining 
buzilishiga ham olib keladi. Ayniqsa inson qulog’i eshitmaydigan shovqinlar-
infratovushlar (tovush chastotasi 16 Gts dan kichik shovqinlar) va ul’tratovushlar 
(tovush chastotasi 20000 Gts dan katta) inson sog’ligiga katta ta`sir ko`rsatadi. 

Shovqin darajasini me`yorlashtirish va o`lchash.
 
Shovqin darajasini 
me`yorlashtirish-shovqinning insonga salbiy ta`sirini kamaytirishga qaratilgan asosiy 
tadbirlardan biri hisoblanadi. Shovqinning inson sog’ligiga ta`siri uning chastotasiga 
bog’liq bo`lganligi sababli, har bir shovqin oktava polosasi uchun alohida ruxsat 
etilgan shovqin darajasi belgilangan. Shovqinning eng yuqori ruxsat etilgan darajasi 
past chastotalar uchun, ruxsat etilgan past darajasi esa yuqori chastotali shovqinlar 
uchun qabul qilingan. Masalan, eng kichik tovush bosimi nazariy va ilmiy ishlar 
bajariladigan ish joylari uchun belgilangan bo`lib, u o`rtacha geometrik chastota 8000 
Gts bo`lganda 30 dB deb qabul qilingan. eng yuqori tovush bosimi esa doimiy ish 
joylarida, ishlab chiqarish binolari, mashina va traktorlarning kabinalari uchun 
belgilangan bo`lib, u o`rtacha geometrik chastota 63 Gts bo`lganda 99 dB ga teng. 
Shovqin darajasini aniqlash uchun Shum-1, ISHV-1 markali shovqin 
o`lchagichlardan foydalaniladi. SHovqinni spektr chastotasi bo`yicha baholash uchun 
ASH-2M, AS-3 markadagi chastotali anilizatorlar ishlatiladi. Ushbu anilizatorlar 
o`tkazish kengligi bo`yicha oktavali, yarim oktavali, 1/3 oktavali va qisqa oktavali 
bo`ladi.