İslamda Uşaq Tərbiyəsinin Əsasları
Yüklə 2,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
| On birinci fəsil
Əqiq kəsməkdə məqsəd, onun hikmət və faydaları əl-Xalləl “əl-Camii” əsərinin “Əqiq kəsməkdə məqsəd və sünnəti diriltmək üçün xələfdən nə umulur?” babında bunları qeyd edir: “Haris Əbu Abdullaha dedi ki, əgər bir şəxsin əqiq kəsməyə imkanı olmazsa, onda bəs nə etsin?” O dedi: “Əgər borc alıb kəsərsə, ümid edirəm ki, Allah ona borcunu qay- tarmaqda yardımçı olar. Beləcə sünnəti yaşadar”. Salehin ata- sından etdiyi rəvayətdə isə “mən ümid edirəm ki, əgər borc 76 alıb əqiq kəsərsə, Allah ona borcunu tezliklə qaytarması üçün yardım edər” deyilir. O, Allah Rəsulunun sünnətlə- rindən bir sünnəti yaşatdı və onun gətirdiklərinə tabe oldu”. Onun faydalarından biri də doğulan körpənin dünyaya gəldiyi ilk vaxtda Allah`a yaxınlaşmaq üçün kəsilən qurban olmasıdır. Övladın valideyni üçün etdiyi dua, kəsdiyi qurban və etdiyi həcdən və s. faydalandığı kimi doğulan uşaq bundan ən son həddə qədər faydalanır. Həmçinin onun faydalarından biri də əqiqin uşağı ona gi- rov olmaqdan qurtarmasıdır. Çünki, o, əqiqi qarşılığında gi- rovdur. İmam Əhməd demişdir: “Bunun mənası uşağın vali- deyninə şəfaət etməsinə qarşı girov olması deməkdir”. Əta ibn Rabaha görə hədisin mənası uşağın öz əqiqinin kəsilməsi qarşılığında girov olmasıdır. Əqiqi kəsilməzsə, övlad validey- ninə şəfaət etməkdən məhrum edilir”. Əqiq Allah`ın İsmayıla qurtulması müqabilində bir qoç fidyə etdiyi kimi, övladın girovdan qurtulması üçün sərf edilən bir fidyənin bənzəridir. Cahiliyyə dövründə də insanlar ona əməl edər və elə əqiq də adlandırardılar. Kəsilən əqiqin qanını isə uşağın başına sürtərdilər. Allah Rəsulu isə qurban kəsilməsini təqrir etməklə yanaşı, onun “uquq” adlandırıl- masını və uşağın başının onun qanı ilə boyanmasını ləğv etdi və buyurdu: “Mən uququ sevmirəm”, “Uşağın başı qanla bo- yanmasın”. Həmçinin Allah Rəsulu uşaq üçün kəsilən hey- vanın qurbanlıq niyyəti ilə kəsilməsini əmr etmişdir: “Kim övladı üçün qurban kəsmək istəyərsə, kəssin”. 77 Peyğəmbər əqiqi qurbanlıq ibadəti ilə hikmət baxımın- dan eyniləşdirdi. Allah`ın İsmayıla fəda olsun deyə göndərdiyi qoçu Özünə yaxınlaşdıran bir ibadət etdiyi kimi, qurban da uşağın yerinə Allah üçün fəda edilən bir ibadət növüdür. Allah`ın şəriətində olan hikmətindəndir ki, O, əqiqi uşağın gözəl tərzdə böyüməsinə, sağlam qalmasına, yaşadığı uzun ömür içərisində şeytandan qorunmasına səbəb etmişdir. Bununla yanaşı əqiq onun hər bir üzvünün oddan qorunmasına qarşı olan bir fidyədir. Ona görə də qurbana aid olan hökmlərin əqiqə də nisbət edilməsi müstəhəbdir. Əbu Talib demişdir: “Əbu Abdullahdan: “İnsan əqiq kəs- mək istədiyi zaman nə deyir?” – deyə soruşdum. O dedi: “Bismilləh” deyərək qurban niyyəti ilə kəsir və belə deyir: “Bu, filanın oğlu filanın əqiqidir”. Ona görə də kəsim əsnasın- da “Allahummə minkə va ləkə” (Allah`ım, Səndəndir və Sənin üçündür) deyir. Sədəqə qurbanında müstəhəb olan qurbanın ətinin bölünərək paylanması, övladın adına kəsilməsi kimi şeylər əqiq qurbanında da müstəhəbdir. Kəsilən əqiqdə Allah`a yaxınlaşmaq, şükr etmək, fidyə etmək, sədəqə vermək, sevincli anlarda yemək, yedizdirmək və evlənməyin ən uca qayəsi olan Allah`ın verdiyi övlad nemətinə qarşı şükrün izharı vardır. Övlad nemətinin hasil ola bilməsi üçün “nikah” əsnasında yemək, yedizdirmək şəriətdən olduğu hal- da ən son qayə olan övladın doğulması münasibətilə eyni şey- ləri etmək daha üstün və daha uyğundur. Haqqında danışılan qurbanlığın şəri hökmünü və şəklini qeyd etdik. Şəriətimizin bizlərə yeni doğulan uşaq haqqında təqdim etdiyi bu hökm qəlblərə necə də gözəl və necə də şirin 78 təsir bağışlayır. Bu mərasimdə olan əsas qayə fərəh və sevincin izhar edilməsi, İslam şəriətinin tələblərinin həyata keçirilməsi və Muhammədin digər ümmətlər arasında çoxluğu ilə öyündüyü Allah`a ibadət edib, onun düşmənlərinə bir sipər olan müsəlmanın doğulmasıdır. Peyğəmbər əqiqi təqrir edib, onu ümmətinə buyurub: “Oğlan uşağı onun qarşılığında girovdur” – deyə bizləri xə- bərdar etmişdir. O, müsəlmanlara uşağın başına kəsilən qur- banın qanından bir şey sürtməyi qadağan edərək, onlara uşa- ğın başına zəfərandan bir şey sürtməyi sünnət olaraq təyin et- mişdir. Çünki, onlar cahiliyyə zamanında ondan bərəkət uma- raq uşağın başına əqiqin qanını sürtürdülər. Qurbanın qanı onlara görə mübarək bir şey idi. Hətta onlar öz ilahlarını təzim və hörmət əlaməti olaraq bu qan ilə boyayırdılar. Bu əməldə müşriklərə bənzəmə əlaməti olduğuna görə ümmətə onu tərk etmək əmr olundu. Bunun qarşılığında isə valideynlər övlad- lar və kasıblar üçün ən faydalı olan uşağın başının qırxılaraq onun tükü ağırlığında qızıl və ya gümüş sədəqə verməlidirlər. Peyğəmbər onlara uşağın başını nəcis olan və çirkin qoxulu qanın əvəzində xoş ətirli və gözəl rəngli zəfəranla boyamağı sünnət olaraq buyurdu. Zəfəran ondan daha xoş və rəng ola- raq da ən gözəl olandır. Başının qırxılması isə ondan əziyyətin uzaqlaşdırılması, güclü və möhkəm tüklərin bitməsi üçün zəif və solğun tüklərin təmizlənməsinə vəsilə oldu. Bu, baş üçün çox faydalıdır. Bununla yanaşı həmin əməldə uşaq üçün yün- gülləşmə də vardır. Həmçinin rahat nəfəs ala bilməsi, asan və rahat bir şəkildə başın dərisinin hava ilə təmas etməsi və uşa- ğın gözünün, qoxu alma və eşitmə qabiliyyətlərinin güclənmə- si kimi faydaları da vardır. Oğlan uşağı üçün kəsilən qurbanın 79 mirasda, diyətdə və şəhadətdə olduğu kimi, onun şərəfinin və qız uşağından Allah`ın onu üstün qıldığının bir göstəricisi olaraq iki qoyun olması şəridir. Həmçinin bu iki qoyunun bir- birinə eynilə tay olması da şəriətə uyğundur. Əbu Davudun rəvayətində İmam Əhməd söyləyir: “İki eyni və yaxud bir- birinə yaxın”. Meymuninin rəvayətində isə deyilir: “İki bir-biri ilə eyni”. Bundan başqa Cəfər ibn Harisin rəvayətində isə “Biri digərinə bənzəyən” qoyunların kəsilməsi əmr olunub. Çünki, iki qoyundan hər biri bədəl və fidyədir. İki qoyun cins və yaşda bir biri ilə eyni olurlar. Onların hər ikisi də bir qoyun kimi olur. Bunun mənası odur ki, nə qədər bir qoyun qurban kəsməklə fidyə gerçəkləşmiş olsa da, yaxşı olar ki, bu, kamil və tam olsun. Bu iki qurbanlıq qoyunun biri digərindən mü- əyyən sifətləri ilə üstün olarsa, o birini heçə saymaq və digəri- ni diqqətə almamaq ehtimalı ola bilər. Fidyə bir tək qoyunla hasil olduğuna görə ikincisi məqsəd olmaqdan çıxıb sanki bir tamamlamadır. Bu şübhəni də aradan qaldırmaq üçün iki qoyunun biri-birinə tay olması əmr olunub. Burada kəsilən qurbanın səhih olması üçün əqiqin eyib və nöqsanlardan tə- mizlənməsinə dair bir açıqlama vardır. Həmçinin bunda övla- dın girov olmaqdan qurtulması kimi əsas fayda mövcuddur. Çünki o, Peyğəmbərin buyurduğu kimi öz əqiqi qarşılığında girovdur. “Həbs edilmə” və “girov olma” sözlərinin mənası üzərində isə ixtilaf edilmişdir. Bir qrup deyir ki, burada övlad valideynlərinə şəfaət etməməyə qarşı girov və məhbusdur. Əta belə demiş və İmam Əhməd də ona tabe olmuşdur. Mə- lumdur ki, bu, nəzəri bir şeydir. Övladın ataya şəfaəti onun atası olması əksindən daha üstün deyildir. Onun üçün şəfaəti yoxdur. Digər qohum-əqrabalar da belədir. Allah buyurur: 80 مۡوَي ْاۡوَشۡخٱَو ۡمُكهبَر ْاوُقهتٱُساهنلٱاَهُّيَأََٰٓي ٗ ٗ نَع ٌدِلاَو يِزۡجَي هلَ ا ۡيَش ۦِهِدِلاَو نَع ٍزاَج َوُه ٌدوُلۡوَم َلََو ۦِهِدَلَو ً قَح ِهلِّلّٱ َدۡعَو هنِإ ِۚا ٗ ٗ َلََف ٗ ُكهنهرُغَت ُروُرَغۡلٱِههللٱِب مُكهنهرُغَي َلََو اَيۡنُّدلٱُةَٰوَيَحۡلٱ ُم ٣٣ Yüklə 2,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|