Işmaqdansa

funksiyası.
-
Ġntonasiya vasitəsi ilə danıĢanın emosional vəziyyəti əks 
olunmaqla yanaĢı, habelə nitqin məzmununa və adresata 
münasibət öz ifadəsini tapır. Ġntonasiyanın bu funksiyası əsas 
etibarilə tembr və melodika hesabına gerçəkləĢir. Tembrin 
rolunun daha böyük olduğunu diqqətə çatdırmaq lazımdır. 
Çünki tembrin hesabına nitqdə ayrı-ayrı dil vahidləri çoxsaylı 
çalarlar (qəm, fərəh, kədər, razılıq, etiraz və s.) qazanır. Bu 
incəliyi 
Bernard Şou
«HƏ»
və 
«YOX»
sözlərini bir cür yazmaq, 
50
cür tələffüz etməyin mümkünlüyü fikri ilə vurğulamıĢdır. 
Görkəmli pedaqoq 
S. Makarenko
eyni fikri belə ifadə etmiĢdir: 
«Mən «Bura gəl» ifadəsini yalnız 15-20 mənada söyləyə 
bildikdən sonra və səs-dəki incəliyini 20 cür ifadə etməyi 
öyrəndikdən sonra, özümü əsl ustad hesab etməyə 

---

120 
başladım».
25
«…Hissləri yalnız intonasiyanın gücü, yəni səsin nizam-
lanması, sürəti, ucadan və yaxud asta tələffüz etməklə və 
nitqi müşayiət edən jestlərlə çatdırmaq olar. Eyni bir fraza 
nitqdə minlərcə dəyişkənliyə məruz qalmaqla çoxsaylı 
hissləri əks etdirə bilər» 
deyən 
J. Vandries
ilə də 
razılaĢmalıyıq.
26
İntonasiyanın estetik funksiyası.
Göstərilən funksiya 
daha çox səhnə sənəti, bədii qiraət və s. hallarda təzahür edir. 
İntonasiyanın kommunikativ funksiyası. 
Bu intonasiyanın 
ümumi funksiyası olmaqla əslində bütün digər funksiyaları 
özündə birləĢdirir. Daha doğrusu, bütün funksiyalar kommu-
nikativ funksiyada
n asılıdır. Bunu belə izah etmək lazımdır ki, 
biz yalnız kommunikativ əlaqədə olduqda intonasiyanın digər 
funksiyaları həyata vəsiqə qazanır. Əks halda bu barədə söz 
açmaq məntiqdən kənardır. 
Ġntonasiyanın kommunikativ funksiyası ayrı-ayrı cümlələri 
müstəqil kommunikativ vahid kimi söz birləĢməsindən fərq-
ləndirməyə xidmət edir. Ġntonasiya adresatla əlaqə qurulması və 
bu əlaqənin davam etdirilməsi, söyləmin baĢa çatdığının bildi-
rilməsi üçün əvəzsizdir. 
Ünsiyyət prosesində danıĢan ən mühüm, daha zəruri sözləri 
ayırıb nəzərə çatdırdıqda intonasiyanın göstərilən funksiyası 
xeyli aktuallaĢır. Kommunikativ funksiyanın mahiyyəti onunla 
izah olunur ki, o, cümləni müstəqil kommunikativ vahid, daha 
doğrusu, ən kiçik ünsiyyət vahidi kimi formalaĢdırır. Ġntonasiya 
ünsiyyət iĢtirakçıları arasında imperativ vahidlər, vokativ söz-
lərdən istifadə etməklə əlaqə yaradılmasına, bu əlaqənin davam 
etdirilməsinə, söyləmin sona yetdiyini göstərməyə xidmət 
göstərir. Odur ki, intonasiyanı idarə etmək, ondan bəhrələnmək 
danıĢanın ali məqsədi olmalıdır. Göstərilən funksiyalardan sa-
vayı