Исследование в XXI веке январь, 02 г 809 mehnat nizolari tushunchasi va turlari
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
часть 2 « Новости образования : исследование в XXI веке » январь , 202 3 г 817 sharoitlarida o‘zgarishlarni o‘rnatish bilan bog‘liq holda yuzaga keladi; 4) tomonlarning ziddiyati mehnat nizolarini hal qilish huquqiga ega bo‘lgan vakolatli (Yurisdiksiya) organiga o‘tkaziladi. Har qanday mehnat nizosi, subyektlarning huquqiy normalarni qo‘llash, o‘zgartirish, talqin qilish natijasida kelib chiqadigan qarama- qarshi manfaatlar bilan to‘qnashuvini tavsiflovchi huquqiy nizo hisoblanadi. Tomonlar o‘rtasidagi kelishmovchiliklar hal qilinmaganligi natijasida ziddiyat yuz beradi. Huquqiy munosabatlarning normal amalga oshirilishiga to‘sqinlik qiladi. Vakolatli organga murojaat qilish uni hal qilish usullaridan biri hisoblanadi. Huquqiy nizolarning maxsus turi sifatida mehnat nizosi o‘ziga xos tuzilishga ega bo‘lib, ularning asosiy elementlari taraflar, obyekt va subyekt, subyektiv va obyektiv tomonlari mavjud. Har qanday mehnat nizosining taraflari (subyektlari) mehnat nizolari turi va o‘ziga xos holatlarga qarab, shaxsan yoki tegishli vakillar (kasaba uyushma organlari, tashkilotlar rahbarlari va boshqalar) orqali xodimlar va ish beruvchilardir. Mehnat nizosining obyekti xodimlarning ham, ish beruvchilarning ham manfaatlarini ro‘yobga chiqarishni ta’minlaydigan mehnat huquqiy munosabatlarning normal bajarilishi hisoblanadi. Mehnat nizosining predmeti, o‘z navbatida, mehnat munosabatlari subyektlarining subyektiv huquqlarini, qonuniy manfaatlarini va majburiyatlarini shakllantiradi. Mehnat nizosining subyektiv tomoni uning ichki, psixologik tomonini tavsiflaydi. U tomonlarning motivlari va maqsadlarini, ularning mehnat munosabatlari normal ishlashi imkonsizligiga olib kelgan voqealar va harakatlarga (harakatsizlikka) ichki munosabatini qamrab oladi. Xodimlar va ish beruvchilarning subyektiv mehnat huquqlari va qonuniy majburiyatlari tegishli tartibda bajarilmaganligi tufayli (masalan, xodim o‘z ish joyida 20 daqiqa davomida asossiz yo‘q bo‘lishi: xodim chekish uchun o‘ziga tanaffus e’lon qilishi sababli unga hayfsan beriladi), va aybsiz xatti-harakatlar (masalan, xodim ikki hafta davomida kasal bo‘lib qoladi, bu vaqtincha mehnatga layoqatsizligi to‘g‘risidagi ma’lumotnoma bilan tasdiqlanadi va ish beruvchi uni ishda bo‘lmagani uchun mehnat shartnomasini bekor qiladi) yoki huquq va majburiyatlarni tushunmaslik sababli, shuningdek, tomonlardan birining harakatlarini (harakatsizligini) noto‘g‘ri qabul qilishi natijasida tortishuvlarga sabab bo‘lishi mumkin. Obyektiv tomon - mehnat nizosining tashqi, xulq-atvor tomonidir. Unda xodimlar, ish beruvchilar va ularning vakolatli vakillarining xatti- harakatlari, ularning ma’lum bir vaqtda, ma’lum bir joyda sodir etilgan va tomonlarning mehnat huquqlari, majburiyatlari va manfaatlarini amalga oshirishga xalaqit beradigan yuridik ahamiyatga ega xatti- harakatlari tushuniladi. Mehnat huquqiy munosabatlarini amalga oshirishning mumkin emasligi ba’zi bir zararli oqibatlarga olib kelishi mumkin, ular nizoning obyektiv tomoni xususiyatlariga ham kiradi. |