Исследование в XXI веке январь, 02 г 809 mehnat nizolari tushunchasi va turlari
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
часть 2 « Новости образования : исследование в XXI веке » январь , 202 3 г 810 bo‘lgan ko‘plab kelishmovchiliklar davlat hokimiyati organlari - sudlarda ko‘rib chiqish uchun topshiriladi. Mehnat qonunchiligidagi qonuniylik davlat, mahalliy hokimiyat organlari, korxona, tashkilot, muassasalar, mansabdor shaxslar, fuqarolar tomonidan mehnat qonunchiligi va mehnat qonunchiligi normalarini o‘z ichiga olgan boshqa normativ-huquqiy hujjatlarni buzmasdan, to‘g‘ri bajarilishini anglatadi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 37-moddasiga binoan, har bir shaxs mehnat qilish, erkin kasb tanlash, adolatli mehnat shartlarida ishlash va qonunda ko‘rsatilgan tartibda ishsizlikdan himoyalanish huquqiga egadir. Bundan tashqari, mehnat huquqiy munosabatlari sohasidagi har bir fuqaroning huquqlarini himoya qilish mehnat qonunchiligining asosiy funksiyalaridan biri bo‘lib, bu orqali buzilgan huquqlar tiklanadi, yetkazilgan moddiy va ma’naviy ziyon qoplanadi. Mehnat huquqiy munosabatlarini tartibga soluvchi normativ-huquqiy hujjatlar mehnat munosabatlarida xodim va ish beruvchi teng bo‘lishini, ular uchun bir xil iqtisodiy va huquqiy sharoitlar yaratilishini, natijada ular o‘rtasidagi kelishmovchiliklarning oldi olinishini belgilaydi. Ammo hayot qonunlariga ko‘ra, xodim va ish beruvchi o‘rtasida turli sabablarga ko‘ra kelishmovchiliklar yuzaga keladi. Mehnat qonunchiligining vazifalaridan biri bu kabi kelishmovchiliklarning oldini olish va agar ular paydo bo‘lsa, adolatli hal qilish va qonun hujjatlarining tamoyillariga rioya qilishdir. Mehnat nizosining bosqichlari bo‘yicha dinamikasi quyidagicha bo‘ladi: • mehnat qonunlarining buzilishi; • huquqiy munosabatlar subyektlari tomonidan uning turlicha baholanishi (kelishmovchilik); • ushbu kelishmovchiliklarni tomonlarning o‘zlari to‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokaralar orqali hal qilishga urinishi; • kelishmovchiliklar yuzasidan uni hal qilish to‘g‘risida vakolatli (Yurisdiksiya) organga shikoyat berish. Xodimlar mehnat huquqlarini himoya qilishning keng va tor ma’nodagi konsepsiyasi mavjud. Keng ma’noda xodimlar mehnat huquqlarini himoya qilish deganda mehnat qonunchiligi sohasining asosiy funksiyasini - himoya funksiyasini amalga oshirish tushuniladi. Uning mohiyati mehnat munosabatlarining iqtisodiy jihatdan zaif tomoni sifatida xodimning mehnat huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini to‘liq himoya qilishdan iborat. Bu mehnat shartlarining maqbul darajasini belgilashda, mehnat qonunchiligiga va mehnat qonunchiligi normalarini o‘z ichiga olgan boshqa normativ- huquqiy hujjatlarga rioya etilishi ustidan nazorat qilishda, nizolarni ko‘rib chiqish jarayonida va yakka hamda jamoalarga doir mehnat nizolarini hal qilish va buzilgan mehnat huquqlarini tiklashda namoyon bo‘ladi. |