Issn: 2148-6026. Yakın Doğu Üniversitesi Adına Sahibi Owner on Behalf of Near East University
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
Cahiliye Döneminde Lât Kültü 47 (Lât’ın yetiştirdiği) ve Teymullat (Lât’ın kulu), 121 Abdullat (Lât’ın Kulu), 122 İbnu Lât (Lât’ın oğlu), 123 Vehbullat (Lât’ın bağışı), 124 Siyeullat 125 Eni- sullat (Lât’ın yoldaşı), Evsullât, 126 Abidullât, 127 Şiyeullât, 128 Şekmullat (Lât’ın azabı), Şeasullât, 129 Şukenullat (Lat verdi), 130 Kıyemetullât, Şa- baullat ve Amrullat ile yalın olarak Lât isimleri. Keza bazı kabileler de kendilerini Lât’a izafe etmişlerdir ki bunlardan bir tanesi Lât’ın kulları anlamına gelen Teymullat kabilesidir. 131 10- Lat Bayramı: Taif’teki Lât’ı İslam öncesi dönemde insanlar yılda bir kez ziyaret eder ve yanında bayram yaparlardı. Arap yarımadasın- da Menât ve Uzzâ bayramlarından sonra en önemli üçüncü bayram olarak bilinen Lât bayramına Arapların tamamı saygı gösterirdi. Lât’ın huzuruna gidenler ise ona özel kurbanlar takdim eder ve o güne özgü bazı ritüeller de icra ederlerdi. 132 Zaten bayram uygulamaları sadece bu üç putla da sınırlı değildi. Nitekim Cahiliye döneminde yarımada dâhilinde ibadet edilen her putun bir bayramı olduğu ve insanların bu özel günde onlara perestiş yaptıkları bilinmektedir. 133 Bu bayram- lardan biri olan Buvâne’ye Haşim oğullarının özel önem verdikleri, bu putun huzuruna giderek bir gece kaldıkları, hatta Ebû Talib’in Hz. Peygamber’i de götürmek için özel çaba sarf ettiği bilinmektedir. c. Lat’ın Taif ve Çevresindeki Etkileri (Arap Dini Hayatındaki Yeri ve Önemi) Cahiliye döneminde insanlar Lât’a ibadet ederlerken hem dünya- da hem de ahirette menfaat göreceklerini düşünürlerdi. Bu nedenle de onları kızdırmaktan korkar, kendilerini hoşnut etmek için büyük bir gayret sarf ederlerdi. Dahası bu tanrıların kızdırılmasıyla birçok belaya maruz kalabileceklerini düşünen Cahiliye Arabı, onların hışım- larını üzerlerine çekmemeye çalışırlardı. Rivayetlere göre günün birin- de Dimân adlı bir şahıs, Lât’a küfredince orada bulunanlar dehşete kapılmış ve “Ey Dimân yavaş ol. Lât’a küfretmekten sakınmalısın. Zira alaca hastalığından, cüzzam ve delilikten korkmalısın ” demiş ve ken- 121 Bkz. İbn Habib, Muhabber, 315. Ayrıca bkz. İbn el-Kelbî, 30-31; Feyyumî, 414. 122 Bkz. Fahrettin er-Razî, Mefâtih, XV, 428; XXI, 368; XXVII, 464; Kurtubî, X, 289; Ömer Rıza Kehhâle, Mu’cem, II, 728. 123 Bkz. Muhammed b. Muhammed b. Mahmud, Ebu Mansur el-Maturidî (ö: 333/944), Tefsiru’l-Maturidî , (tahk: mecdevî Baslum), I-X, Beyrut 2005, V, 113. 124 İbn Saib el-Kelbî, Nesebu Ma’d, II, 647. 125 Feyyumî, 416. 126 Ömer Rıza Kehhâle, Mu’cem’l-Kebâil, I-V, Beyrut 1994, I, 46; I, 52. 127 Ömer Rıza Kehhâle, Mu’cem, II, 700. 128 İbn Saib el-Kelbî (ö: 204/944), Nesebu Ma’d ve’l-Yemen el-Kebir, (tahk: Naci Hasan), Me- ktebetu Nehdetu’l-Arabiyye, I-II, yy 1998, II, 556. 129 İbn Saib el-Kelbî, Nesebu Ma’d, II, 647. 130 İbn Dureyd, el-İştikak, (tahk: Abdusselam Muhammed Harun), Beyrut 1991, 538. 131 Bkz. Bedrettin el-Ayni, Umdetu’l-Kari, XXIII, 226. 132 Süleyman b. Sâlim es-Suheymî, el-A’yâd ve eseruha ale’l-Müslimîn, 2003 Medine, I, 461. 133 Bkz. Feyyumî, 507. 48 Y akın D oğu Ü nİversİtesİ İ lahİYat F akÜltesİ D ergİsİ disini uyarmışlardır. 134 Bu örnekten de anlaşılabileceği gibi Cahiliye dönemi Arapları, tanrıların lanetinin, bulaşıcı hastalıklar ile deliliğe sebebiyet vereceğine inanmaktaydılar. Zaten Kur’an’ın da ifade ettiği bahis mevzuu dönemde insanlar sahip oldukları mal ve evladı Allah ile birlikte tanrıların kendilerinden razı olduklarının bir alameti olarak düşünürler, hatta dile getirirlerdi. Bu nedenle de Hz. Peygamber’in on- ları azaptan sakındırmasına cevaben, Allah bu dünyada bize ikramda bulunduğuna göre öte dünyada da ikramda bulunacaktır demektey- diler. Kısaca eş-Şamî’nin de ifade ettiği gibi Cahiliye döneminde Araplar, Kabe’ye yaptıkları ibadetlerin neredeyse tamamına yakınını aynı za- manda Lât için de icra etmişlerdir. 135 Yukarıda ifade ettiğimiz gibi onu Ka’be kadar değerli ve bir o kadar da saygın olarak görmüşlerdir. d. Lat Putu ve Mabedinin Sonu Baştan beri Hz. Peygamber (sav), Yüce Allah’ın yegâne güç ve iz- zet sahibi olduğunu, O’nun dışında hayatın merkezine yerleştirilen ilahların tamamının terkedilmesi gerektiğini anlatmış ve savunmuş- tur. Kuşkusuz İslam’ı kabul edenlerin sayısı artıkça Mekke müşrikleri Hz. Peygamber’in bu çağrısından rahatsız oldular. Bu çağrıdan rahat- sızlığın iki temel nedeni vardı. Bunlardan ilki dini değerlerinin zede- lenmesi, ikincisi ise ticari hayatlarını düzenleyen ilaf sisteminin zarar görmesi korkusuydu. Çünkü Kureyş kabilesi sadece Arap yarımadası içinde değil, dışında da faaliyet gösteren bir ticaret ağı kurmuştu. Bu ağı oluştururken dini sistemden de istifade etmiş ve güzergâh üzerinde bulunan kabilelerin desteğini alabilmek için onların putlarını da geti- rerek Ka’be’ye yerleştirmiş ve burayı bir panteona dönüştürmüşlerdi. İşte Hz. Peygamber’in “la ilahe illallah” diyerek ortaya çıkması elde edi- len bütün bu dinî ve iktisadî kazanımlarının yok olması anlamına geli- yordu. Bu nedenle Cahiliye Arapları öncelikle Hz. Peygamber’in çağrı- sını, çıkarlarına zarar vermeyecek şekilde sessiz sedasız mecrasından çıkarmaya çalıştılar. Ebu Talip aracılığıyla Hz. Peygamber ile görüşme kararı aldılar ve ona bir de teklifte bulundular. Bu teklifleri geliştir- dikleri sistemin de ruhuna son derece uygundu. Zira oluşturdukları bu panteonun içerisindeki yüzlerce ilah ve onlarca dinin temsilcisinin yanına Hz. Peygamber ve onun yeni dinini yerleştirme hususunda bir sakınca görmediler. Hz. Peygamber’e gelerek “Ey Muhammed bir yıl sen bizim Lât ve Uzzâmıza ibadet et, bir yıl da biz senin ilahına ibadet edelim, hangisi daha güçlü ise biz ondan faydalanmış oluruz. Böylelik- le aramızdaki bu düşmanlık da yok olmuş olur ” demişlerdir. 136 Ancak 134 Bkz. Ebubekir Ahmed b. Am el-Bezzâz (ö: 292/904), Musnedu el-Bezzâz, (tahk: Mahfu- zurrahman Zeynullah vd.), I-XVIII, Medine 2009, XI, 385. 135 Bkz. Eş-Şamî, VI, 196. 136 Bkz. İbn Hişam, I, 388; Kurtubî, XX, 227. Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|