Issn: 2148-6026. Yakın Doğu Üniversitesi Adına Sahibi Owner on Behalf of Near East University

Cahiliye Döneminde Lât Kültü
 
53
Lât adına değişik bölgelerde mabetler inşa edilmiştir. Bu mabetler-
den ikisi Hicaz’da bulunmaktaydı. Nahle’de olanı daha küçük, Taif’teki 
ise  oldukça  büyüktü.  Burada  aynı  zamanda  mabedin  sadini  olduğu 
anlaşılan  bir  zat  da  gömülmüştü.  Hicaz  bölgesinde  bulunanların  en 
büyüğü  olan  bu  mabed,  temelde  Taifli  Sakif  kabilesine  ait  olmakla 
birlikte bütün Araplar tarafından saygı duyuluyor ve buraya ibadete 
geliniyordu. Hz. Peygamber, Allah’ın elçisi olarak görevlendirilmesin-
den sonra Menât ve Uzzâ ile birlikte Lât ile de mücadele etti. Tevhidi 
düşüncenin hızla yayılmasından sonra Hz. Peygamber sair putlar ile 
birlikte onun da yıkılmasına karar verdi. Muğire b. Şu’be ile Ebu Süf-
yan tarafından yıkılmış olan Lât’ın yerine Taif mescidi kuruldu.

---

54
 
Y
akın
 D
oğu
 Ü
nİversİtesİ
 İ
lahİYat
 F
akÜltesİ
 D
ergİsİ
KAYNAKÇA
ALİ, Cevad, el-Mufassâl fi tarihi’l-ArabKabl el-İslâm, I-X, Bağdad 1993.
el-AYNÎ, Bedrettin (ö: 855/1451), Umdetu’l-karî şerh sahih el-Buharî, I-XV, Beyrut ty.
BELLAMY, James A., “Two Pre-Islamic Arabic Inscriptions Revised: Jabal Ramm and 
Umm Al-Jimâl” Journal of the American Oriental Society, Vol. 108, No. 3 (July - 
September, 1988).
BERU, Tevfik, Tarihu’l-Arab el-Kadim, Daru’l-Fikr, yy 2001, 109.
BEYHAKÎ (ö458/), Delailu’n-nubuvve, I-VII, Beyrut 1405.
el-BEZZÂZ,  Ebubekir  Ahmed  (ö:  292/),  Musnedu  el-Bezzâz,  (tahk:  Mahfuzurrahman 
Zeynullah vd.), I-XVIII, Medine 2009.
el-BUALLÎ,  Muhammed  b.  Ali  b.  Ahmed  b.  Ömer  b.  Ya’la  Ebu  Abdullah  Bedrettin 
(ö.778/1376), el-Menhecu’l-kavim fi ihtisari “İktisadi’s-sırati’l-müstakim lişeyhu’l-
İslam İbn Teymiyye”, 
(tahk: Ali b. Muhammed el-İmran, Mekke 1422.
BUHARÎ (ö: 256/), Sahih, (tahk: Muhammed Züheyr), I-IX, Beyrut 1422.
CORBETT,  Glenn  J.,  “DESERT  TRACES  Tracking  the  Nabataeans  in  Jordan’s  Wâdî 
Ramm” Near Eastern Archaeology, Vol. 75, No. 4, The American Schools of Ori-
ental Research yayınları, Aralık 2012..
el-CÜRCANÎ,  Ebûbekir  Abdulkahir  b.  Abdurrahman  b.  Muhammed  el-Farisî  (ö471/), 
Dercud’d-Durer fi Tefsiri’l-Ayyive’s-Sever, 
(tahk: Talat Salah el-Ferhân-Muham-
med Edip Şekur Emir), I-II, Umân Ürdün 2009.
ed-DEYLEMÎ,  Ebû  Zekeriyye  Yahya  b.  Ziyâd  b.  Abdullah  b.  Manzur  (ö:  207/822), 
Meaniyi’l-Kur’an, 
(tahk:  Ahmed  Yusuf,  Muhammed  Ali  Neccâr,  Abdulfettah  İs-
mail eş-Şelebî), Mısır ty.
ed-DIMEŞKÎ, Ebu Muhammed İzzuddin b. Selam b. Ebi’l-Kasım b. Hasan es-Sulemî, 
Tefsiru’l-Kur’an (Maverdî’nin Tefsirinin ihtisarıdır)
, (tahk: Abdullah b. İbrahim el-
Vehbî), I-III, Beyrut 1996.
EBU’L-FİDA, İsmail b. Ömer İbn Kesir, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azîm, (tahk: Sami b. Muham-
med), Daru’t-Tayyibe, I-VIII, Beyrut (?) 1999.
EBU  UBEYDE,  Muammer  b.  Müsenna  et-Teymî  el-Basrî  (ö:  209/823),  Mecâzu’l-
Kur’an,
(tahk: Muhammed Fuat Sezgin), Kahire 1381.
el-ENDELÛSÎ, İbn Said (ö:685/), Nişvetu’t-Tarb fi Tarihi Cahiliyyeti’l-Arab, (tahk: Nusret 
abdurrahman), Ürdün ty.
el-EZRAKÎ, Ahbaru Mekke, (tahk: Rüştü es-Salih), I-II, (iki cilt bir arada), Beyrut ty.
el-FAKİHÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. İshak b. el-Abbas el-Mekki (ö: 272/888), Ahba-
ru Mekke, 
(tahk: Abdulmelik Abdullah), I-VI (ikişer cilt bir arada), Beyrut 1404.
FEYYUMÎ, Muhammed İbrahim, Tarihu’l-Fikr ed-Dinî el-Cahilî, Beyrut 1994, 266; . 
FİRUZÂBÂDÎ,  MecduuddinEbû’t-Tahir  (ö:  817/1415),  Besâirzevi’t-temyiz  fi  letâifi’l-
kitâbi’l-Aziz, 
(Tahk: Muhammed Ali en-Neccâr), I-VI, Kahire (1,2,3 ciltler 1996; 
4,5. Cilt 1992, 6. Cilt 1973).
el-FETENÎ, Cemalettin Muhammed Tahir b. Ali el-Cürarati (ö: 986/1578), MecmeuBihâri’l-
Envâr, 
I-V, by. 1987.
GAWLİKOWSKİ, Michel, “Le Temple D’Allat A Palmyre” Revue Archéologique, Nouvelle 
Série, Fasc. 2, Universitaires de France Yayınları, Paris 1977. 
GRAF, David F. and ZWETTLER, Michael J., “The North Arabian “Thamudic E” Inscrip-
tion from Uraynibah West”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 
The American Schools of Oriental Research yayınları, No. 335, (Ağustos 2004). 
GÜNDÜZ, Şinasi, “Cahiliye Dönemi Arap Politeizmine Nebatîler’in Etkileri”, Dinler Tarihi 
Araştırmaları - I, (Sempozyum: 8-9 Kasım 1996)
, 1998, s. 355-380. 
el-HAZİN, Alauddin Ali b. Muhammed (ö741/), Tefsiru Hazın (Lubabu’t-Te’vil fi meani’t-
tenzil),
 (tashih: Muhammed Ali Şahin), Beyrut 1415.

---

Cahiliye Döneminde Lât Kültü
 
55
el-HALEBÎ,  Semin,  Ebu’l-Abbas  ŞihabuddinAhmed  b.  Yusuf  b.  Abdurrahman  (ö. 
756/1355),  ed-Duru’l-masun  fi  ulûmi’l-kitabi’l-meknûn,  (tahk:  AhmedMahmud 
el-Harrât), I-XI, Dımeşk ty. 
HENDRİK, J.W. Drijvers and H.H.W. Drijvers, “A New Sanctuary at Palmyra”,  Archa-
eology
,  Vol.  31,  No.  3,  Archaeological  Institute  of  America  Yayınları,  Amerika 
Mayıs-Haziran 1978. 
İBN ABBAS, Tenviru’l-mikbâs min tefsiri İbn Abbas, (toplayan: Mecduddin Ebû Tahir (ö: 
817), Beyrut ty.
İBN ABDİLBERR, ed-Durer fi Ahbâri’l-Meğazive’s-Siyer, (tahk: Şevki Dayf), Kahire 1403.
İBN BATTAL, Ebu’l-Hasan Ali (ö: 449/), Şerhu sahih Buharî, (tahkik: Ebû’t-Temim Yasir 
b. İbrahim), I-X, Riyad 2003.
İBNU’L-CEVZÎ,  Ebu’l-Ferec  (ö:  597/),  Keşfu’l-müşkil  min  hadsi’s-sahihayn,  (tahk:  Ali 
Hüseyin Bevvâb), I-IV, Riyad ty.
İBNU’L-CİNNÎ, Ebû’l-Feth Osman b. Cinnî, el-Mevsilî) (ö: 392/1002), el-Muhteseb fi teb-
yini  vücuhi şevâizi’l-kıraa ve’l-izahi anha,
 (neşr: Vizaretu’l-Evkâf), I-II, yy 1999.
İBN DUREYD, Ebubekir Muhammed b. el-hasan el-Ezdî (ö: 321/933), Cemheretu’l-Lü-
ğa, 
(tahk: Remzi Munir Ba’albekî) I-III, Beyrut 1987.
 
el-İştikak, (tahk: Abdusselam Muhammed Harun), Beyrut 1991.
İBN  EBİ’L-HATİM  ER-RAZΠ (ö.327/938),  Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim  liİbnEbi  Hatim,  (tahk: 
Esad Muhammed et-Tayyib), I-X, Mekke 1419.
İBN HİŞAM, Sire, (tahk: Mustafa Saka-İbrahim Ebyarî), I-II, Mısır 1955.
İBN HAZM, (ö:456/1063), Cemheretu ensâbi’l-Arab, (tahk: Komisyon), Beyrut 1983.
İBNU’L-İBRİ, Ebu’l-Ferec Bar hebraeus Yuhanna (ö685/1286), Tarihu muhtasari’d-dü-
vel, 
(tahk: Anton Salihanî Yesu’î), Beyrut 1992, 94.
İBN İSHAK, (ö: 150/) Siretuİbn İshak, (tahk: Süheyl Zekkâr), Beyrut 1987.
el-İSFAHANÎ, Rağıb, el-Müfredât fi ğaribi’l-Kur’an, (tahk: Safvân Adnan ed-Davudî), Bey-
rut 1412.
LÜTFİ ABDULVAHHAB, el-Arab fi Asri’l-Kadime, Daru’l-Mearif el-Camiiyye, yy, ty.
el-KELBÎ, İbn Saib (ö: 204/), NesebuMa’dve’l-Yemen el-Kebir, (tahk: Naci Hasan), Mek-
tebetu Nehdetu’l-Arabiyye, I-II, yy 1998.
KEHHÂLE, Ömer Rıza, Mu’cem’l-Kebâil, I-V, Beyrut 1994.
KASTELÂNÎ (ö: 923/1517), İrşadu’s-Sârî li Şerhi Sahih el-Buharî, I-X, Mısır 1323.
el-KİRMANÎ, Mahmud b. Hamza b. Nasr (ö: 505/1110), Ğaribu’t-tefsir ve acâibu’t-te’vil, 
I-II, Beyrut ty.
el-MATURİDÎ, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed (ö: 450/), En-Nuketve’l-Uyûn 
(TersiruMaverdî), 
(tahk: Seyid b. Abdulmaksud b. Abdurrahîm), I-VI, Beyrut ty.
MUKAİT B. SÜLEYMAN (ö: 150/767), Tefsiru Mukatil b. Süleyman, (tahk: Abdullah Mu-
hammed Şahata), Beyrut 1423.
el-MATURİDÎ, Muhammed b. Muhammed b. Mahmud, Ebu Mansur (ö: 333/), Tefsiru’l-
Maturidî
, (tahk: mecdevîBaslum), I-X, Beyrut 2005.
el-MAVERDÎ,  Ebû’l-Hasan  Ali  b.  Muhammed  b.  Muhammed  el-Basrî  el-Bağdadî  (ö: 
450/1058),  Tefsiru’l-Maverdî  (en-Nuketve’l-uyûn),  I-IV,  (tahk:  SeyyidAbdulmak-
sud b. Abdurrahim), Beyrut ty.
MEHRÂN,  Muhammed  Beyyumî,  Dirâsâtun  fi  tarihi’l-Arab  el-Kadim,  Daru’l-Ma’rifeti’l-
Camiiyye, İskenderiye ty.
en-NESEFÎ, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud, Tefsiru’n-Nesefî, I-III, (tahk: 
MuhyiddinDibMesto), Beyrut 1998.
NORTH, Robert, “Jordan Archeology Conference at Oxford”, Orientalia, NOVA SERIES, 
Vol. 50, No. 4 (1981).
PETERS, F.E., “The Nabateans in Havran”, Journal of the American Oriental Society, 
Vol. 97, No. 3 (Jul. - Sep., 1977).

---