Issn 81-0591 2 9 1 issn 2181-0591

6 
“Suv va yer resurslari” agrar-gidromeliorativ ilmiy-ommabop jurnal
 
6(17)-son 2022-yil
o‘zlashtirilgan. Vujudga kelgan sharoitlarda mintaqadagi suvga bo‘lgan ortib borayotgan talablar 
asosan mavjud suv resurslaridan oqilona foydalanish va suv resurslarining ichki zaxiralarini topish 
hisobiga qondirilishi mumkin. Shuning uchun suv tejamkor texnologiyalarini rivojlantirish 
masalalariga olimlar tomonidan ham katta e’tibor qaratilmoqda.
Asosiy qism.
Sug'orish tizimining ekinlar hosildorligini oshirishda va suv yo'qotishlarini 
minimallashtirishda, juda samarali sug'orish tizimini samarali boshqarishga bog'liq. Sug'orish tizimining 
samaradorligi transport samaradorligi va dastur samaradorligi bilan belgilanadi. Zamonaviy suv 
sepadigan sug'orish uchun sug'oriladigan suvni etkazib berish uchun tizimlar, yopiq quvurlar ishlatiladi 
va shuning uchun transport samaradorligi odatda juda yaxshi.
«Markazlashgan pivot sug’orish» tizimiga o'rnatilgan purkagich to'plami tizim samaradorligini 
aniqlashda eng muhim omil hisoblanadi. Tegishli sug'orish moslamasini tanlash tuproq xususiyatlari va 
infiltratsiya darajasi, dala relyefi, mahalliy ob-havo sharoiti va sug'oriladigan ekin turini o'z ichiga olgan 
bir qator omillar bilan belgilanadi. «Markazlashgan pivot sug’orish» moslamasi maydonning tuproq 
xususiyatlariga mos keladigan bo'lishi kerak, suv maydonga bir tekis surilishi va shamolning pasayishi 
va tomchilarning bug'lanishi hodisalariga chidamli bo'lishi kerak. Markaziy-pivotli sug'orish ko'plab 
boshqa yer usti sug'orish usullaridan, masalan, jo'yakli sug'orishdan kam mehnat sarf qiladi.
Dastlabki tajribalar Navoiy viloyati Qiziltepa tumati “Yngi asr” fermer xo’jaligi dalalarida 80 
gektar yer maydonida markazlashgan pivotli sug’orish tizimi tashkil etilgan tajriba maydonlarida 2021-
2022 yillar davomida o’rganigan ma’lumotlar asosida ayrib ijobi ilmiy hulosalarga kelindi (1-rasm).