Ixtisas: Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimliyi
Yüklə 276,13 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 2
AƏ T M 1 3 modifikasiyaya məruz qaldı. 2000-ci illər şeirində də həyatın, cəmiyyətin böhranından daha çox həyata, cəmiyyətə münasibətin özündə gedən böhrandan danışmaq bəlkə daha caizdir. Dövrün poeziyası böyük bir imperiyanın çökümündən sonra gerçəkləşən mədəni- mənəvi deqradasiyanın nəticəsi kimi pərvəriş tapırdı. Bu, həm də bütün dünyada baş verən tənəzzülün XX əsrin sonunda bizim milli həyatda əks-sədası olaraq meydana çıxdı. Avropa təfəkkürü demək olar ki, XX əsrdə daha çox bu mövzu üzərində düşüncələrə varmış, bəşəriyyətin düşdüyü çıxılmaz durum, onun xilası yönündə eyni nöqtədə təmərküzləşmişlər. XX əsrin sonu bəşəriyyətə bu kimi cahanşümul axtarışlar, planetar düşüncələr yönündə qədəm qoyurdu. Bu mənada, Azərbaycan insanının əsrin sonlarında yaşamalı olduğu müəyyən fəci proseslər olmasaydı belə, müstəqillik quran, postsovet məkanı kimi özgürlüyünü yaşayan xalq olaraq həm keçid dövrünün, həm də dünya səviyyəsində mövcud xaotik mərhələnin yükünü də, ağrısını da daşımağa məcbur olacaqdı. Milli müstəqillik illərində Azərbaycan poeziyasında yaranmış ədəbi təmayüllər də öz motivasiyasını başlıca olaraq bu hadisədən aldı və bütün səciyyələrində bu hadisələrin təsirini, təzahürünü ehtiva etmiş oldu. 1990-cı illərdən başlayaraq milli poeziyamıza modernist cərəyanların tətbiqi gəlişməyə başladı və yeni minillikdə də bu təmayüllərin funksional olduğu nəzərdən qaçmır. Poeziyanın bütünlükdə ritmi, avazı, düşüncə yönü “izm” axtarıcılığına doğru istiqamətləndi. Bu dövrün poeziyası ilə bağlı araşdırıcılar müxtəlif fikirlər səsləndirmiş, ondakı ədəbi təmayülləri bir neçə istiqamətdə təsnif etmişlər. 2002-ci ilin mart ayında AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda “Ötən ilin ədəbi yekunları” adlı müşavirə təşkil olunmuş və həmin müşavirədə ədəbiyyatımızın müxtəlif janrlarına elmi-nəzəri yanaşma sərgilənmişdir. Başlıca məsələ bu idi: ədəbiyyatımızda nə baş verir, keçid dövrünün müəyyən xaosu, qarışıqlığı, çalxantısından sonra nələr hasil olunub, nələr təbəddülata uğrayıb və nələr itirilib?! Müşavirədə poeziya ilə bağlı məruzə edən tənqidçi Əsəd Cahangir “Minillərin ayrıcı” məqaləsində poetik təsərrüfatı aşağıdakı bölgülər üzrə təsnif etməyi məqsədəuyğun sayırdı: “Milli realist şeir, Simvolist şeir, Modernist şeiri və Postmodernist şeir”. Bu bölgü 1990-cı illər şeirimizin ümumi inkişaf stixiyasını demək olar ki, dəqiq sərgiləyir. Düzdür, müəyyən məqamları ilə mübahisələrə də yol açır. Məsələn, təqdim edilən bölgüdə mübahisə doğuran məqam tənqidçinin simvolist şeiri modernizmdən ayrı təsnif etməsidir. Aydındır ki, simvolizm dekadentizmdən sonra gəlib özündən sonra modernizmi gətirən, onu yetişdirən cərəyandır. Bu mənada Ə.Cahangirin simvolist şeiri əlahiddə təsnif etməsi ilə razılaşmaq olmur. Tənqidçi “Yeni ədəbi nəsil: axtarışlar, problemlər” toplusunda da həmin bölgünü israr yenidən təqdim etmişdir. Digər ədəbiyyatşünaslar – V.Yusiflinin, Q.Bayramovun, R.Uluselin, Ə.Cahangirin də təsnifatlarında müəyyən ayrıntılar nəzərə çarpırsa da, ümumilikdə poetik düşüncə sistemimizin təsnifatı ənənəvi şeirlə modernizə axtarışlarının qarşılıqlı, yaxud bir-birini inkar edən mənzərəsi üstə əyaniləşir. Birbaşa deyim tərzinə köklənən ənənəvi şeir, təcrübə xarakteri daşıyan |