Ixtisas: Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimliyi
Yüklə 276,13 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 5
AƏ T M 1 3 ictimai, siyasi, sosial, mənəvi, psixoloji problemlər rol oynayır. Bu qəhrəman qəhrəmanlığı kult səviyyədə təqdim edib onun çoşğun tərənnümçüsünə çevriləndə də, yaxud torpaqların itirilməsi, atəşkəsin elan edilməsi faktından ümidsizləşib mənəvi tənəzzülə uğrayanda da ilk növbədə, müharibənin yaratdığı qəhrəmanlar kimi təhlilə gəlirlər, çünki müraciət olunan bütün mövzularda, irəli sürülən bütün ideyalarda müharibə əsas xətt kimi keçir. ġəhid, şəhid anası, döyüşçü, qaçqın və s. kimi lirik qəhrəmanlar müharibə reallığının acısından nəşət tapırlar. (Ədəbiyyatımızda Qarabağ hadisələrinin əksi ilə bağlı digər mühazirələrə müraciət et) Qabil müstəqillik dövrü Azərbaycan poeziyasında daha çox kəskin çalarlı şeirləri ilə yadda qalır. Bu kəskinlik bütün cəmiyyət ziddiyyətlərinə, ədalətsizliklərinə qarşı yönəlir. şairi ən çox Qarabağ müharibəsinə, savaşdakı məğlubiyyət acımıza və bu məğlubiyyətlə barışma zəifliyimizə, dünyanın laqeydliyinə müxalif durumda görürük. Bir çox yarıtmazlıqların, fəci və neqativ olayların bütün mənzərəsini bu poeziya yetərincə aydın, haşiyəsiz-boyasız əks etdirir. “Dənizdə adam batıb”, “Nəsimi bazarında”, “Çadırlara alışmayın”, “Bircə saqqal darağımız”, “Nisbi sakitlik nədir”, “Lazım gəlsə... lazımdı də...”, “Bu gün idman vaxtı deyil”, “Ümid sənədir ancaq”, “Sağalmadı yaran, balam” – bu şeirlər seyrçi-publisist notlar üzərində köklənən poeziya nümunələri kimi dəyərlidir. Həm baş verənlərə zamanında reaksiya vermək, onu poetik sözün təcəssümünə çevirmək, həm də şair münasibətinin dürüstlüyü, haqsızlıqlara qarşı barışmaz mövqenin qabarıqlığı baxımından. Bir qism şeirlərdə şairlər çıxış yolu kimi Allaha üz tutur, müraciət olunan obyekt kimi Allahı seçirdilər. Onlarda eyni üslubi çalarlar, Tanrıya ünvanlanan düşüncələr sırası qabarıq görünür, dünyəvi haqsızlıqlar, bəşər işləkləri qarşısında acız qalan insanlığın son ümid olaraq Tanrıya üz tutan məqamlarına həssaslığı nəzərə çarpır. Məsələn, Fikrət Qocanın şeirlərində əsasən, XX əsrin əvvəllərindən başlayaraq iki dünya müharibəsi, ölüm sobaları, qətliamlar, ağlagəlməz işgəncələr görmüş insanlığın zəkanın təntənəsinə məsum aldanşşından bəhs edilir. Müasir insanın həyat fəlsəfəsi kimi məsələlərə toxunan şair, bu problemlərin bəşəri nöqteyi-nəzərdən təsvirinə can ataraq fəlsəfi yanaşmaya üz tutur, dünya proseslərinə, çalxantılarına qlobal yanaşma, fəlsəfi nüfuz etməyə müvəffəq olur. F.Qoca şeirlərdə insanlığın əməllərini onlara verilən Tanrı cəzası kimi mənalandırır, müharibələri, insanın yer üzündə nəfsini, tamahkarlığını, dünya malına hərisliyini onun özünə qayıdacaq cəzası kimi səciyyələndirir: “Vaxt varikən yığışın/ qayıdın həddinizə, / öz sərhəddinizə/ öz səddinizə sığışın./ Tamahınızdan qaçın/ Gözlərinizi geniş açın”. Nəriman Həsənzadənin poeziyası üçün vətən mövzusu daim müraciət olunan doğma mövzudur. şairin son illər yaradıcılığına məxsus “Poylu-beşiyim mənim” şeiri N.Həsənzadənin bu mövzuya hələ də müqəddəs mehrab kimi yanaşdığını təsdiqləyir. şeirə N.Həsənzadənin doğulduğu kəndlə bağlı xatirələri, nostalji hissləri, uşaqlıq çağlarının nisgili səpələnib. şairin iç dünyasının yaşantılarını sərgiləyən bu şeirdəki ovqat bizə ustad şair Şəhriyarın “Heydərbabaya salam” poemasını xatırladır: |