Jizzax politexnika instituti

Asosiy xarajatlar quyidagi xarajat turlaridan tashkil topadi:
binoning asosiy ishlab chiqarish materiallari
binoning asosiy ishlab chiqarish mexnat xarajatlari
Bu xarajat turlari to’g’ri xarajatlar tarkibiga kiradi.
To’g’ri xarajatlar – to’g’ri moddiy xarajatlar va to’g’ri mexnat xarajatlariga
ajraladi.
Ikkilamchi xarajatlar – bu binoning yordamchi ishlab chiqarish xarajatlari hisoblanadi va bu xarajatlarga – yordamchi materiallar, extiyot qismlar va yordamchi ishchilar, menejerlar, usta(master)lar ish xaqi, tatil va qo’shimcha ish vaqti uchun to’langan ish xaqi kiradi. Bu xarajatlar egri xarajatlar tarkibiga kiradi.
O’zgaruvchan xarajatlar – bu qurish va sotish hajmi xajmining
ortishi bilan ortib boradigan shuningdek, bir necha turdagi binolarni ishlab
chiqarish va sotishda ularni tarkibi bilan bevosita bog`liq bo`lgan xarajatlar
tushuniladi. Bu xarajatlar – umumiy o’zgaruvchan qurish xarajatlari va
qisqa muddatli o’zgaruvchan ishlab chiqarish xarajatlariga ajraladi. Bularga xom
ashyo va materiallar, yoqilg’i, energiya, transport xizmatlari, mehnat resurslariga
sarflangan xarjatlar kiradi.


Binoni qurishda ishtirokiga ko`ra:
asosiy xarajatlar – binoni ishlab chiqarish jarayoni bilan bevosita
bog`liq bo`lgan xarajatlar, xususan, xom- ashyo, asosiy materiallar va butlovchi
qismlar, yoqilg`i va energiya, ishlab chiqarishdagi ishchilarnng ish haqi harajatlari
va boshqalar.
ustama xarajatlar – ya`ni qurishni boshqarish va xizmat ko`rsatish
xarajatlari.
Doimiy qurilish xarajatlari – qurilish ishlab chiqarish hajmini o`zgarishi
bilan miqdori o`zgarmaydigan, ya`ni qurilish hajmiga bog`liq bo`lmagan
xarajatlar kiradi. Ular hattoki qurilish korxona bino va inshoot qurmagan taqdirda ham
to`lanadi, bular amortizatsiya ajratmalari, dastgohlar ijara xarajatlari,
sug`urta badallari, boshqaruv xodimlari ish haqi va boshqalar.