Journal of new century innovations wsrjournal com Volume – 10 Issue-3 August 2022

WSRJournal.com


Volume-10_ Issue-3_August_2022 
6 
ham matoning xom ashyo sarfini, ham sifat ko'rsatkichlarni tavsiflochi ko'rsatkich 
kiritilgan. Bunday ko'rsatkich, trikotaj strukturasini yengillashtiruvchi ko'rsatkich
hisoblanadi, unda yuza zichligi bilan bir qatorda uning qalinligi ham hisobga 
olinadi.
Masalan, trikotaj strukturasining yengillashtirilganlik ko'rsatkichi sifatida hajmiy 
zichlikni olish mumkin;

= М
S
/Т

mg/sm
3

bu yerda: 

-trikotajning hajmiy zichligi, mg/sm
3 
MS- trikotajning yuza zichligi, gr/m
2 
T- trikotaj qalinligi,mm 
Modomiki, trikotaj uzunligi, eni va qalinligi bilan tavsiflanuvchi uch o'lchamli 
strukturaga ega ekan, u holda ushbu strukturaning yengilashtirilganlik mezonini ikki 
o'lchamli (yuza zichligini) mezonlarida emas, balki uch o'lchamli ( hajmiy zichlikni) 
mezonlarda aniqlash lozim. 
Trikotajning hajmiy zichligi to'qimachilik iplari miqdorini hajmiy birlikda 
ko'rsatadi. Hajmiy zichlikdan trikotaj strukturasida yengillash-trilganlik mezoni 
sifatida foydalanishda“engillashtirish” tushunchasi kengayadi. Xomashyo sarfi 
kamaytirilgan matolar deb shunday matolarga aytiladiki, bunda ularning hajmiy 
zichligi, halqa optimal modul bilan aynan o'xshash kalava ipdan ishlab chiqarilgan asos 
to'qimaga nisbatan kam bo'ladi (jadval 1.). 
Agar ikki qatlamli paxta ipidan to'qilgan trikotaj to'qimasining yuza zichligi Mz 
=193,5 gr/m
2
qalinligi T=1,35 mm ga teng bo'lganda, uning hajmiy zichligi 143 
mg/sm
3
ga teng bo'ladi.
Ipakli ikki qatlamli trikotajning yuza zichligi Mz =193,7 gr/m
2
, qalinligi 1,50 mm 
ga teng bo'lganida, uning hajmiy zichligi 129,1 mg/sm
3
ga teng bo'ladi. Ammo 
tarkibida paxta va ipak kalava iplaridan to'qilgan ikki qatlamli trikotajning yuza 
zichligi 192,7 gr/m
2
ga teng, qalinligi 1,80 mm ga teng bo'lganda uning hajmiy zichligi 
eng kam 107,0 mg/sm
3
ga teng bo'ladi. 
U holda, asos to'qimaga nisbatan haqiqiy hajmiy yengillik quydagicha aniqlanadi; 

= 

a
- 

т = 143,3-107,0 = 36,3 mg/sm
3 

---