A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ XIII nömrə
Beynəlxalq mətbuat səhifələrindən
Nə
üçün
yadplanetlilərin
təbliği
Konvensiyanın
pozuntusu
kimi
qiymətləndirilsin?!
2012‐ci
ildə
Avropa
İnsan
Hüquqları
Məhkəməsinin Böyük Palatası hüquqşünaslar,
o cümlədən ictimaiyyət arasında mübahisəyə
səbəb ola bilmiş bir qərara imza atmışdır.
Məhkəməyə müraciət edən ərizəçi 1977‐ci ildə
qeyri‐kommersiya təşkilatı kimi qeydiyyatdan
keçmiş “İsveçrə Raelian Hərəkatı”dır. Təşkilatın
əsas
qayəsi
yadplanetlilərlə
əlaqənin
qurulmasından ibarətdir. 2001‐ci ildə təşkilat Noyşatel Polis Bölməsindən özlərinə aid posterlərin
şəhərin müxtəlif yerlərində yerləşdirilməsinə icazə almaq istəmişdir. Posterdə yadplanetlilərin
xəyali şəkilləri və “uçan boşqab” rəsmi həkk olunmuşdur. Polis bölməsi posterlərin
yerləşdirilməsindən o əsasla imtina etmişdir ki, ümumiyyətlə bu Hərəkatın fəaliyyəti qeyri‐əxlaqi
və oturuşmuş ictimai qaydaların əksinədir. Əslində Hərəkat siyasi idarəçiliyin “geniokratiya”
modelini təbliğ edir. Bu modelə əsasən, siyasi idarəedicilər ən yüksək intellektə sahib şəxslər
arasından seçilib təyin olunmalıdırlar, nəinki seçki əsasında. İmtinadan şikayət edən Hərəkatın
ərizəsinə baxan Frayburq Kanton Məhkəməsi hesab etmişdir ki, Hərəkat dolayısilə pedofiliyanı
və insesti də təbliğ etməkdədir. Hərəkat hesab etmişdir ki, yerli orqanların qərarı senzuradan
başqa, birşey deyildir. 2005‐ci ildə inzibati və federal məhkəmələr də polis orqanının qərarını
qüvvədə saxlamışdır. Hətta inzibati məhkəmə hesab etmişdir ki, “geniokratiya”nın təbliği müasir
cəmiyyətdə ictimai qaydanın və mənəviyyatın əsaslarını sarsıdır. Halbuki, vaxtilə ‐ 1999‐cu ildə
Hərəkat tərəfindən bu cür posterlərin yerləşdirilməsinə Sürix və Lozan şəhərlərində icazə
verilmişdi. Eyni zamanda 2004‐cü ildə Delmont Şəhər Bələdiyyə Şurası “Allah mövcud deyil!” yazılı
posterin yerləşdirilməsinə icazə verməmişdir.
Beləliklə, ərizəçi əsas etibarilə hesab edir ki, onun Konvensiyanın 9 (vicdan azadlığı) və 10‐cu
(ifadə azadlığı) maddələri ilə müəyyən olunmuş hüquqları pozulmuşdur. 2006‐cı ildə Məhkəmə
palatası qeyd olunan maddələrin pozuntusu faktını tapmadığından ərizəçi məsələni Böyük
Palatanın müzakirəsinə təqdim etmişdir. Öz yekun qərarında Böyük Palata hesab edir ki, əvvəla
Noyaştel şəhər İnzibati Reqlamentinə əsasən, polisin posterin yerləşdirilməsindən imtina etməsi
üçün qanuni əsasları olmuşdu. Əslində polis yalnız posterlərin yerləşdirilməsinə qadağan
qoymuşdur, halbuki Hərəkat öz məlumatlarını digər vasitələr ilə yaya bilərdi. 10‐cu maddənin
şərhi ilə bağlı Məhkəmə ilk dəfə öz presedent praktikasında qeyd etmişdir ki, “ifadə azadlığı”nın
məhdudlaşdırılması siyasi xarakterli işlər ilə bağlı daha az məhdudiyyətlərə məruz qalmalıdır,
nəinki dini, mənəvi, kommersiya və reklam xarakterli işlər ilə bağlı. Təşkilatın poster vasitəsilə
təbliği bir tərəfdən kommersiya xarakterlidir, çünki bununla o, öz Hərəkatına üzvlər cəlb etməyə
çalışır. Lakin digər tərəfdən burada hər hansı əmtəənin də satılmasından söz getmir. Həmçinin
İsveçrə federal ölkə olduğundan regiondan asılı olaraq, orada bu cür məsələlərə münasibət fərqli
ola bilər. Dolayısilə posterlərdə əks olunan məlumatların hüquqla nə dərəcədə uzlaşıb‐uzlaşmadığı
məsələsi dövlətin öz mülahizəsinə qalmalıdır və Məhkəmə bu məsələyə müdaxilə edə bilməz.
Yekunda məhkəmə 9‐cu maddənin ayrıca araşdırılmasına lüzum olmadığını bildirmiş və 10‐cu
maddənin pozulmadığı qənaətinə gəlmişdir. Bununla belə, skeptiklər hesab edirlər ki, Avropa
Məhkəməsinin bu qərarının arxasında Vatikanın sifarişi durur.
38
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ XIII nömrə
İordaniya Krallığının cinayət qanunvericiliyinə
“mütərəqqi yenilik”lər gətirilir
Aprelin 30‐da İordaniya Krallığının qanunverici orqanı
tərəfindən qəbul olunmuş Cinayət Məcəlləsinin 308‐ci
maddəsinin ləğvi ilə bağlı qanunu qüvvəyə minmişdir.
Ləğv olunmuş maddə zorlama cinayəti ilə bağlı idi ki,
təzə dəyişikliyə əsasən, zorlama cinayəti törədən şəxs
cinayətin qurbanı ilə azı 3 il müddətinə nikaha daxil
olmağa öhdəlik götürərsə, cinayət məsuliyyətindən azad
olunacaqdır. Əslində məcəlləyə bu dəyişiklik 2016‐cı ilə edilmişdir və cinayətin qurbanı qismində
15‐18 yaşlı qadınlar tanınır və cinayətə görə təqsiri aradan qaldıran şərt qismində azyaşlı qadınların
öz xoşluqları ilə cinsi münasibətə girməsi qeyd olunur. İordaniyada bu dəyişikliyə qarşı qadınların
hüquqlarının müdafiəsi sahəsində fəaliyyət göstərən çoxsaylı təşkilatlar qoşulsalar da, bir nəticə
əldə edə bilinməmişdir.
Qeyd olunmalıdır ki, dünya təcrübəsində analoji qanunvericilik hazırda Livan, İraq, Filippin,
Mərakeş, Misir, Efiopiya və Bəhreyndə mövcuddur. Mahiyyətcə məsələnin mənbəyi şəriət hüququna
bağlanır. Belə ki, İslam zorlayan şəxsin zorlanan şəxslə nikaha daxil olmasını qadağan etmir. Şəriətdə
və ümumən şəriətlə idarə olunan cəmiyyətdə zorlanmış qadına “xoş” baxılmaması zorlamadan
sonrakı nikahın cəmiyyət tərəfindən normal qarşılanmasını şərtləndirmiş olur. Məsələyə digər
tərəfdən baxdıqda görmək olar ki, islam ölkələrinin təcrübəsində adətən zorlamaya məruz qalmış
qadınlar danşlanma və s. bu kimi müxtəlif cismani cəzalara məruz qalırlar. Dolayısilə şəriətin
göstərdiyi bu cür ağır “həll yolu” qadınlar üçün daha məhrumiyyətlidir, nəinki onu zorlayan şəxslə
ailə qurulması. Beləlikə, şəriət hüququ zorlama cinayətlərinin qarşısını almaqda acizdir və məhz bu
səbəbdəndir ki, uzun illərdir bu cinayətin nəinki qarşısı alına bilinib, hətta islam ölkələri zorlama
cinayətlərinin statistikası üzrə dünyada liderdirlər. İordaniyalı qadın porkuror İsra Tavalbeh, 308ci
maddənin ləğvi, əslində cinayət qurbanı olan qız uşaqlarının valideyinləri və qohumları tərəfindən
öldürülməsindən daha yaxşıdır. Zənnimcə, bu dəyişiklik bizim cəmiyyətin reallığı ilə uzlaşmaqdadır”
deyir. Lakin qadın hüquqlarının müdafiəsi ilə məşğul olan təşkilatlar hesab edirlər ki, qanunvericiliyə
gətirilmiş bu cür yeniliklər qadınların hüquqlarını məhdudlaşdırmaqdan başqa bir şey deyildir və
cəmiyyəti inkişaf baxımından geriyə aparmaqdadır. Onlara görə, dövlət problemin həlli ilə bağlı
əslində özünün məsuliyyətini aradan qaldıran bu cür məhdudlaşdırıcı mexanizmlərdən istifadə
etməkdənsə, daha mütərəqqi üsullara müraciət edə bilərdi. Bu cür üsullar uzun perspektivdə ictimai
münasibətlərin inkişafına daha çox zərər vurmaqdadır ki, son nəticədə qadınların cəmiyyətə normal
inteqrasiyasını və şəxsi hüquqlarının müdafiəsini, psixoloji reabilitasiyasını heçə endirir.
Eyni əmələ görə iki dəfə cəza verilməsinə AHİM‐nin
münasibəti
Bu günlərdə Avropa Məhkəməsi Konvensiyanın 7 saylı
protokolunun 4‐cü maddəsi ilə bağlı maraqlı bir qərarı
ilə gündəmə gəlmişdir. İşini halları ondan ibarətdir ki,
şikayət Məhkəməyə iki fiziki və bir hüquqi şəxs tərəfindən
birgə təqdim edilmişdir. Jón Ásgeir Jóhannesson və
Tryggvi Jónsson müvafiq olaraq 1968 və 1955‐ci illərdə
anadan olmuş İslandiya vətəndaşlarıdır. Onlar London və
Reykvyavikdə yaşayırlar. Fjárfestingafélagið Gaumur isə
İslandiyada qeydiyyatdan keçmiş hüquqi şəxsdir.
39