Kafedra: MÜhasibat uçotu və audiT
Yüklə 1,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
166 lazım olmayan və artıq materialların mövcud qaydaya müvafiq satışı üçün vaxtında aşkar edilməsi materialların uçotunun əsas vəzifələrini təşkil edir. Bu vəzifələrdən çıxış edərək auditor aşağıdakıları yoxlamalıdır: müəssisənin balansında əmtəə material dəyərlərinin qiymətləndirilməsi- nin düzgünlüyü; qruplar – xammal, əsas və köməkçi materiallar, yanacaq, yarımfabrikatlar və alınmış komplektləşdiricilər, ehtiyat hissələri, tara və digər material resursları üzrə qruplaşdırmanın düzgünlüyü. Əmtəə-material dəyərləri uçotda və hesabatda (mühasibatlıqda və anbarda) faktiki maya dəyəri ilə əks etdirilir. Istehsala silinən material resurslarının faktiki maya dəyəri üç variantın birindən istifadə etməklə müəyyən edilə bilər: orta çəki maya dəyəri üzrə, ilkin alınmış partiyanın maya dəyəri üzrə (FIFO), son partiyanın maya dəyəri üzrə (LIFO). Kütləvi və seriyalı istehsalda bitməmiş istehsalat normativ maya dəyəri ilə, müstəqim xərc maddələri üzrə və ya materialların, xammalın və yarımfabrikatların məcmu maya dəyəri ilə əks oluna bilər. Hazır məhsul balansda istehsalda istifadə olunmuş əsas vəsaitlərdən, xammaldan, materiallardan, yanacaqdan, enerjidən, əmək resurslarından istifadə ilə bağlı xərcləri və məhsul istehsalına digər xərcləri əks etdirən faktiki (normativ) maya dəyəri üzrə və ya müstəqim xərc maddələri üzrə əks etdirilir. Ticarət, təchizat və satış müəssisələrində mallar pərakəndə (satış) qiymətlərlə və ya alış dəyəri ilə əks etdirilir. Malların pərakəndə qiymətlər uçotu zamanı mallar daxil olduqda yenidən qiymətləndirmə aktı tərtib edilir və fərq (qiymət artımı, qiymətin aşaüı düşməsi) 603 sаylı "Verilmiş güzəştlər" (42 "Ticаrət əlаvəsi (güzəşti) " hesabda uçota alınır. Müxtəlif mərhələlərdə əmtəə material dəyərlərinin qiymətlən-dırilməsi metodları müəssisədə qəbul edilmiş uçot siyasətində əks olunmalıdır. əmtəə material dəyərlərinin daxil olması, daxili yerləşdırilməsi və buraxılışı üzrə ilkin sənədlərin (təsdiq edilmiş formada) tətbıqınin düzgünlüyü; anbar təsərrüfatının təşkil olunmasının düzgünlüyü (ixtisaslaşmış anbarların mövcudluüu, materialların saxlanması üçün anbar binasının, rəflərin, 167 şkafların və yeşiklərin qurulması, hər bir material növünə onun adı, nomenklatura nömrəsi, markası, ölçüsü, ölçü vahidi və s. qeyd olunan yаrlıqın yazılması); Asan аlışan və partlayıcı materiallar digər anbarlardan təcrid olunmuş, yanüın əleyhinə avadanlıqlar təchiz edilmiş xüsusi binalarda saxlanılmalıdır. Açıqda saxlanması nəzərdə tutulan materiallar (kərpic, qum, metalloprokat, taxta- şalban materialları və s.) bu məqsəd üçün ayrılmış xüsusi meydançada (atmosfer yaüıntılarından qorunmaq üçün) saxlanılmalıdır. Bütün anbarlar zəruri çəki ölçü cihazları, ölçü taraları və digər bu tip vasitələrlə təmin olunmalı və onların dəqiqliyi vaxtaşırı yoxlanılmalıdır. anbardan material buraxılışı sənədlərini imzalamaq hüququna malik şəxslər haqqında müəssisədə əmrin mövcudluüu; maddi məsul şəxslərin təyin olunması ilə əlaqədar sərəncamın və maddi məsuliyyət haqqında müqavilənin mövcudluüu; istehsal-texniki xarakterli məhsulların miqdar və keyfiyyət üzrə qəbul edilməsi və onun qəbul qaydası haqqında təlimatın tələblərinə uyğunluüu; materialların tədarükünün, fakturasız göndərmələrin və yolda olan əmtəə- material dəyərlərinin uçotunun düzgünlüyü; kommersiya aktlarının tərtib edilməsi, həmin aktlar üzrə iddiaların verilməsi; materialların daxil edilməsi, sərfi, daxili yerdəyişməsi üzrə sənədlərin tər- tib edilməsinin, mühasibatlıqda onların uçotunun düzgünlüyü; materialların satışı üzrə əməliyyatların əks etdirilməsinin düzgünlüyü; ilkin və hesablama sənədlərində ƏDV-nin ayrıca qeyd olunması; materialların xarab olması və ya çatışmazlıüı hallarında onların silinməsinin düzgünlüyü, günahkar şəxslərdən onların dəyərinin tutulması üçün (əgər günahkar müəyyən edilərsə) tədbirlərin görülməsi; müəssisədə əmtəə-material dəyərlərinin inventarizasiyasının aparılması, onun nəticələrinin sənədləşdirilməsi və uçotda əks etdirilməsi; taralarla əməliyyatların uçotda əks etdirilməsinin düzgünlüyü. Əmtəə- material dəyərlərinin daima anbarda saxlanması üçün və ya istehsalın texnoloji 168 proseslərini həyata keçirmək üçün nəzərdə tutulmuş tara dəyərindən, xidmət müddətindən və qəbul edilmiş uçot siyasətindən asılı olaraq əsas vəsaitlərin və ya azqiymətli tezköhnələn əşyaların tərkibində uçota alına bilər. Məhsulun qablaşdırılması və daşınması üçün nəzərdə tutulan taralar 201-3 sаylı "Qаblаşdırmа mаteriаllаrı" (10- 4 "Tаrа və tаrа mаteriаllаrı") subhesabında uçota alınır. Bu məqsədlə istifadə olunan taraların dəyəri məhsulun buraxılış qiymətinə daxil edilmişdirsə, onda onun dəyəri silinməklə istehsal maya dəyərinə daxil edilir. Sintetik uçotda tara faktiki maya dəyəri ilə əks etdirilir; açıq saxlanmada olan tikinti materiallarının uçotunun aparılmasının düzgünlüyü; istehsal ehtiyatlarının uçotu ilə əlaqədar əməliyyatların əks etdirilməsi üzrə mühasibat yazılışlarının düzgünlüyü. Müəssisədə istehsal ehtiyatlarının saxlanılmasının təmin olunması məsələsi nəzərdən keçirilərkən nəzərdə saxlamaq lazımdır ki, istehsalda və anbarlarda uçota alınmayan xammal və materiallar artıqlıüının yaradılmasında məqsəd onlardan uçota alınmamış məhsul istehsal etmək, eləcə də əvvəllər aşkar edilmiş, o cümlədən əmtəəsiz sənədlər üzrə xammal və materialların mədaxil edilməsindən irəli gələn çatışmazlıqları örtməkdir. Xammal və materiallar üzrə artıqlıq onların hərəkətinin müxtəlif mərhələlərində (anbara təhvil verilməsi, saxlanması, istehsala buraxılışı, məhsulun hazırlanmasına silinməsi və b.) yаrаnır. Bu zаmаn aşağıdakı üsullardan istifadə olunur: xammal və materialların istehsala uçota alınmış məhsul buraxılışına sərf оlunmаsı faktı üzrə deyil, tələbat norması əsasında (həmin norma artırıla bilər) silinməsi; məhsul buraxılışının texniki şərtlərinin pozulması; xammal və materialların əsassız olaraq artırılmış miqdarda itkiyə silinməsi; əmtəə-material dəyərlərinin anbarlarda, bazalarda, dəmir yolu stansiyalarındа qəbulu, yüklənməsi, daşınması və boşaldılması zamanı Yüklə 1,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|