Kafedra: MÜhasibat uçotu və audiT

107 
 
___________________________________________________________ 
___________________________________________________________ 
 (imza) 
"_____" _______________ 20____ il 
 
    Əgər kassanın inventarizasiyası auditor tərəfindən aparılırsa, onda akt 
3 nüsxədən ibarət olmaqla tərtib edilir: onlardan biri yoxlama arayışına 
(aktına) əlavə olunur, biri təsərrüfat subyektinin mühasibatlıüına verilir, biri isə 
maddi məsul şəxsdə qalır. 
Kassada çatışmayan pulun məbləüində kassa məxaric orderi tərtib edilir. Bu 
zаmаn  aşağıdakı  mühasibat  yazılışı  edilir:  D-t  545  sаylı  "Digər  qısаmüddətli 
öhdəliklər"  hesаbının  "Dəymiş  zərərə  görə  işçilərlə  hesаblаşmаlаr",  "Sair 
əməliyyatlar  üzrə  işçilərlə  hesablaşmalar"  subhesablаrı  (73),  K-t  801  (80)  saylı 
hesab. 
Inventarizasiya  zamanı  kassada  aşkar  edilmiş  artıq  pul  vəsaitləri  müəssisə-nin 
fəaliyyətinin maliyyə nəticələrinə aid edilməklə kassa mədaxil orderi əsasında kassaya 
mədaxil  edilir:  Debet  221  (50)  "Kassa",  kredit  801  "Ümumi  mənfəət(zərər)  "  (80 
"Mənfəət və zərər").  
 
2.
 
Kassa əməliyyatlarının auditi 
 
Kassa  əməliyyatlarının  yoxlanmasının  metodikasının  iki  variantı  vardır:əv-
vəlcə mədaxil, sonra məxaric sənədləri yoxlanılır; eyni zamanda mədaxil və məxaric 
sənədləri  yoxlanılır.  Kassa  əməliyyatlarının  auditi  təftiş  olunan  dövrün  əvvəlinə 
221sаylı (50) "Kassa"  hesabı üzrə qalıqlar kassa kitabında, kassa hesabatında, 1 sаylı 
jurnal-orderdəki, baş kitabda, müəssisənin balansındakı yazılışlarla üzləşdirmək yolu 
ilə yoxlanılır.  
 
 
 
 
 

---

108 
 
                                                                                                           Cədvəl 1 
       221(50)  saylı hesab üzrə dövriyyənin balansda, Baş kitabda, 1 saylı  
jurnal-orderdə (rüblük) əks olunmuş məbləüə uyğunluüunun yoxlanılması 
 
 
 
Tarix 
 
Dövrün 
əvvəlinə 
saldo 
 
         Debet dövriyyəsi 
       Kredit dövriyyəsi 
 
 
 
Dövrün 
sonuna 
saldo 
 
Balans 
üzrə 
 
Baş 
kitab 
üzrə
 
 
1 №-li 
jurnalord
er 
üzrə 
 
Balans 
üzrə 
 
Baş 
kitab 
üzrə 
 
1 №-li 
Jurnal 
order 
üzrə 
Yanvarın 1-nə 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aprelin 1-nə 
 
 
 
 
 
 
 
 
Iyulun 1-nə 
 
 
 
 
 
 
 
 
Оktyаbrın 1-nə 
 
 
 
 
 
 
 
 
Dekаbrın 31-nə 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nəticə: kənarlaşma   vаr                
 
                                   yохdur                                                      
                                                                                                       Cədvəl 2 
         Məlumatlar üzrə kənarlaşma 
Tarix 
Bаlаns və Bаş kitаb  
         üzrə                          
  Balans və jurnal 
    order üzrə 
 
Baş kitab və jurnal - 
order üzrə 
 
Yanvarın 1-nə 
 
 
 
Aprelin 1-nə 
 
 
 
Iyulun 1-nə 
 
 
 
Оktyаbrın 1-nə 
 
 
 
Dekаbrın 31-nə 
 
 
 
Yekunu 
 
 
 
 
Qeyd: ___________________________________________________ 
Nəticə: __________________________________________________ 
Pul vəsaitlərinin auditinin metodikası auditin məqsədinə - mövcudluq, tamlıq, 
qiymətləndirmə,  hüquq  və  öhdəliklər,  dəqiqlik,  təqdim  etmək  və  açıqlamaq 
məqsədlərinə nail olmaüa istiqamətlənmişdir. 
Mövcudluluq.  Auditor  yoxlama  zamanı  sənədlərdə  əks  etdirilmiş  pul 
vəsaitlə-rinin  həqiqətən  mövcud  olmasına  dair  sübutlar  əldə  etməlidir  və  aşağıdakı 
sualları aydınlaşdırmalıdır: 
- Balansda göstərilən bütün vəsaitlər faktiki mövcuddurmu? 

---

109 
 
-  Daxilolma  və  ödəmələr  üzrə  yanlış  (bilərəkdən,  bilmədən)  yazılışlar 
mövcuddurmu? 
- Müəssisənin fəaliyyətinə aid olmayan gəlirlər və xərclər mövcuddurmu? 
Tamlıq.  Auditor  əmin  olmalıdır  ki,  bütün  zəruri  informasiya  yoxlanılan 
müha-sibat  sənədlərinə  daxil  edilmişdir.  Bunun  üçün  aşağıdakı  suallar 
cavablanmalıdır: 
- Bütün pul vəsaitləri daxil edilmişdirmi? 
- Hər hansı bir məbləü yaddan çıxmamışdırmı? 
- Satış üzrə bütün məbləülər hesab fakturalarda əks etdirilmişdirmi? 
Dəqiqlik. Hesablanmış məlumatlarda hər bir rəqəm dəqiq əks etdirilməli, bü-
tün əməliyyatlar sənədlərdə müvafiq dəyər üzrə əks etdirilməlidir. 
Hüquq  və  öhdəliklər.  Auditor  müəssisənin  sərəncamında  olan  aktivlərə 
hüququnun olmasının və onun öz öhdəliklərinə cavab verdiyini yoxlamalıdır. 
Təqdimetmə  və  açıqlama.  Mühasibat  hesabatının  bütün  məlumatları  dəqiq 
verilmiş və bütün məlumatlar zəruri həcmdə və müəyyən detallaşdırma dərəcəsi ilə 
(mühasibat uçotu standartlarının tələblərinə uyğun) açıqlanmışdır. 
Kassa sənədləri başdan-başa yoxlanılır. Bu zaman kassa hesabatları ona əlavə 
edilən  bütün  təsdiqləyici  sənədlər  yoxlamaya  cəlb  edilir.  Belə  ki,  auditor  kassa 
əməliyyatları  üzrə  ilkin  sənədlərin  düzgün  tərtib  edilməsini  yoxlayır.  Yoxlamanın 
nəticələri üzrə məlumat aşağıdakı cədvəl formasında verilir (cədvəl 3). 
                                                                                                               Cədvəl 3 
                    Ilkin sənədlərin yoxlanmasının nəticələri 
Yаzılışın nömrəsi   Sənədin nömrəsi 
Tarix 
Səhvin 
məzmunu 
         Məbləq 
 
 
 
 
 
                          Kassa sənədlərinin tərtib olunmasının yoxlanılması 
1) Kassa kitabının tərtib olunması üzrə iradlar 
2) Kassa mədaxil və məxaric orderlərinin tərtib olunması üzrə iradlar. 

---