Kandavlizm Şahin Böyükağa oğlu Əlibəyli Candaulism

154 
 
 
Şəkil 68. Herbert Corc Uells 1907-ci ildə Sendgeytdəki öz evinin qapısı yaxınlığında 
 
 
Şəkil 69. Herbert Corc Uells (Herbert George Wells). 1943-cü ildə 
 
25
«Görünməz insan» romanının motivləri üzrə eyniadlı iki kinofilm çəkilmişdir. 
Birinci dəfə 1933-cü ildə kinorejissor, səsli kinoda dəhşətlər filmi janrının yaradıcılarından 
(əsasını  qoyanlardan)  biri  Ceyms  Ueyl  (James  Whale)  filmi  tamaşaçıların  ixtiyarına 
vermişdir.  

---

155 
 
 
Şəkil 70. Ceyms Ueylin rejissorluq etdiyi «Görünməz insan» filminin posteri 
 
Növbəti film XX əsrin 80-ci illərinin ortalarında, daha dəqiq desək, 1984-cü ildə 
sovet  mütəxəssisləri  tərəfindən  ərsəyə  gətirilmişdir.  Filmin  premyerası  1985-ci  ilin 
iyulunda  Sovet  Sosialist  Respublikaları  İttifaqında,  1986-cı  ilin  21  avqustunda  isə 
Macarıstanda baş tutmuşdur. 
 
 
Şəkil 71. «Görünməz insan» sovet filminin posteri 
 
26
Tolkin Con Ronald Ruel (ingiliscə John Ronald Reuel Tolkien; rusca Джон 
Рональд  Руэл  Толкин;  1892–1973)  –  ingilis  yazıçısı,  linqvist,  şair,  filoloq,  Oksford 
Universitetinin professoru. 

---

156 
 
1892-ci ilin 3 yanvarında Oranj Respublikası (Oranje-Vrijstaat; Oranje-Vrystaat) 
müstəqil dövlətinin Blumfonteyn şəhərində doğulmuşdur. 1973-cü ilin 2 sentyabrında 81 
yaşında İngiltərənin Bornmut şəhərində vəfat etmişdir. 
 
 
Şəkil 72. Con Ronald Ruel Tolkin (John Ronald Reuel Tolkien) 1916-cı ildə 
 
27
«Üzüklərin hökmdarı»  (ingiliscə  «The  lord of the  rings»;  rusca  «Властелин 
колец») – ingilis yazıçısı Con Ronald Ruel Tolkinin yazdığı roman-epopeya olub, fentezi 
janrında olan ən məşhur əsərlərdən biridir. XX əsrin ən məşhur və populyar kitablarından 
biridir.  38  dilə  tərcümə  edilən  qiymətli  əsər  fentezi  janrında  ədəbiyyatın,  stolüstü  və 
kompüter  oyunlarının,  kinematoqrafiyanın  inkişafına  nəhəng  bir  ölçüdə  təsir  göstərmiş, 
ümumiyyətlə, dünya mədəniyyətində silinməz iz buraxmışdır. 
 
 
Şəkil 73. Üzüklərin hökmdarı (The lord of the rings) 
 
 

---

157 
 
Tolkin  «Üzüklərin  hökmdarı»nı  birinci  dəfə  «Allen  və  Anvin»  («Allen  and 
Unwin»)  nəşriyyatına  təklif  etmişdir.  Yazıçı  həmin  əsərlə  eyni  vaxtda  «Silmarillion» 
kitabını da nəşr etdirməyi niyyətində tutmuşdu. Lakin nəşriyyat buna getməmiş, kitabı çap 
etməyə  razılıq  verməmişdir.  1950-ci  ildə  Tolkin  öz  əsərini  «Kollinz»  («Collins») 
nəşriyyatına təklif etmiş, lakinmüəssisənin əməkdaşı Milton Uoldmen (Milton Waldmen) 
«kitabın  kəsilərək  qısaldılmasına  kəskin  ehtiyac  olduğunu»  bildirmişdir.  Ancaq  kitabı 
qısaltmağa heç cür əli gəlməyən müəllif bir neçə qeydinin olduğu müraciətlə onu yenidən 
«Allen  və  Anvin»  nəşriyyatına  göndərir.  Onun  aşağıdakı  sözləri  xüsusən  təsirli  alınır: 
«Mən  mətnin  istənilən  hissəsinin  nəşr  edilməsinin  mümkünlüyünü  böyük  sevinclə 
qarşılayar və nəzərdən keçirərdim». Nəşriyyat romanı heç bir «kəsim əməliyyatına» məruz 
qoyulmadan  bütövlükdə  nəşr  etməyə  razılıq  verir.  Ancaq  müharibədən  sonrakı  dövrdə 
kağız çatışmadığından naşirlər Tolkindən romanı ad qoyulmadan sadəcə altı yerə bölməyi 
xahiş edirlər. Əvvəlcə Tolkin öz romanının bölünməsiinin əleyhinə çıxmışdır, lakin heç bir 
nəşriyyatın  onu  bütövlükdə  çap  etməyə  razılıq  vermədiyini  gördükdə  buna  məcbur 
olmuşdur.  Vahid kitab  kimi  yazılmış  əsərin həcmi  böyük olduğuna  görə onun  altı  yerə 
bölünməsi  qərarı  məcburiyyət  üzündən  dəstəklənir.  Sonra  əlverişlilik  üçün  onlar  cüt 
halında birləşdirilir, birinci və ikinci kitablar Üzüyün qardaşlığı» («The fellowship of the 
ring»),  üçüncü  və  dördüncü  kitablar  «İki  qala»  («The  two  towers»),  beşinci  və  altıncı 
kitablar  isə  «Kralın  qayıtması»  («The  return  of  the  king»)  adı  altında  işıq  üzü  görür. 
Beləliklə,  əsər  birinci  nəşrində  üç  hissəyə  bölünmüş  olur.  Bu  qiymətli  kitab  trilogiya 
şəklində  indiyədək  dərc  edilməkdədir.  Əslində  çətinlik  həmin  vaxt  təkcə  kağız 
çatışmazlığında deyildi, insanların maddi vəziyyətinin yaxşı olmadığı bir dövrdə kitabın ilk 
cildlərinin  qiymətinin  aşağı  olması  və  buraxılan  seriyanın  müvəffəqiyyətlə 
qiymətləndirilməsi  məqsədi  güdülmüşdü.  Bağlanmış  müqaviləyə  görə,  müəllif  kitabın 
nəşri  yolunda  çəkilən  xərc  çıxana  qədər  heç  bir  qonorar  almır,  lakin  əsər  sürətlə 
satıldığından çox keçmədən əhəmiyyətli dərəcədə böyük bir məbləğ əldə edir. 
28
Ksanf (rusca Ксанф; yunanca Xanth) – mənşəcə Sarddan olmuş, bizim eradan 
əvvəl V əsrin birinci yarısında yaşamış qədim yunan tarixçisi. Ksanf Lidiya tarixi haqqında 
dörd  kitabında  yazmış,  lakin  onlardan  yalnız  hissələr  qalmışdır.  Lidiya  haqqında  öz 
hekayələrində Herodot, həmçinin sonralar Halikarnaslı Dionisi məhz Ksanfın əsərlərindən 
istifadə  etmişdir.  Ksanf  təkcə  coğrafi  və  tarixi  məlumatlar  çatdırmamış,  eyni  zamanda 
Lidiya  mifologiyası  və  etnoqrafiyası  haqqında  danışmışdır.  Hətta  maqlar  və  Empedokl 
haqqında əsərlər elə Ksanfın ayağına yazılır.  
29
Romanlaşdırma  (rusca  романизация)  –  genişləndirilmiş  latın  əlifbası 
vasitələrilə  diakritik  işarələri  və  hərf  birləşmələrini  tətbiq  etməklə  qeyri-latın  yazılı 
abidələrinin  ötürülməsidir.  Ona  başqa  sözlə  romanizasiya  da  deyilir.  Latınca  romanus  – 
Romaya  aid  olan,  Romaya  məxsus  hesab  edilən,  Romanınkı  kimi  baxılan  deməkdir. 
Romanlaşdırma transliterasiyanın növlərindən biridir. 
30
Dionisi Skitobraxion (rusca Дионисий Скитобрахион) – bizim eradan əvvəl 
II–III  əsrlərdə  yaşayıb-yaratdığı  iddia  edilən,  daha  çix  mifoloji  romanlar  müəllifi  kimi 
tanınan yazıçı. 

---