Kandavlizm Şahin Böyükağa oğlu Əlibəyli Candaulism
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
158 31 Delfa (Delfi) Yunanıstanda Cənub-Şərqi Fokidada yerləşmiş qədim yunan şəhəridir, Apollon orakulu və məbədi ilə şöhrət tapmış ümumyunan dini mərkəzi olmuşdur. Delfa orakulu Fokidada Parnas dağının cənub yamacında Delfada Apollon məbədində yerləşmiş bir kahinlikdir. Qədim yunan mifologiyasına görə, Apollonun son dərəcə böyük, bədheybət, dəhşətli Pifon ilanı üzərində qələbə çaldığı yerdə elə onun özü tərəfindən orakulun əsası qoyulmuşdur. Orakulda nominal olaraq (yalnız adda, ancaq kağız üzərində) baş, əsas şəxs kahinə (pifiya) olmuşdur. Lakin faktik olaraq bütün qabaqcadan deyilən xəbərlər hadisələrə şərh verən, onları yozan məbəd kahinələri tərəfindən tərtib edilmişdir. Ellin dünyasında baş kahinliklərdən biri olmuşdur. Əfsanəyə görə, qədim yunan mifologiyası və dinində Zevs (Zeus) qədim Roma mifologiyasında isə Yupiter (Yupiter) kimi qələmə verilən baş allah «dünyanın göbəyini» («cahanın ortasını») müəyyən etmək məqsədilə Yer kürəsinin hər iki başından üz-üzə eyni sürətlə uçan iki qartal buraxırlar. Qartallar qədim yunan şəhəri Delfa üzərində görüşürlər. Məhz buna görə də Delfa şəhəri «dünyanın ortası» hesab edilir və Zevsin əmri ilə buraya omfal qoyulur. Yunan dilində «omfal» («omphalos») sözü hərfi mənada «göbək» deməkdir. Omfala «müqəddəs daş», «göydən gələn daş» kimi baxılırdı. Daşın meteorit olması onun belə məna qazanmasına (fetişləşdirilməsinə) gətirib çıxarmışdır. Bu daşın hər iki yanına qızıl qartal fiqurları həkk edilmişdi [2]. Yunanıstanda omfal daha çox pərəstiş edildiyindən bir baytil hesab edilirdi. Qədim Yunanıstanda allahların məskəni (yurdu) hesab edilən və fetiş xidmətini görən daşı «baytil» adlandırırdılar. Qədim kult obyekti (omfal) Delfada Apollon məbədi yaxınlığında yerləşən bir baytil kimi məşhurlaşmışdı (şəkil 1). Şəkil 74. Delfada arxeoloji muzeydə saxlanılan omfal 32 Pifiya (Pythia) qədim Yunanıstanda Parnas dağının döşündə (yamacında) yerləşən Delflərdəki Apollon məbədində Delfa orakulunun gələcəyi görən kahinəsidir. «Pifiya» sözü Delfiya orakulunun əvvəllər mühafizəçisi olmuş Pifon, yaxud Piton (Python) 159 ilanının adından götürülmüşdür. Apollon doğulandan dörd gün sonra oxla həmin ilanı vurub öldürmüş və orakulun mühafizəsilə özü məşğul olmuşdur. Şəkil 75. Pifiya (Pythia) 33 Aşşurbanipal (rusca Ашшурбанипал) – Assur çarı, Asarxaddonun oğlu. Ona həmçinin Aşşurbanapal deyirdilər. Bizim eradan əvvəl 669-cu ildə taxt-taca çıxmışdır. Tir və arvad şəhərlərini işğak etmiş, şərqdə və şimalda kimmerilər, skiflər, midiyalılar (madalılar) və digər xalqlarla mübarizə aparmışdır. Qardaşı Şamaşşumukinin Babilistanda ona qarşı qaldırdığı üsyanı bizim eradan əvvəl 648-ci ildə yatırmışdır. Eramızdan qabaq təqribən 639-cu ildə Elamı ələ keçirmişdir. Aşşurbanipal eramızdan əvvəl VII əsrin 40-cı illərində bəzi ərəb tayfalarını və dövlətlərini özünə tabe etmişdir. Bizim eradan əvvəl təqribən 628-ci (bəzi mənbələrdə 627- ci) ilə qədər çarlığı idarə etmişdir. Aşşurbanipal təkcə Aşşur çarlığının axırıncı böyük çarı kimi deyil, eyni zamanda qədim yazılı abidələrin toplayıcısı kimi məşhurdur. 1849–1854-cü illərdə aparılan qazıntılar zamanı Nineviyada (Neynəvada) Aşşurbanipalın kitabxanası tapılmışdır. 160 Şəkil 76. Aşşurbanipalın at belində şir ovuna çıxması. Aşşur relyefi 34 Psammetix Birinci Uaxibra (rusca Уахибра Псамметих I) – qədim Misir fironu. Bizim eradan əvvəl təxminən 664-cü ildə doğulmuşdur. Eramızdan qabaq 610-cu ildə vəfat etmişdir. Şəkil 77. Sinkretik Günəş allahı Ra-Horaxteyə bəxşiş verən Uaxibra Birinci Psammetixin təsvir edildiyi relyef. Pabasa məqbərəsi 35 Yevsevi Kesariyalı (latınca Eusebius Caesariensis; rus. Евсевий Кесарийский; 263–340) – Roma xristianlıq tarixçisi və təfsirçisi, yazıçı, klerik, Kesariya yepiskopu. Haqlı olaraq «xristianlıq tarixinin atası» («kilsə tarixinin atası») hesab edilir. Onun ən erkən əsəri «Xronika» IV əsrin əvvəlində yazılmış fundamental bir əsərdir. Tam mətni yalnız erməni dilinə tərcümədə saxlanılmışdır. Kesariyalı Yevsevinin qələmə aldığı «Xristianlığın tarixi» adlı əsəri olduqca məşhurdur. Kesariyalı Yevsevi (Eusebius Caesariensis) 161 Şəkil 78. Kesariyalı Yevsevi (Eusebius Caesariensis; 263–340) 36 Plutarx Heroneyalı (rusca Плутарх из Херонеи; yunanca Plutarchos) – yunan filosofu, yazıçı, tarixçi, bioqraf və moralist. Təqribən 46-cı ildə Heroneyada doğulmuşdur. Təqribən 127-ci ildə 81 yaşında Bestiyada vəfat etmişdir. Şəkil 79. Plutarxın doğma vətəni Heroneyada qoyulmuş büstü 37 Mayolika (italyanca maiolica; rusca майолика) – naxışlı minadan istifadə edilməklə fayans (saxsı) qalıqlarından (bişmiş gildən) hazırlanan keramika növü. Ona başqa sözlə malyorka, yaxud kaşı deyilir. 38 Yordans Yakob (niderlandca Jacob Jordaens; rusca Якоб Йорданс) – flamand barokkosunun görkəmli nümayəndələrindən biri, rəssam. 162 Şəkil 80. Yakob Yordans (Jacob Jordaens). Sənətkarın «Ailə portreti» adlı silsiləsindən avtoprtreti, təqribən 1615-ci il. Yakob Yordans 1593-cü ilin 19 mayında Antverpendə doğulmuş, 1678-ci ilin 18 oktyabrında elə həmin şəhərdə vəfat etmişdir. «Lidiya şahı Kandavl öz arvadını Gigə göstərir» (ingiliscə «King Candaules ...») əsərini göstərmək olar. 39 Lafonten Jan de (fransızca Jean de La Fontaine; rusca Жан де Лафонтен) – fransız şairi. 1621-ci ilin 8 iyulunda Şato-Tyerri (indiki En departamenti) Şampan şəhərində doğulmuşdur. 1684-cü ildən Fransa Akademiyasının üzvü olmuşdur. İlk əsərlərini klassisizm ənənələri əsasında yazmışdır. Bunlardan 1658-ci ildə yazdığı «Adonis» poeması, 1669-cu ildə qələmə aldığı «Psixeya və Kupidonun məhəbbəti» povesti və başqaları göstərilə bilər. Realist novellaları böyük marağa səbəb olmuşdur. 1665–1685-ci illərdə yaratdığı «Mənzum nağıllar və hekayələr» əsəri 5 kitabdan ibarət olmuşdur. İstedadlı təmsilçi 1668–1694-cü illərdə ərsəyə gətirdiyi «Təmsillər» əsəri 12 kitab halında buraxılmışdır. Müəllif realist novellalarında və xüsusən təmsillərində hakimsiniflərin özbaşınalığını, ruhanilərin, məmurların riyakarlığını və satqınlığını satira atəşinə tutmuş, xalqın müdrikliyini və mənəvi saflığını onlara qarşı qoymuşdur. 1692-ci ilin dekabr ayının ortalarında Lafonten ağır xəstələnir, tamam ruhdan düşür, həyata marağını itirir, dünya həzzlərinə biganə münasibət bəsləməyə başlayır. Gənclik illərində teologiyaya maraq göstərdiyini yadına salıb «İncil»dən möhkəm yapışır və onu dəfələrlə oxuyur. Cənnət və cəhənnəmin mövcudluğuna dair məsələ ona rahatlıq vermir. Yüngül, ədəbsiz hekayələr müəllifi ona əbədi cəza veriləcəyini fikirləşir, onu belə bir təhlükə gözləməyinə görə qorxu yaşayır, öz hekayələrinə görə təəssüf və peşmanlıq hissi keçirir, bir növ tövbə edir. 1695-ci ilin 13 aprelində Paris şəhərində vəfat etmişdir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|