22
Karl Marks
Kapital I
rak, ya da Kameral bilimler denilen ve Alman bürokrasisinin arafý
geçmek zorunda olan umutsuz adaylarýnýn laf kalabalýðýndan alýnmýþ
yabancý malzeme karýþýmý ile beceriksizce örtmeye çalýþtýlar.
Almanyada, 1848den bu yana kapitalist üretim, hýzla geliþmekte-
dir ve bugün spekülasyon ve dolandýrýcýlýk içersinde açýlýp saçýlmýþtýr.
Ama ne var ki, profesyonel iktisatçýlarýmýza kader gene gülmüyor.
Ekonomi politiði dürüst bir biçimde ele alabilecekleri sýrada, modern
ekonomik koþullar Almanyada fiilen yoktu. Ve bu koþullar ortaya çýkar
çýkmaz da, onlar öyle bir ortam içindeydiler ki, artýk burjuva ufkunun
sýnýrlarý içersinde, bunlarý gerçekten ve tarafsýzca incelemek olanaðý
yoktu. Ekonomi politik bu sýnýrlar içinde kaldýðý sürece, yani kapitalist
yönetim, evriminin geçiþ halinde tarihsel bir evresi olmasý yerine, top-
lumsal üretimin mutlak son biçimi olarak görüldüðü sürece, sýnýf savaþý-
mý su yüzüne çýkmadýðý ya da kendisini ancak daðýnýk ve tek tek olaylarla
ortaya koyduðu sürece, ekonomi politik, bir bilim olarak kalabilir.
Ýngiltereyi alalým. Orada ekonomi politik, sýnýf savaþýmýnýn henüz
az geliþtiði dönemde doðmuþtur. Onun son büyük temsilcisi Ricardo,
sonunda, bilinçli olarak, sýnýf çýkarlarýnýn, ücret ve kârýn, kâr ve rantýn
karþýtlýðýný, bu karþýtlýðý, safça, doðanýn toplumsal bir yasasý kabul ederek,
araþtýrmalarýnýn hareket noktasý yapar. Ancak, buradan hareketle, bur-
juva ekonomi bilimi, aþamayacaðý sýnýrlara gelip dayanmýþtýr. Bu bilim,
Ricardo daha hayattayken ve ona karþý olarak Sismondinin kiþiliðinde
eleþtiri ile karþý karþýya geldi.
3
Bunu izleyen 1820-1830 dönemi, Ýngilterede ekonomi politik
[say-
fa 22]
alanýnda bilimsel faaliyetlerle dikkati çeker. Ricardonun teorisinin
vulgarize edildiði, ve yayýldýðý kadar, bu teorinin eski okula karþý savaþým
verdiði bir dönemdi. Parlak karþýlaþmalar yapýldý. O sýralarda olup bi-
tenleri Avrupa pek az bilir, çünkü polemiklerin çoðu, yazýlarda, incele-
melerde, arasýra çýkan kitap ve broþürlerde daðýnýk olarak kalmýþtýr. Bu
polemiðin tarafsýz nitelikte oluþu her ne kadar Ricardonun teorisi,
bazý istisnai durumlarda burjuva ekonomisine karþý bir saldýrý silahý
olarak kullanýlmýþ ise de zamanýn koþullarýyla açýklanabilir. Bu yandan,
büyük sanayi, 1825 bunalýmý ile modern yaþamýnýn devresel çevrimini
ilk kez açarak kendini gösterdiði gibi, çocukluk çaðýndan kurtulmak
üzereydi. Öte yandan, sermaye ile emek arasýndaki sýnýf savaþýmý, siya-
sal bakýmdan, bir yanda Kutsal Ýttifak çevresinde toplanan hükümetler
ve feodal aristokrasi, öte yanda burjuvazinin öncülük ettiði halk kitleleri
arasýndaki uyuþmazlýk; ekonomik bakýmdan, sanayi sermayesi ile aris-
tokrat toprak mülkiyeti arasýndaki çatýþma bu çatýþma, Fransada küçük
ve büyük toprak mülkiyeti arasýndaki karþýtlýðýn gerisinde saklý kalýyor,
Ýngilterede Tahýl Yasalarýndan sonra açýða çýkýyordu sonucu arka plana
3
Yapýtýna bkz: Zur Kritik.... s. 39 [Ekonomi Politiðin Eleþtirisine Katký, Sol Yayýnlarý, Ankara
1976, s. 85 vd.]
23
Karl Marks
Kapital I
itilmiþ bulunuyordu. Bu sýrada, Ýngilterede, ekonomi politik yazýný Fran-
sada, Dr. Quesnaynin ölümünü izleyen fýrtýnalý ileri atýlýþ hareketini
anýmsatýr, ama týpký kocakarý fýrtýnasýnýn ilkyazý anýmsatmasý gibi. Ve
1830 yýlýyla birlikte tam bir bunalým patlak verdi.
Fransa ile Ýngilterede, burjuvazi, siyasal iktidarý ele geçirmiþti.
Bundan sonra sýnýf savaþýmý, pratik olduðu kadar teorik olarak da gitgi-
de daha açýk ve tehdit edici biçimler aldý. Bilimsel burjuva ekonomisi-
nin ölüm çanýný çalýyordu. Artýk bundan sonra bu ya da þu teoremin
doðru olup olmamasý deðil, ama sermayeye yararlý mý yoksa zararlý mý,
gerekli mi yoksa gereksiz mi, siyasal bakýmdan tehlikeli mi tehlikesiz
mi olduðu sözkonusuydu. Tarafsýz incelemelerin yerini ücretli yarýþmalar,
gerçek bilimsel araþtýrmalarýn yerini kara vicdanlý ve þeytanca mazur
gösterme eðilimleri almýþtý. Bununla birlikte Cobden ve Bright gibi
imalâtçýlarýn baþýçektiði Tahýl Yasalarýna Karþý Birliðin yayýnladýðý dünyayý
kaplayan yerliyersiz broþürlerin, bilimsel olmasa bile, toprak aristokra-
sisine karþý giriþtikleri polemik yönünden tarihsel bir deðeri vardý. Ne
var ki, ondan sonra, Sir Robert Peelin yürürlüðe koyduðu serbest ticaret
mevzuatý, vülger ekonomiyi bu son dikenden de yoksun býraktý.
[sayfa 23]
Kýta Avrupasýndaki 1848-1849 devrimi, Ýngilterede de etkisini
göstermiþti. Bilimsel bir deðeri olduðunu hâlâ öne süren ve egemen
sýnýflarýn lafebeleri ve dalkavuklarý olmaktan ötede bir þey olduklarýný
öne sürenler, sermayenin emrindeki ekonomi politik ile, proletaryanýn
artýk daha fazla görmemezlikten gelinemeyen istekleri arasýnda uyum
saðlama çabasýna düþtüler. Ýþte böylece, John Stuart Millin en iyi tem-
silciliðini yaptýðý sýð uzlaþtýrma [doðdu -ç.]. Bu, burjuva ekonomisinin
iflasýnýn ilanýydý ve, büyük Rus bilgini ve eleþtiricisi N. Çerniþevskinin
Mille Göre Ekonomi Politiðin Anaçizgileri adlý yapýtýnda ustaca aydýn-
lýða çýkarttýðý bir olguydu.
Böylece, Almanyada, kapitalist üretim tarzý, daha önce, Fransada
ve Ýngilterede, þiddetli sýnýf çatýþmalarý ile uzlaþmaz niteliðini gösterdik-
ten sonra olgunluða ulaþtý. Ve üstelik, bu arada, Alman proletaryasý,
Alman burjuvazisinden çok daha açýk bir sýnýf bilincine ulaþmýþtý. Böy-
lelikle, bir burjuva ekonomi politik bilimin, ensonu Almanyada tam
olasý göründüðü anda, gerçekte yeniden olanaksýz duruma gelmiþti.
Bu koþullar altýnda, onun sözcüleri, iki gruba ayrýldýlar. Becerikli,
iþbilir kimselerden oluþan bir bölüm, en yavan ve bunun için de vül-ger
ekonominin mazur gösterici en uygun temsilcisi olan Bastiatnýn bay-
raðý altýna toplandýlar; ötekiler, bilimlerinin profesörlük yüceliðinin guru-
ruyla uzlaþmazlarý uzlaþtýrma çabasýnda olan John Stuart Milli izlediler.
Týpký burjuva ekonomisinin klasik döneminde olduðu gibi onun çöküþü
sýrasýnda da Almanlar ancak öðrenci, taklitçi ve izleyici kaldýlar, yaban-
cý büyük toptancýlarýn hizmetinde çalýþan küçük perakendeci ve seyyar
satýcý olmaktan kurtulamadýlar.
Bunun için, Alman toplumunun kendine özgü tarihsel geliþmesi,