Kashfiyotlar •davr nashriyoti

Robert Piri 
Labrador yarim oro- 
lidan turib 1909-yil 6-aprelda qutbga yetib borganligini xabar qildi. 
Biroq uning yurtdoshi 
Frederik Kuk 
1909-yil 1-sentabrda qutbga 
1908-yilda yetib borganligi haqida telegramma jo'natdi. Xo'sh, ularning 
qay biri haq? Aslida Shimoliy qutbni kirn ochgan edi?
«Arktika» szi grekcha «ayiq» m a’nosini bildiruv-
chi s o ‘zdan kelib chiqqan. Shim oliy qutb sohasi
nom i ikkita shim oliy yulduzlar turkumi: Katta Ayiq
va Kichik Ayiq so'zlaridan olingan.
7

---

Aslida Shimoliy qutbni
kim ochgan edi?
Birmuncha vaqt Shimoliy qutbni 
Robert Piri 
ochgan deb hisob- 
lab kelindi. Unga admiral unvoni berilib, medal va Faxriy legion ordeni 
topshirildi. Piri - qutb tadqiqotlari tarixidagi o'z ishiga astoydil berilgan 
va muvaffaqiyatga erishgan, va bir vaqtning o'zida eng yoqimsiz taas­
surot qoldirgan kishilardan biri. U haqiqatan ham layoqatli, o'z maqsadi 
yo'lida mardonavor harakat qiladigan, qat’iyatli, o'jar, tashkilotchi kishi 
bo'lgan, biroq unda shuhratparastlik, dong taratishga ishtiyoq kuchli 
bo'lgan.
Frederik Kuk, 
kambag'al nemis imigrantlarining o'g'li, o'qish uchun 
mustaqil pul ishlab topib shifokorlik kasbini egalladi. Arktikaning bu 
ikkala tadqiqotchisi tamomila ikki xil odamlar bo'lishgan. Kuk shuh- 
rattalab emasdi: «Maqsadga erishishning o'zi emas balki unga eri- 
shish yo'lida uchraydigan to'siqlami yengib o'tish kishiga haqiqiy laz- 
zat bag'ishlaydi, - deb yozgan edi u. - ...Men davlatdan izzat-ikrom 
ham, orden-medal ham, pul ham talab qilmaganman... Inson aqlining
Muzga yopishib qolgan kem ada
dengiz uzra ko'ch ib yurish

---

tantana qilganligi, shu paytgacha yengib 
bo'lmaydi deb hisoblab kelingan tabiat 
kuchlari ustidan inson glalabasini his qi- 
lishgina kishiga mamnuniyat bag'ishlaydi».
Shimoliy qutbni birinchi bo'libochgan- 
ligini da’vo qilgan Piri Kukni firibgarlikda 
aybladi. Barcha ustunlik - mashhurlik, 
hokimiyat tom onidan qo'llab-quvvatlash 
va ko'p sonli nufuzli homiylarning bari 
Piri tarafida edi. AQSh kongressi «qutbni 
ochilishi to'g'risidagi ish»ni ko'rib chiqib,
Kukni shon-shuhratga intilgan firibgar 
deb e ’lon qildi.
Bugungi kunda Piri bilib turib, faktlar- 
ni buzib ko'rsatganligiga shubha qolma- 
di. Uning shaxsiy arxividagi materiallaridan ma’lum bo'lishicha, u navi- 
gatsiya xatolari va oziq-ovqat yetishmaganligi sababli