Kashfiyotlar •davr nashriyoti

Janubiy qutbning ochilishi
1901-yilda 
Robert Skott 
rahbarligidagi qutb ekspeditsiyasi Britani- 
yaning «Diskaveri» kemasida Antarktida qirg'oqlariga qarab yo'lga chiq­
di. Mak-Merdo bazasiga borilayotgan vaqtda havo kemasi sinovdan 
o'tkazildi. Ma’lum bo'lishicha, u uzoq parvozlar uchun yaroqsiz ekan. 
Lekin shunga qaramasdan, aynan Robert Skott Antarktida osmoniga 
ko'tarilgan birinchi kishi bo'ldi.
1902-yil bahorda Skott ilk marotaba qutbga yo'l oldi, biroq u faqatgi­
na 82017' kenglikkacha yetib borishga muvaffaq bo'ldi xolos.
Skottning keyingi ekspeditsiyasiga (1910-1912) yaxshi tayyorgar­
lik ko'rilgan bo'lsada u fojiali tugadi. Qutbgacha bo'lgan 3 ming km 
yo'lni va ortga qaytishni 145 sutka ichida bosib o'tish mo'ljal qilingandi. 
Oziq-ovqat zaxiralarini olib ketish uchun motorli va hayvonlar - chana- 
ga qo'shiladigan itlar va past bo'yli, lekin chidamli poni otlaridan foyda- 
lanishga qaror qilindi. Biroq eng katta chanalardan yuk tushirilayotgan 
paytda ular muzni yorib yubordi va chanalar cho'kib ketdi, o'n ikkita ot- 
dan to'qqiztasi va o'ttiz beshta itdan o'ntasi qutbga yurish boshlanmas- 
dan turib halok bo'ldi.
Omadsizlik va ko'ngilsizliklar inglizlarni tark etmadi. Ular nihoyat 1912- 
yil 18-yanvarda ming mashaqqatlar bilan qutbga yetib borganlarida u

---

yerda norvegiyalik 
Rual Amundsenning Ja­
nubiy qutbni 1911-yil 14-dekabrda och-
ganligi haqidagi yozuv qoldirilgan chodirni
topishdi.
Skott qutbga ingliz bayrog'ini qadadi, 
so'ngra bir hafta davomida kuzatuvlar olib 
bordi va ilmiy namunalar yig'di. Ortga qaytish- 
da og'ir charchoq va kislorod yetishmasligi 
natijasida ekspeditsiyaning barcha a’zolari 
halok bo'ldi. Uning uch a’zosi, shu jumladan 
Skott ham ombordan bor yo'g'i 11 mil maso- 
fada turganlarida va ularda ikki kunga yetgulik 
oziq-ovqat va bir kunlik yoqilg'i qolganda bo‘- 
ron boshlanib qoladi, va u to'qqiz kun davom 
etadi. O'layotgan, muzlab qolgan Robert Skott o'zida aniq-ravshan qilib 
bitilgan o'n ikkita xat yozishga kuch topa oladi: bu xatlar rasmiy shaxs- 
larga va eng yaqin odamlariga atab yozilgan edi. U shunday deb yozgan 
edi: