Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

B e lə  cavab g ö z lə m ə y ə n  tülkü soruşdu:  -  B unu  s ə n ə  kim  ö y rə tm iş- 
dir?  G ö y ərçin   dedi:  -   L ey lək .
T ü lk ü  y o la d ü şü b   çay ın  q ırağ ın a le y lə y in   y a n ın a  g əld i.  O nun  orada 
d ay an d ığ ım   g ö rd ü k d ə  dedi:  -  A y le y lə k   lə lə ,  k ü lə k  sağ d an  ə s ə n d ə   sən 
b aşın ı  h arad a  g iz lə d irsə n ?
L e y lə k   dedi:  -   Sol  t ə r ə f  çev irirəm .
T ü lk ü   soruşdu:  -   S oldan  əsd ik d ə ?
L e y lə k   cavab  verdi:  -   S ağ   tə rə fə .  T ü lk ü   dedi:  -   K ü lə k   h ə r  y e rd ən  
v ə   h ə r   tə rə fd ə n   ə s d ik d ə   n ə   ed irsən ?
L e y lə k  dedi:  -  O   zam a n   q an ad ım ın   altm d a  g iz lə d irə m .
T ü lk ü  dedi: -  E lə   şey o la  b ilm əz.  M ə n   in an a b ilm irə m  ki,  s ə n  bunu 
b acara  biləsən.
L e y lə k   dedi:  -   E lə   b a c a ra ra m  ki,  b ir d ə   ü stəlik .
T ü lk ü  dedi: -  E lə  isə g ö s tə r görüm ,  n e c ə  b a c a rırsa n ?  H ə y a tım a  and 
içirə m   ki,  A llah  q u şları  b iz d ə n   üstün  yaratm ışd ır.  S izin   b ir  sa a td a   edə 
bild iy in izi biz b ir ild ə   d ə   e d ə   b ilm irik,  siz  e lə   ş e y lə r ed irsin iz k i,  o heç 
bizim   ağ lım ıza  d a   g əlm ir.  S iz  başm ızı  öz  q a n a d la rm ız m   altm d a  g iz lə - 
d ə rə k   soyuqdan  v ə   k ü lə k d ə n   q o ru y u rsu n u z.  A fə rin ,  m ə rh ə b a ,  eşq 
olsun  sizə.  G ö stə r g örüm ,  sə n   bu n u   n e c ə   ed irsə n ?
Q uş  başm ı  q an ad ın ın   altın a   soxcaq  tülkü  d ə rh al  sıçray ıb   o n u   tutdu, 
elə  sıxdı  ki,  b elinin  sü m ü y ü n ü   sındırdı  v ə   dedi:  “E y  b a şq a la rın a   ə riştə 
k ə sib   ö zü n ə um ac  o v a b ilm ə y ə n  axm aq!  S ə n  g ö y ə rç in  ü çü n  p la n  töküb 
k ə lə k   ö y rətd in ,  lak in   ö z  can ım   d ü şm ən in   ə lin d ə n   q u rtara  b ilm ə d in ” . 
Sonra  onu  öldürüb  yedi.
II
SİÇANLAR  PADŞAHI  VƏ ONUN  VƏZİRLƏRİ  FƏSLİ
H in d   racı  b rə h m ə n   B e y d ə b a y a   dedi:  -   B u  təm sili  eşitdim .  Lakin 
m ə n  istə y irə m  -  sə n  d e y ə sə n  ki,  insan sə d a q ə tli v ə  n am u slu  m ə ş v ə rə t- 
çiləri  n e c ə   tapa  b ilə r  v ə   bu  m üdrik  m ə şv ə rə tç id ə n   n ə   kim i  x eyir  g ö - 
tü rm ə k   olar?
B rə h m ə n   dedi:  -   Kim   n am u slu   m əşv ə rə tç i  seçm əy i  bacarıb  onun 
m ə slə h ə tlə rin ə   q u laq   asarsa,  o,  böyük  b əd b ə x tlik lə rd ə n   xilas olub  külli 
m ə n fə ə t  ə ld ə   etm iş  olar.  N e c ə   ki,  siçanların  padşahı  nam uslu  vəziri  ilə 
m ə s lə h ə tlə şib   ö zünü  v ə   b ü tü n   siçanları  fə la k ə td ə n   xilas  etmişdi.
R ac  soruşdu:  -   O   n ecə  o lm u şd u r?
Rəvayət. 
B rəh m ən   dedi:  -   B elo  n əq l  e d irlə r  ki,  b rə h m ə n lə rin   y a - 
şadığı  m ə m lə k ə td ə   m in  fo rsə x lə rlə   sah əsi  olan  D u ra n 1 adlı  b ir  v ilay ət 
v a r  idi.  Bu  v ilayətin  o rtalığ ın d a  bol  m əh su llu ,  əh alisi  fıravan  dolanan, 
xoş  güzəran  k eçirən   İd azinun  adlı  b ir  ş ə h ə r  y erləşird i.  B u  şə h ə rd ə  
M ehraz  adlı  b ir  siçan  yaşay ırd ı.  O ,  ş ə h ə rd ə   v ə   ş ə h ə rin   ətrafın d a  olan 
b ü tü n   siçanların  pad şah ı  idi.  O nun  üç  v əziri  v a r  idi.  Şah  h ə r  işdə  o n - 
larla  m ə slə h ə tlə şə r  v ə   d ed ik lərin o   qulaq  asardı.  O nlardan  birinin  adı 
Z u zam a  idi.  A ğıl  vo  k am ald a  onun  b aşq aların d an   üstün  o ld u ğ u n u   şah 
ö zü   də  təsdiq  edirdi.  İkincisinin  adı  Şira,  üçü n cü sü n ü n   adı  B ağdaz  idi. 
B ir d ə fə  h ə r üçü  şahın  h ü zu ru n d a  o lark ən  b ir ço x   şey lə rd ə n   danışdılar, 
n ə h ay ət,  söz  g ə lib   ora  çıx d ı  ki,  g ö rəsən ,  siçan lard a  elə  b ir  q ü v v ə  v ar 
ki,  onlar  pişik  q a rşısın d a   d ə h şə tə   düşüb  q o rx m a q   kim i  a ta -b a b a d an  
m iras  qalm ış  bu  b əlad an   canlarını  qurtara  b ilsin lər!
Birinci  sözo  b aşlay an   şah  oldu.  O  dedi:  -   M ə n   h ik m ə t  sa h ib lə rin - 
d ə n   eşitm işəm ,  o n lar d e y ib lə r ki,  insan  inanılm ış  səd aq o tli  v ə   nam uslu 
m ə şv ə rə tç i  seçm oyi  b a c a n n a lı,  həm   ö zünə,  h ə m   ö vladlarına,  həm   d ə 
a ilə s in ə   iki  şeyi  təlq in   etm olidir.  B unlardan  b irin cisi  b u d u r  ki,  insan, 
k eç m işd ə   o lm u ş  xeyir  v ə   ziyan  haqqında,  ö z ü n d ə n   əv v əl  baş  vcrm iş 
fay d a  vo  z o rə r  h aq q ın d a  k ə d o rlə n m ə m ə lid ir.  İkincisi,  -   ə ld o   edilm iş 
n em ə tlo ri  ciddi  m ü h afizə  ctm oli,  ola  b ilo cək   z ə rə rlo rin   qarşısını  aI- 
m a ğ a   çalışm alıdır.  Biz  ata -b a b a larım ız ın   göstordiklori  n əcib   to şəb b ü s 
n ə tic ə s in d ə   indi  o m in -a m a n lıq   içərisin d ə  y aşay ıb   xoş  güzoran  k c ç iri- 
rik.  İndi  bizim   y aln ız b irc ə ,  həy atım a and  içirəm ,  bütün  d o h şotlorin  on 
d o h şə tlisi  olan  b irco  q o rx u m u z vo n arah atlığ ım ız v a r ki,  o d a pişiklorin 
b iz ə   verdiyi  oziyyotdir.  B iz  ata-b ab alarım ızın   çox  olləşib  xilas  ola b il- 
ınodiyi  bu  ağır voziyyotdon  çıxış yolu  tapm alıyıq.  İndi  bizim   vozifom iz 
bu  bolanı  aradan  qaldirm aq  üçün  bu  vaxta q ə d o r sınaqdan  çıxarılm aınış 
b ir  üsul  tapm aqdan  ib arətd ir.  N az vo n e m ə t  içorisindo  xoş güzoran  k c- 
çirm o y im iz ə   baxm ayaraq  bu  qorxu  qarşısın d a  o n lardan  heç  bir  lozzot 
a la   bilm om işik.  A ğ zım ızın   dadı  qaçm ış,  y ed iy im iz  zo h rim ar olm uşdur. 
M ü d rik   ad am lar  d e m işlər:  “Ö lk əsin i,  ö v lad ların ı,  v ətonini  v ə   qadm ını 
b u rax ıb   doğm a  y u rd u n d an   d id ərg in   d ü şon,  so rg ərd an   g o zəro k   qorxu 
vo  dohşot  içorisindo  g e c ə lo m ə k   üçün  y e r ax taran   adam ın  yaşayışı  h o - 
y a t  deyil,  ö lü m d ü r” .
1  Rusca  torcümodo   bunun  “ D u ra b ”  olduğu  tosvir edilir,  lakin  fonetik  torkibino  vo 
m o n a   yaxınlığına gö ro  “T u r an ”  da ha  çox  ehtimala  uyğundur.  M ıitsrcim .

---