Kənd təSƏRRÜfati hazırkı durum və gələcək inkişaf potensialı fao-türkiyə Tərəfdaşlıq Proqramı çərçivəsində və Azərbaycan Respublikasının

47
Dəyər zənci̇ri̇ və daxi̇li̇ bazar
Fəsil 4
 
ƒ
Orqanik  məhsulların  paylanması  və  bazarlaması  mərhələlərində 
iştirak edən bütün maraqlı tərəflər arasında məlumatlılıq və məlumat 
axını aşağı səviyyədədir;
 
ƒ
Orqanik məhsulları satan supermarketlər azdır;
 
ƒ
Regionlarda orqanik məhsul satan bazarlar yoxdur;
 
ƒ
Orqanik məhsulların təchizatı yetərli və müntəzəm deyil;
 
ƒ
İstehsalçılar və istehlakçılar arasında qısa və asan paylanma kanalları 
mövcud deyil;
 
ƒ
Orqanik məhsullar barədə məlumat toplanması yetərsizdir, onların 
istehsalı və bazarı barədə məlumat çatışmır.
4.3. Daxili bazar
Daxili bazarda mal və xidmətlərlə bağlı bütün proseslər (istehsal, nəqliyyat, 
saxlama,  paylanma,  istehlak  və  təhlükəsizlik)  yalnız  ölkənin  sərhədləri 
daxilində baş verir. Daxili bazar beynəlxalq bazarlardan az tutumlu olsa da, 
daxili bazarda baryerlər və maneələr azdır, risklər aşağıdır və bu səbəblərdən 
onun üçün daha kiçik maliyyə resursları tələb olunur. Daxili bazarın digər bir 
üstünlüyü yerli şirkətlərin istehlakçı istəklərini və tərcihlərini bilməsi, tələb 
və bazar tendensiyaları haqqında məlumatı daha asan əldə edilməsidir, bu 
da yerli şirkətlə daha səmərəli marketinq strategiyaları işləməyə, istehsal 
və satışlar barədə daha dəqiq qərarlar verməyə imkan yaradır. Son illərdə 
Bakıdakı  mağaza  və  supermarketlərdə  idxal  olunmuş  orqanik  sertifikatlı 
ərzaq, içkilər, kosmetika və paltar satılmağa başlayıb. Bu faktorlar onu sübut 
edir  ki,  daxili  bazarın  dəqiq  təhlili  əsasında  yerli  k/t  istehsalçıları  orqanik 
məhsullara  daxili  tələbatı  artırmağa,  öz  rəqabətliklərini  yüksəltməyə  və 
bir  sıra  məhsullar  üzrə  dəyər  zəncirləri  qurmağa  /  möhkəmlədirməyə 
qadirdirlər.  Orqanik  kənd  təsərrüfatı  Azərbaycanda  ixrac-yönlü  fəaliyyət 
kimi  başlayıb.  Yaxın  gələcəkdə  orqanik  məhsulları  daxili  bazarda  təşviq 
etmək üçün strategiya işləmək tələb olunur.
4.3.1.  Kənd təsərrüfati məhsullarinin istehsali və təchizati
Kənd təsərrüfatı məhsullarının təklifində daxili istehsal başlıca yer tutur. 
Azərbaycanda kənd təsərrüfatı məhsullarının ümumi dəyəri 2004 ildə 1.845 
milyard manat, 2014 ildə isə 5.226 milyard manat təşkil edib və, beləliklə, 
10 il ərzində üç dəfəyədək artıb. Heyvandarlıq məhsullarının dəyəri ilk dəfə 
bitkiçilik məhsullarının dəyərini 2014 ildə üstələyib (Təsvir 8).
Bitkiçilik istehsalı dinamikası Cədvəl 7-də göstərilir. Buradan görünür ki, 
istehsalı kəskin şəkildə azalan yeganə məhsul pambıqdır ki (azalma əsasən 
2007 ildən sonrakı dövrə təsadüf edir), pambıq istehsalının toplam dəyəri 

---

48
Azərbaycanda orqani̇k kənd təsərrüfati 
Hazırkı durum və gələcək inkişaf potensialı
50%-dən  çox  düşüb.  Digər  məhsulların  istehsalında  ildən-ilə  müəyyən 
dəyişkənlik olsa da, onlar nisbətən sabitdir. Dənlilərdə, quru paxlalarda, 
tərəvəzdə, bostan bitkilərində və tütündə azacıq yüksəliş tendensiyaları 
müşahidə olunur.
Tərəvəzin əkin sahələri Cədvəl 8-də göstərilib. Açıq sahədə əlikmiş tərəvəzin 
cəmi sahəsi 2005 ildə 77,900 ha olduğu halda, 2014-də 74,400 ha-ya azalıb. 
Digər tərəfdən, örtülü torpaqlarda əkilmiş tərəvəzin sahəsi 2005 ildə 900 
ha-dan 201 ildə 1,600 ha-ya yüksəlib. Açıq torpaq tərəvəzləri arasında əkin 
sahəsinə görə pomidor, xiyar və baş soğan irəlidədir.
Cədvəl 9-da təqdim olunan meyvə və giləmeyvələrin əkin sahəsi, ümumi 
yığım və məhsuldarlıq üzrə məlumatdan görünür ki, əkin sahəsi və ümumi 
yığım  getdikcə  artır,  məhsuldarlıqda  isə  (2004  ilin  göstəricisini  nəzərə 
almasaq) əhəmiyyətli dəyişiklik yoxdur.
Heyvanların baş sayı Cədvəl 10-da təqdim olunub. Buradan görünür ki, 10 
il ərzində inək, qoyun, keçi, quş və arı ailələri göstəriciləri artıb, camış və 
donuz baş sayı isə azalıb.
0
1 000
2 000
3 000
4 000
5 000
6 000
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
   
874.8 
988.2 
1,124.4  1,726.4  2,084.9  2,106.0  1,999.2  2,339.8  2,458.2  2,629.6  2,449.4
697.9 
856.6 
991.1 
1,192.2  1,421.0  1,699.5  1,878.5  2,185.4  2,386.4  2,615.0  2,776.4
1,572.7  1,844.8  2,115.5  2,918.6  3,505.9  3,805.5  3,877.7  4,525.2  4,844.6  5,244.6  5,225.8
Təsvir 8.
 Azərbaycanda kənd təsərrüfatının ümumi məhsulu, 
faktiki qiymətlərlə (milyon manat)

---

49
Dəyər zənci̇ri̇ və daxi̇li̇ bazar
Fəsil 4
Cədvəl 7.
 Azərbaycanda bitkiçilik məhsullarının istehsalı (min ton)
İllər
Dənli 
və dənli 
paxlalılar
Pambıq
Tütün
Kartof
Tərəvəz
Bostan 
məhsulları
Şəkər 
çuğun-
duru 
Günəbaxan 
(dən üçün)
2003
2,057.8
99.6
4.7
769.0
1,046.3
356.7
128.9
18.3
2004
2,158.2
135.7
6.5
930.4
1,076.2
355.3
56.8
14.3
2005
2,126.7
196.6
7.1
1,083.1
1,127.3
363.8
36.6
16.1
2006
2,078.9
130.1
4.8
999.3
1,186.4
362.1
167.2
15.9
2007
2,004.4
100.1
2.9
1,037.3
1,227.3
417.6
141.9
13.4
2008
2,498.3
55.4
2.5
1,077.1
1,228.3
407.7
190.7
16.5
2009
2,988.3
31.9
2.6
983.0
1,178.6
410.8
188.7
14.4
2010
2,000.5
38.2
3.2
953.7
1,189.5
433.6
251.9
15.5
2011
2,458.4
66.4
3.6
938.5
1,214.8
478.0
252.9
19.6
2012
2,802.2
57.0
4.3
968.5
1,216.2
428.0
173.8
19.7
2013
2,955.3
45.2
3.5
992.8
1,236.3
429.8
187.9
17.7
2016
3,065.1
89.4
3.6
902.4
1,270.6
464.8
312.6
16.7
Mənbə: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi
Cədvəl 8.
 Tərəvəzin növləri üzrə əkin sahəsi (min ha)
İllər
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Açıq sahədə əkilən tərəvəzin cəmi 
Kələm
6.3
6.4
7.3
6.7
6.6
6.1
6.4
6.4
6.4
5.6
Xiyar
12.8
13.4
13.8
14.0
14.7
14.7
13.9
13.6
13.6
13.2
Pomidor
25.1
26.1
26.4
26.6
25.3
25.7
26.6
24.6
25.0
24.6
Süfrə çuğunduru
0.3
0.4
0.4
0.4
0.4
0.4
0.4
0.5
0.4
0.5
Süfrə yerkökü
0.6
0.7
0.5
0.6
0.7
0.7
0.8
0.8
0.8
0.9
Baş soğan
14.6
14.9
15.5
14.6
12.9
12.9
13.1
11.6
11.1
11.8
Sarımsaq
2.5
2.7
2.7
2.6
2.6
2.6
2.2
2.5
2.5
2.4
Göy noxud
0.6
0.5
0.1
0.1
0.2
1.3
1.1
1.1
0.4
0.4
Sair tərəvəz bitkiləri
15.1
14.1
17.2
16.5
16.1
15.3
15.2
15.7
15.8
15.0
Cəmi
77.9
79.2
83.9
82.1
79.5
79.7
79.7
76.8
76.0
74.4
Örtülü sahədə əkilən tərəvəzin cəmi 
Xiyar
0.4
0.5
0.5
0.5
0.6
0.6
0.6
0.6
0.6
0.7
Pomidor
0.5
0.5
0.6
0.6
0.8
0.8
0.8
0.9
1.0
0.9
Sair tərəvəz bitkiləri
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
Cəmi 
0.9
1.0
1.1
1.1
1.4
1.4
1.4
1.5
1.6
1.6
Toplam
78.8
80.2
85.0
83.2
80.9
81.1
81.1
78.3
77.6
76.0
Mənbə: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi

---