219
Çernyavski-mühəndis. Ġki nəfər kargüzar, mühasib, arxivarius, qey-
diyyatçı, ekzekutor (vergini ödəyə bilməyənlərdən əĢyaları qanuni
miqdarda müsadirə edən, əməliyyat-axtarıĢ iĢlərində xüsusi səlahiy-
yəti olan mülki mütəxəssis) və tərcüməçi. Qubernator Dəftərxanası-
nın rəisi Konstantin Qrabovski (o, həm də qubernatorun böyük kö-
məkçisi (birinci müavini) sayılırdı). Qubernator yanında xüsusi tap-
Ģırıqlar üzrə baĢ məmur Abbas bəy CavanĢir. Xüsusi iĢlər üzrə kö-
məkçi Abbasquli bəy Babayev idi.
Qeyd: Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Gəncə qu-
berniyasının Sərhədi Mühafizə Dəstəsinin (DİN-ə tabe idi) rəisi və-
zifəsində Rzaqulu bəy Cabbar bəy oğlu Kərimbəyli (1881-1921)
xidmət göstərmişdi. R. Kərimbəyli 1921-ci ildə məhz buna görə
Azərbaycan FK agentlərinin əli ilə qətlə yetirilmişdi...
GƏNCƏ ġƏHƏR POLĠSMEYSTERLĠYĠ.Polismeyster (aylıq
məvacib 650 rubl) Ġsmayıl bəy Hacıəlibəyov.Onun böyük kömək-
çisi (aylıq məvacibi 550 rubl) və kiçik köməkçisi (aylıq məvacibi
500 rubl).Katib və onun köməkçisi.Mühasib.Qeydiyyatçı-arxivarius
və tərcüməçi. Gəncə Ģəhərinin pristavlıqları: 1-ci sahənin pristavlığı.
Pristav Əkbərağa bəy Ġsgəndərbəyov (aylıq məvacibi 500 rubl),
köməkçisi Ġsgəndər bəy Vəkilov. 2-ci sahə pristavlığı.Pristav Nəsib
bəy Kidayarbəyov, köməkçisi Məcid Abbasov. 3-cü sahə pristav-
lığı. Pristav XankiĢi bəy Sultanov, köməkçisi Kazım bəy Ağasıbə-
yov. 4-cü sahə pristavlığı. Pristav Əsəd bəy Tomtiyev, köməkçisi
Süleyman Əliyev.5-ci sahə pristavlığı. Pristav Hüseyn bəy Qəniyev,
köməkçisi Novruz Poladov. 6-cı sahə pristavlığı.Pristav Xələf Quli-
yev, köməkçisi Abdulla Vidalov. 7-ci sahə pristavlığı. Pristav Cə-
fərqulu, köməkçi – boĢdur. Gəncə Ģəhər Poilsmeysterliyi yanında
Xəfiyyə ġöbəsi. Rəisi Mir Cavad Seyidov idi.Üç polis nəzarətçisi-
Əli Vəliyev,Muradağa Muradov və Mədət Quliyev (Gəncəli Mədət.
Az. FK-nın qərarı ilə 1934-cü ildə güllələnib. O, həmin il güllələnən
35 nəfər içərisində sayca 2-ci idi). (Azərbaycan Respublikası DİN-in
Baş Mühafizə İdarəsinin sabiq rəisi, polis general-mayoru, Azər-
baycanın Milli Qəhrəmanı Mədət Quliyevin babasıdır. M.Quliyev
hazırda Azərbaycan Respublikası Ədliyyə nazirinin müavini,
Məhkəmə Qərarlarının İcrası Baş İdarəsinin - Penitensiar Xid-
mətinin rəisidir).
220
GƏNCƏ QƏZASI. Hələ çar hökumətinin “Qafqazda inzibati
islahatlar haqqında” 9 dekabr 1867-ci il fərmanına əsasən Yeliza-
vetpol quberniyası yaradılmıĢdı. Ərazisi 38922,43 kv.verst, əhalisi
1275,131 nəfər idi. Yelizavetpol quberniyasının tərkibndə 8 qəza
yaradılmıĢdı. Gəncə qəzası da Yelizavetpol adı ilə 8 qəzanın içəri-
sində 1 yanvar 1868-ci ildə yaradılmıĢdı. Qəza Ġdarəsinin rəisi (ay-
lıq məvacib 650 rubl) vəzifəsi - boĢdur. Onun böyük köməkçisi
Ġosif Ledak (550 rubl), kargüzarlar Ġvan Pyatnitski və Miron Ye-
molyanov, qeydiyyatçı və arxivarius Vasili Nabatçenko. Gəncə qə-
zasının polis sahə pristavlıqları: 1-ci sahə polis pristavlığı. Pristav
Molla Qasım Bədirxanov. 2-ci sahə polis pristavlığı. Pristav Kəbir
bəy Səfikürdski. 3-cü sahə polis pristavlığı. Pristav Hadı bəy Kə-
rimbəyov. 4-cü sahə polis pristavlığı.Pristav (aylıq məvacib 500
rubl) Məmməd Muradov.
NUXA (ġƏKĠ) QƏZASI. Mərkəzi Nuxa (ġəki) Ģəhəri.Çar
Rusiyasının “Qafqazda inzibati islahatlar haqqında” 10 aprel 1840-
cı il tarixli qanununa əsasən 1 yanvar 1841-ci ildə yaradılıb.Qəza
Ġdarə rəisi (aylıq məvacib 3.000 manat) Eyyub bəy Rəfibəyov
(Rəfibəyli) (1890-1979).Onun böyük köməkçisi (aylıq məvacib 550
rubl) Zahid bəy Ġbrahimbəyov,katib Aleksandr Tarkovski, kargüzar-
lar-Cəfərəli Zeynalov və Rüstəm bəy Əlicanbəyov, qeydiyyatçı və
arxivarius – Əhmədağa ġəkixanov. Nuxa Ģəhərinin polis pristavlığı:
1-ci sahənin polis pristavlığı. Pristav (aylıq məvacib 500 rubl) Əh-
mədağa Xocambəyov. 2-ci sahənin polis pristavlığı. Pristav Mürsəl
bəy Sədrəddinbəyov, onun köməkçiləri-PaĢa Əfəndiyev, Abuzər
bəy Məlikov və Səməd Məmmədov.
Nuxa ġəkinin 1968-ci ilə qədər olan adıdır (gürcülər “Nux-pa-
to” demiĢlər). 1968-ci ildən ġəki adlanır. ġəki Azərbaycanın qədim
Ģəhəridir. ġəki “qədim türk tayfası “ġoki” nin adındandır. ġəkiyə
Göybulaq (yəni yaĢıllıq), KiĢ, Gələsən-Görəsən, BaĢ Küngüt də
demiĢlər. Tarixdə ġimali Azərbaycan ərazisində ġakaĢena adlı vila-
yət olub. ġəhərin müəyyən hissəsi əvvəllər KiĢ çayı sahilində yaĢa-
mıĢdır. 1551-ci ildə ġəki Səfəvilər dövlətinin (1501-1736) tərkibinə
birləĢdirilmiĢdi. Onsəkkizinci əsrdə,1743-cü ildə Nadir Ģah ƏfĢarla
mübarizənin gediĢində yerli iri feodal Hacı Çələbi Qurbanoğlu ġəki
xanlığının əsasını qoyub və 1747-1755-ci illərdə hakimiyyətdə olub.
221
Bu xanlıq Azərbaycan xanlıqarı içərisində güclülərdən idi.1805-ci il
mayın 21-də bağlanan Kürəkçay müqaviləsinə görə ġəki xanlığı
Rusiyanın tərkibinə keçmiĢdi. Axırıncı ġəki xanı Səlim xan idi
(1795-1806) (ġəkili Məhəmmədhəsən xanın oğlu Səlim xanın anası
gürcü Ġvan Baqrationun qızıydı. Səlim xan 1826-cı ildə Türkiyədə
vəfat etmiĢdir...). 1841-ci ildə Nuxa qəzası yaradılıb. 1930-cu il
avqustun 8-də ġəki rayonu təĢkil olunub.1963-cü il yanvarın 4-də
ləğv olunaraq, Oğuz rayonuna verilib. Oğuz 18-ci əsrdə ġəki xanlı-
ğının, sonra isə Nuxa qəzasının tərkibində idi. Oğuz rayonu 8 av-
qust 1930-cu ildə təĢkil edilmiĢdi,1964-cü il yanvarın 17-dən 1991-
ci ilin fevralınadək VartaĢen adlanmıĢdır. Azərbaycan MM-in 7
fevral 1991-ci il tarixli qərarı ilə VartaĢen adı ləğv edilərək, Qğu-
zun tarixi adı özünə qaytarılmıĢdır. ġəki isə 1965-ci ildə yenidən
müstəqil rayon olmuĢdur.
ƏRƏġ QƏZASI. Mərkəzi AğdaĢ Ģəhəri. Çar hökumətinin
“Qafqazda inzibati islahatlar haqqında” 9 dekabr 1867-ci il tarixli
fərmanına əsasən 1 yanvar 1868-ci ildə Yelizavetpol quberniyasının
tərkibində yaradılmıĢdı.
ƏrəĢ Qəza Ġdarə rəisi (aylıq məvacib 3.000 manat) Rəhim bəy
ġıxlinski. Onun böyük köməkçisi Ġsgəndər ġıxzamanov, katib Qri-
qori Novaxatski. Kargüzar, qeydiyyatçı və o həm də arxivariusdu-
Əmircan bəy Əmircanov. ƏrəĢ qəzasının polis pristavlıqları: AğdaĢ
Ģəhərinin polis pristavlığı. Pristav ƏĢrəf Kələntərlinski. Qəzanın 1-
ci sahə polis pristavlığı. Pristav vəzifəsi boĢdur. 2-ci sahə polis
pristavlığı. Pristav Kiyar bəy ġıxlinski. 3-cü sahə polis pristavlığı.
Pristav Ġsrafil bəy Bədirbəyov.
ƏrəĢ orta əsr Ģəhərlərindən olmuĢdur. Xarabalıqları indiki
Yevlax rayonunun Xaldan kəndi yaxınlığındadır. Salındığı tarix mə-
lum deyil. Orta əsrlərdəki inkiĢafı dövründə mühüm ticarət mərkəzi
idi. Öz ipəyi ilə Yaxın ġərqdə məĢhur olmuĢdur. Səfəvilər dövründə
kiçik feodal hökmdarlığı-ƏrəĢ ġultanlığı yaradılmıĢdı. 1795-ci ildə
ƏrəĢ Sultanlığı ləğv edilərək, mahal kimi ġəki xanlığının tərkibinə
qatılmıĢdı. ƏrəĢin sonuncu sultanı ərəĢli Məlik Əlinin qardaĢı oğlu
ġəhabəddin Sultan olmuĢdur. Müharibələr və tranzit ticarətin zəiflə-
məsi nəticəsində tənəzzülə uğrayan ƏrəĢ 17-ci əsrdə kiçik bir ya-
ĢayıĢ məntəqəsinə çevrilmiĢdi. Çar hökumətinin Qafqazda apardığı
Dostları ilə paylaş: |