Kirish I bob. Nazariy ma’lumotlar
II.3 Yer va uning tabiiy yoʻldishining paydo boʻlishi
Yüklə 184,44 Kb.
|
| II.3 Yer va uning tabiiy yoʻldishining paydo boʻlishi
Bugungi kunga kelib astranomlar javobini aniq topolmayotgan bir necha savollar mavjud. Shularning biri Yerning tabiiy yoʻldoshi boʻlmish Oyning paydo boʻlishi haqida. Oy qanday paydo boʻlgan? U qanday qilib Yerning tabiiy 16
namoyandalari va insoniyatni oʻylantirmoqda. Oyning qanday paydo boʻlgani hali nomalum boʻlsada bu borada bir necha gipotezalar mavjud. Bu gipotezalar ayrim jihatlariga koʻra ayni haqiqatga oʻxshab ketsada hali rasman tasdiqini topmaganlar. Quyida bu gipotezalar mohiyati bilan tanishib chiqamiz. 1. Yuri, Derbiger va Alven gipotezasi. Bu gipotezaga koʻra Oy Quyosh atrofida Yerga yaqin masofada aylanuvchi kichik sayyora boʻlgan va vaqt oʻtishi bilan Yerga yaqinlashib, u bilan «ushlanib» qolgan. Natijada Oy Yerning tabiiy yoʻldoshiga aylangan. Bu gipoteza mualliflarining fikricha Oy ham huddi Yer kabi Quyosh atrofida Yerga yaqin aylanuvchi sayyora boʻlgan. Yerga yaqin aylanishi tufayli Yer bilan ta’sirlashish, ya’ni tortishish sodir boʻlgan. Bilamizki butun olam tortishish qonuniga koʻra jismlar orasidagi masofa qanchalik kichik boʻlsa, ularning tortishish kuchi shuncha katta boʻladi. Ya’ni 𝐹 = 𝐺 𝑚 1
𝑚 2 𝑟 2
formulaga koʻra tortishuvchi jismlar orasidagi masofaning kvadrati tortishish kuchiga teskari proportsianal. Shu sabab Oy Quyosh atrofida aylanayotib Yer yaqinidan oʻtgan paytda Quyosh bilan tortishish kuchi kamayib, Yer bilan tortishish kuchi ortib ketgan. Oyning Yer atrofida ushlanib qolishiga sabab aynan shu deb qaraladi. Lekin bu gipoteza nega Oy yerdan uzoqlashib ketayotganini tushuntira olmaydi. Bu gipoteza qanchalik toʻgʻri yoki notoʻgʻri boʻlsada hali tasdiqini topmadi. 2. B.Y.Levin boshchiligidagi guruh gipotezasi. Oy Yer atrofida yigʻilgan chang zarrachalaridan, Yerning massasi hozirgi massasining qariyb 0,3—0,5 qismini tashkil qilgan davrlarda hosil boʻlgan. Bu gipotezaga koʻra Oyning «yoshi» Yernikidan 100—200 million yilga kamroq boʻlishi va u hozirgi zamonda olingan ma’lumotlarga mos kelishi bilan diqqatga sazovordir. Bu gipotezaga koʻra Oy portlash natijasidagi kosmik chang va moddalardan tashkil topgan. Yerdagi va Oydagi moddalarning oʻxshashligi bu 17
gipotezaning toʻgʻriligiga shubha ostida qarashga undaydi. Masalan, Oy paydo boʻlgan darvda Yerning ancha qismi shakillanib ulgurgan. Shunday katta kosmik ob’ekt paydo boʻlayotgan bir davrda zarralar aynan shu jismga birikmay boshqa bir osmon jismini paydo qilishi biroz oʻylantiradigan holat. Oyning paydo boʻlishi haqidagi gipotezalarning eng keng tarqalgani va standart model sifatida qaralayotgani quyidagi uchunchi gipotezadir. 3. Yüklə 184,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|