Kitab Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti Şərq Ölkələri Meşə Sektorunda Hüquq Tətbiqi və İdarəetmə Sisteminin Təkmilləşdirilməsi proqramının ikinci fazası
MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI
Yüklə 1,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 16
- Azərbaycanın xüsusi əhəmiyyətli meşə sahələri
- Çinar meşəliyi
- Fıstıq-göyrüş, palıd, şam ağacları
49 MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI II FƏSİL bitkilərdən qarmaq vari şama (Pinus Hamata L.) Kiçik Qaf qazda, GoyGöldə, Tovuz rayonu ərazisində Şamlıq və Bö yük Qış laq kənd ləri ətrafı meşə lərdə, Böyük Qafqazda Qusar rayonu meşələrində təsa düf edilir. Eldar oyuğu adlanan 400 haa yaxın sahədə kserofit şəraitdə Eldar şamı (Pinus Eldarica L.), əsa sən təzə və rütubətli fıstıq meşə lərində qaraçöhrə (Taxus Bacaata L.) enliyarpaqlı cins lər lə qarışıq halda təsadüf edi lir. Belə meşəliklərə Böyük Qaf qaz da Qəbələ rayonunda Həm zəli kəndində, Pirqulu və Oğuz rayo nu meşələrində, Xızı, Dahardibi adlanan meşələrdə, Kiçik Qaf qaz da GöyGöl, Gədə bəy meşə lərin də, Talış dağlarında Lerik rayonu Hamazat kəndi ətrafı meşə lər də təsa düf edilir. İynəyarpaqlı cinslərdən ən geniş ərazidə yayılmışı ardıc meşələridir. Azərbaycan meşələrində Qazax ardıcı (Juniperus Salina L.), uzunsov ardıc (C. Oblonga), cırtdan ardıc (C. Pugmaca), alçaqboy ardıc (C. Depressa), qırmızı ardıc (C.Polycarpos) və s. növləri bitir. Ardıc meşələrinin ən geniş sahəsi Bozdağda, Naxçıvan meşələrindədir. Ardıcın çox da geniş olmayan sahələrdə seyrək meşələri də vardır. Ardıc meşələri çox vaxt saqqız ağacı ilə qarışıq bitir. Belə meşələrdə kol bitkilərindən doqquzdon, murdarça, qaratikan, cır nar, sarağan, acılıq və s. təsadüf olunur. Meşənin ot örtüyü kserofit bitkilərdən tonqalotu, daraqotu, çobantoxmağı, yovşan və s. bitkilərdən ibarətdir. Tuqay meşələri ağyarpaq qovaq, uzunsaplaq palıd, söyüd, qarağac və s. bitkilərdən ibarətdir. QanıxƏyriçay vadisində qızılağac, yalan qoz, cökə, söyüd, qovaq və s. bitir. Talış dağlarında və böyük Qaf qazın cənub yamacında Qəbələ rayonu ərazisində üçüncü dövrün relikt bitkilərindən olan dəmirağacı yayılmışdır. Xaçınçayın Əyriçayla qovuşduğu sahədə saqqızağacı meşələri vardır. Şabalıd ağacı əsasən Böyük Qafqazın cənub yamaclarınfda Qəbələ, Qax, Zaqatala rayonlarında bitir. Şərq çinarınıln təbii meşəliyi isə yalnız hazırda işğal altında olan Zəngilan rayonu Bəsitçay dərəsi ərazisindədir. Şəkil 16. Giləmeyvəli qaracöhrə 50 II FƏSİL MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 24 mart 2006cı il tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında bioloji müxtəlifliyin qorunması və davamlı istifadəsinə dair Milli Strategiya və Fəaliyyət Planı”nda meşələrin bərpası, qorunub saxlanması və davamlı istifadəsi, meşələrin idarə olunmasında yerli əhalinin rolunun gücləndirilməsi, xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərində tədristəcrübə işləri üçün lazımi şəraitin yaradılması, ekoturizmin inkişaf etdirilməsi əsas fəaliyyət istiqamətləri kimi qəbul edilmişdir. Azərbaycanın xüsusi əhəmiyyətli meşə sahələri Hazırda ölkəmizdə ümumi sahəsi 892546,49 hektar olan xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri, o cümlədən, 9 milli park, 11 dövlət təbiət qoruğu və 24 dövlət təbiət yasaqlığı fəaliyyət göstərir. Ümumilikdə, xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri ölkə ərazisinin 10,3 %ni, o cümlədən, milli parklar 3,7%ni təşkil edir. Dövlət qoruqları bütün təbiət komplekslərini təbiətin etalonları kimi saxlamaqla yanaşı, həm də təbiətə insanların təsirinin, təbii proseslərin elmi cəhətdən öyrənilməsini həyata keçirən regional elmitədqiqat idarələridir. Milli Parkların, qoruqların elmitədqiqat fəaliyyəti il boyu müşahidələrin və çoxillik tədqiqatların təşkili yolu ilə həyata keçirilir. Meşələrdə ekoloji şəraitin öyrənilməsi, təbiətin mühafizəsinin elmi əsaslarının hazırlanması, canlı orqanizmlərin genofondunun qorunub saxlanılması, təbii ehtiyatların bərpası və səmərəli istifadəsi məqsədi ilə ayrıayrı təbiət obyektlərinin, təbii proseslərin öyrənilməsi qorunan ərazilərin əsas vəzifələridir. Qorunan ərazilərin sayı artsa da, ölkənin hər yerində təbii sərvətlərin davamlı istifadəsi və qorunması hər bir vətəndaşın borcudur. Azərbaycanın xüsusi mühafizə olunan təbiət abidələri siyahısına daxil edilmiş xüsusi əhəmiyyətli meşə sahələri də dövlət tərəfindən qorunur. Saqqız ağacı meşəliyi Ağdam rayonunda, ümumilikdə, 732 ha sahəni əhatə edir. Yayıldığı məkan Ağdam rayonunda Qarabağ düzü, Xaçınçayın sol sahilindəki Sultanbud ərazisidir. Saqqız ağacı mezofil meşə formasiyalarına xas olan unikal növdür. Elmitəcrübi əhəmiyyət daşıyan bu saqqız ağacı ağaclarının diametri 2532 sm, hündürlüyü 812 m, yaşı isə 370400 ildir. Çinar meşəliyi Ağdərə rayonunun Tərtərçay hövzəsində 5 ha sahəni əhatə edir. Qarışıq palıdfıstıq meşəliyidir. Şümşadlıq Astara rayonunun Maşxan ərazisində 3 ha, Alaşa ərazisində 6 ha, Ovala, Böyük Ovala və Miki ərazisində 1,5 ha sahəni əhatə edir. ŞümşadlıqHirkan florasının ən qədim nümayəndələrindən 51 MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI II FƏSİL olub, üçüncü dövrün relikt meşəliyi kimi qalmışdır. Həmişəyaşıl hirkan şümşadının qaracöhrə, pirkal, danaya və bigəvər bitkiləri ilə qruplaşması əhəmiyyətlidir. Şümşad ağaclarının hündürlüyü 815 m, diametri isə 1036 sm, orta yaşı 200300 ildir. Çinar meşəsi Balakən rayonunun əsasən Himbulçay sahili və Qullar kəndi ərazisində 25 ha sahədə yayılmışdır. Üçüncü dövrün relikti olan təbii çinar meşəsində ağacların gövdələrinin diametri 16140 sm, hündürlüyü 812 m, yaşı 230250 ildir. Palıdqarağac meşəsi Bərdə rayonunun “Xan meşəsi” adlanan ərazisində 62 ha sahədə yayılmışdır. Palıdqarağac meşəsi 180 200 illik ağaclardan ibarət olan təbii meşədir. Tərkibində palıd, qarağac, yunan qozu, yemişan üstünlük təşkil edir. Ağacların orta diametri 3032 sm, hündürlüyü18 mdir. Palıd meşəsi Bərdə rayonunun Balabəy meşəsi adlanan ərazisində 1,5 ha sahədə yayılmışdır. 180200 illik təbii palıd qarağac meşəsi olub, tərkibinə palıd, qarağac, yunan qozu, yemişan və s. ağaclar daxildir. Ağacların gövdələrinin orta diametri 3032 sm, hündürlüyü 18 mdir. Fıstıq-göyrüş, palıd, şam ağacları Gədəbəy rayonunun Kollu kəndi və Gödəkdərə kəndi ərazisində salınan süni meşəliklərdə 2 ha sahəni, fıstıq ağacları “Şamlıq” ərazisində 2 ha, şamküknar, şam palıd meşəliyi Qalakənddə 1 ha və fıstıq “Qamış meşə” adlanan ərazidə 1 ha sahəni əhatə edir. Bu meşəlik süni meşəlik olub 70 80 il öncə 15200 meyilliyə malik dağ yamaclarında əkilmişdir. Meşələr əsasən, göyrüş, fıstıq, palıd və şam ağaclarından ibarətdir. Dağ yamaclarındakı süni meşələrin etalon forması kimi xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Diametrləri 36 sm, hündürlükləri 2730 m, orta yaşları 8090 ildir. Pirkal meşəliyi Xankəndində Badarçay hövzəsi və ”Yeddi kilsə” ərazisində 20 ha sahəni əhatə edir. Pirkal meşəliyimeşəaltı pirkaldan ibarət fıstıqpalıd meşəsidir. Azat meşəliyi Xocavənd rayonunun Qarakənd kəndi ərazisində 0,5 ha sahədə yayılmışdır. Bu meşəlik üçüncü dövrün relikt ağaclarıdır. Ağacların diametri 24 sm, hündürlüyü 12 m, orta yaşı 100 ildir. Sumaq meşəliyi İsmayıllı rayonu ərazisində Zeyvə, Gülyan və Mücü kəndində, ümumilikdə, 500 ha sahədə yayılmışdır. Sənaye əhəmiyyətli meşə sahəsi hesab olunur. Ayı fındığı meşəsi Kəlbəcər rayonunda dəniz səviyyəsindən 15002100 m yüksəklikdə 968 ha sahədə yayılmışdır. Ayı fındığına Azərbaycanın digər meşələrində çox nadir hallarda rast gəlinir. Yüklə 1,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|