Kitab Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti Şərq Ölkələri Meşə Sektorunda Hüquq Tətbiqi və İdarəetmə Sisteminin Təkmilləşdirilməsi proqramının ikinci fazası
MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI
Yüklə 1,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 3. Ağac toxumlarının səpin qaydası Ağacın növü Səpin müddəti Səpin üsulu Səpin dərinliyi
- Meşə tingliyində bitkilərin becərilıməsi
- Şəkil 19
63 MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI II FƏSİL Vegetativ üsulla qələm və kök pöhrəsi ilə artırılan bitkilər toxumla artırılan bitkilərə nisbətən xəstəliklərə qarşı davamsız və qısa ömürlü olur. Buna görə də toxumla nisbətən çətin artırılan qovaq və söyüd ağacları istisna olmaqla, digər meşə bitkilərinin toxumla çoxaldılması daha məqsədəuyğundur (cədvəl 3). Cədvəl 3. Ağac toxumlarının səpin qaydası Ağacın növü Səpin müddəti Səpin üsulu Səpin dərinliyi Səpin norması q∕m2 Tozağacı Payızın sonuyaz 3045 gün soyuqda 1 sm 1,4 Boyarışnik Payız –erkən yaz 150180 gün strat. 23 sm 17 Armud Payız – yaz 7590 gün strat. 23 sm 1,8 Palıd Erkən yazpayız Hazırlıqsız 57 sm 125 Ağcaqayın Payız – yaz 4560 gün strat. 34 10 Fındıq Yazpayız sonu 120150 gün strat. 45 40 Cökə Yaz Strat. 3060 gün 45 40 Qızılağac Erkən yaz 45 saat isladılmış 2,5 Quşarmudu Yaz Hazırlıqsız 0,51,5 1,8 Göyrüş Yazpayız Str.6090; 140170 34 8 Qarağac Yay Hazırlıqsız Çürüntü ilə ört. 5 Şam Yaz Str. 3060 gün 0,51,5 1,5 Alma Payızyaz Str. 90120 gün 23 2 Toxumları çox ehtiyatla toplamaq lazımdır. Bu zaman ağac və kolların budaqlarını qırmaq, quş yuvalarını dağıtmaq olmaz. Bəzi hallarda ağacların budaqlarını ehtiyatla silkələyib səpələnən toxumları yerdən yığmaq mümkündür. Bu halda ağacın altına polietilen örtük sərib tökülən toxumları rahat toplamaq olur. Yığılmış toxumlar kətan torbalarda və ya taxta qutularda saxlanılır. Toxumlar quru və kölgə şəraitdə qurudulur. Toxumları günəşin birbaşa şüalarından və qızdırıcılardan qorunmaq lazımdır. Ən yaxşı qurudulma üsulu havası yaxşı dəyişdirilən örtülü otaq şəraitidir. Məktəb tingliyində səpilmiş toxumlardan əmələ gələn cücərtiləri 1 ildən sonra (məs; palıd, şam) daimi yerinə köçürmək olar. Bu zaman cücərtilərin kök sisteminin ucu bir qədər qısaldılır ki, yan köklər yaxşı inkişaf etsin və bitki sonradan xəstəliyə yoluxmasın. 64 II FƏSİL MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI Tinglikdə becərilən cavan ağac və kök tingləri də 23 ildən sonra daimi sahəyə köçürülə bilər. Bəzən meşədə bitən kolların budaqlarını əyib torpağa basdırmaqla kök atdıqdan sonra yeni cücərtilər əldə etmək olar. Budaqları kəsib başqa yerə köçürməklə bu bitkiləri asanlıqla artırmaq olur. Kiçik meşə zolağı salmaq üçün meşə bitkilərinin əkiləcəyi sahəni qabaqcadan hazırlamaq olar. Sahədə 0,5 m dərinlikdə, 23 m diametrdə xəndək qazılır və qışda qarla doldurulur. Belə çalada əkindən əvvəl saxlanılan tinglərdə şirə axını və tənəffüs prosesi zəifləyir, bitki daha yaxşı saxlanılır. Bu proses 23 gün ərzində aparılır. Əkin üçün müəyyən avadanlıq tələb olunur: bel, vedrə, susəpən, əl arabası, kətan torbalar və s. Əkin üçün seçilmiş bitkilərin kök sistemini qurumaqdan qorumaq üçün torpaqda çala qazıb basdırmaq lazımdır. Əkin prosesində çıxarılmış bitkilərin üzəri kətanla və ya samanla örtülür. Meşə tingliyində bitkilərin becərilıməsi Təbiətdə torpağa səpələnən bitki toxumlarının hamısı inkişaf etmir. Cücərmiş bitkilərin əksəriyyəti növbəti ilə salamat qalmır. Digər bitkilərlə rəqabət şəraitində rütubət və qida maddələrinin çatışmazlığı cücərtilərə təsir göstərir. Nəticədə yüzlərlə cücərtidən biri böyüyüb yetkin ağaca çevrilir. Buna görə də süni meşəsalmada daha çox əkin materialı kimi toxmacarlar və tinglər istifadə edilir. Əkin materialı bir neçə il ərzində xüsusi tinglikdə becərilir. Çox nadir hallarda bitkilərin toxumları bilavasitə bərpa oluna caq sahəyə səpilir. Məs: palıd, qoz, fın dıq bitkisinin toxumları bərpa olunan meşə sahəsinə birbaşa səpildikdə əl verişli torpaq şəraitinin və ot örtüyünün seyrək olması nəzərə alınır. Tinglikdəki əkin materialı bir və bir neçə ildən sonra daimi yerinə köçürülür. Tez boyatan ağacların toxmacarları və tingləri (məs; göyrüş, qovaq və s.) rəqa bətə davamlı olub sürətlə inkişaf edir və şəhər lərin yaşıllaşdırılmasında geniş istifadə olunur. Şəkil 19. Ağac əkini 65 MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI II FƏSİL Qarışıq əkin sahəsində bir növdən olan ağacların tinglərinin arasında digər növdən olan ağacların toxumları və ya cücərtiləri əkilir. Məsələn iki və üçillik şam tinglərinin arasında birillik palıd toxmacarları əkmək mümkündür. Bitkilər toxumla artırıldıqda sahə əvvəlcədən şumlanır və səpin üçün hazırlanır. Toxumların səpini, alaq etmə, suvarma, əlavə gübrələmə, düz gün və vax tın da köçürülmə əsas aqro texniki qul luq qaydalarıdır. Bütün tədbirlər vaxtında və ardı cıllıqla yerinə yetiril məlidir. Toplan mış bitki toxum ları otaq tem peraturunda saxlan dıqda, növbəti ilin yazında səpildikdə cücərmir və yalnız ikinci il həmin toxumlardan cücərtilər əmələ gəlir. Cökə, ağcaqayın və digər bitkilərin toxumları soyuq temperaturda saxlandıqda daha tez, yəni səpin ilində cücərir. Toxumun səpin dərinliyi düzgün seçilmədikdə cücərtilər seyrək və zəif olur. Torpaqda mineral maddələrin çatışmaması da cücərtilərə mənfi təsir göstərir. Bitkilər quraqlığa həssas olur. Birillik cücərtilərin qısa kökləri torpağın dərin qatlarından rütubəti mənimsəyə bilmir. Buna görə də quraqlıq şəraitində, xüsusən inkişafın ilk aylarında bir çox ağacların cücərtiləri müxtəlif xəstəliklərin və zərəvericilərin təsirinə məruz qalır. Şəraitdən və ağacların növlərindən asılı olaraq cücərtilər toxumdan bir və ya iki il ərzində inkişaf edir. İynəyarpaqlı ağacların toxmacarları eyni yerdə iki il, enliyarpaqlı ağacların toxmacarları bir il ərzində becərilir. Düzgün aqrotexniki qulluq şəraitində cücərtilər daha yaxşı inkişaf edir. Məktəb meşəçiliyi sahəsində tinglərin becərilməsi xüsusi qulluq tələb edir. Alaq bitkiləri ilə mübarizə, suvarma və əlavə gübrələmə tinglərin normal inkişafına kömək edir. Tinglər əsasən erkən yazda və payızda daimi yerinə köçürülür. Yazda bitkilərdə tumurcuqlar inkişaf etməmiş, payızda isə bitkinin yerüstü inkişafı dayandıqdan sonra köçürmə işləri aparıla bilər. Bitkilər vegetasiya dövründə köçürüldükdə tinglər qurumasalar da, inkişafdan geri qalırlar. Tinglikdəki 34 illik ağacları nisbətən daha geniş əraziyə köçürmək lazımdır. Sıx əkilmiş bitkilərin qida sahəsinə tələbatı getdikcə artdığına görə tingləri seyrəltmək lazımdır. Əkin materialı tinglikdə müəyyən qaydada becərilir. Toxumla artırılan bitkilər səpildiyi sahədə iki il ərzində inkişaf edir. Sonradan tingliyə köçürülərək, Şəkil 20. Meşənin bərpası Yüklə 1,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|