Kitab Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti Şərq Ölkələri Meşə Sektorunda Hüquq Tətbiqi və İdarəetmə Sisteminin Təkmilləşdirilməsi proqramının ikinci fazası
Yüklə 1,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Toxumun səpinə hazırlanması
- Toxumların stratifikasiyası.
- Toxum səpini.
60 II FƏSİL MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI muş palıd qozaları suyun üzərinə çıxır və çıxdaş edilir. Sonra palıd qozaları havası dəyişdirilən, kölgə yerdə qurudulur. 512 sm qalınlıqda düzülmüş qozalar müntəzəm olaraq çevrilir, üzəri samanla örtülür. Palıd qozalarını uzun müddət saxladıqda quruyur. Buna görə də qozaları toplayan kimi dərhal meşəçilik sahəsində səpmək lazımdır. Ağcaqayın və göyrüş toxumları payızda səpilir və yaxud da rütubətli şəraitdə 0° C temperaturda 36 ay ərzində saxlanılır. Soyuq mərhələni keçməyən toxumlar yalnız iki ildən sonra cücərir. Göyrüş ağacının toxumu may ayının sonunda yetişir və yerə tökülür. Bu zaman toxumlar toplanır, otaq temperaturunda, havası dəyişdirilən yerdə bir qədər qurudulur və səpilir. Yaxşı olar ki, belə toxumlar toplanan kimi dərhal torpağa səpilsin. Qovaq ağacının toxumları mayın sonunda toplanır və sahəyə səpilir. Cökənin toxumları qışlayır və buna görə həm payızda, həm də qışın əvvəlində toplana bilər. Cökənin toxumları əsasən payızda səpilir. Quşarmudu, zirinc, mərcanı və digər bitkilərin lətli toxumlarını şirəli meyvə lətindən təmizləmək lazımdır. Belə toxumlar toplan dıqdan sonra nazik təbəqə şəklində yayıb qurudur və yetişənə qədər saxlanır. Sonra meyvələri bir yerə toplayıb xüsusi ağac paya vasitəsilə əzirlər. Əzilmiş meyvələr su ilə yuyulur və toxum meyvə lətinin qalıqlarından təmizlənir. Toxumlar normal otaq temperaturunda qurudulduqdan sonra səpin üçün hazır olur. Bu qayda üzrə təmizlənmiş toxumlar daha yaxşı cücərir. Toxumların keyfiyyətinə və miqdarına iqlim şəraiti də müəyyən təsir göstərir. Quraqlıq dövründə cavan bitkilər də toxum verir. Əksinə, yağmurlu yay mövsümündə vegetasiya üçün əlverişli şəraitdə toxum az və keyfiyyətsiz olur. İynəyarpaqlılardan şam, sərv, ardıc toxumları qışın sonuna qədər ağacın üzərində qalır. Yazda günəşin təsiri altında qozalar açılır və toxumlar ətrafa səpələnir. 100 ədəd şam qozasından 1000 nə qədər toxum əldə etmək olar. Toplanmış qozalar otaq şəraitində 2530° C temperaturda saxlanılır. Bir neçə gündən sonra qozalar açılır və toxumlar səpələnir. Bitkilərin toxumları quru və soyuq yerdə (məs: şüşə qabda, soyuducunun aşağı gözündə) saxlanılır. Toxumun səpinə hazırlanması Enliyarpaqlı bitkilərin əksəriyyətinin toxumlarını kətan torbada və ya ağzı açıq şüşə qablarda saxlamaq lazımdır. Göyrüşün, ağca qayının toxumları strafikasiya etmək, yəni cücərməni sürət lən 61 MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI II FƏSİL dirmək məqsədilə, 20 sm qalınlığında rütubətli qum əlavə edilmiş taxta yeşiklərdə saxlanılır. Əksinə qovaq və söyüd toxumları cücərmə qabiliyyətini tez itirdiyinə görə toplanan kimi dərhal səpilməlidir. Ümumiyyətlə, ağac və kol bitkilərinin toxumlarının cücərmə qabiliyyəti tez itirilir. Buna görə də toxumları 1 ildən artıq saxlamaq məsləhət görülmür. Toplanmış toxumları qış mövsümündən sonra “oyatmaq” lazım gəlir. Toxumların səpin üçün bir neçə hazırlanması üsulu vardır. İslatma üsulunda toxumlar otaq temperaturunda olan suda saxlanılır. Şam toxumları 816 saat, qarağac və tozağacı toxumları 4 saat, akasiya toxumları 68 saat suda isladılır. Bundan sonra toxumlar yaxşıca qurudulur. Bəzi bitki növləri payızda səpilir ki, yazda yaxşı inkişaf etsin. Bəzi ağac və kol bitkilərinin toxumlarını soyuq şəraitdə saxladıqda cücərmə qabiliyyəti artır. Toxumların stratifikasiyası. Bir çox ağac və kol bitkilərinin toxumları səpindən bir il sonra cücərir. Buna görə də toxumların cücərməsini sürətləndirmək üçün stratifikasiya üsulundan istifadə olunur. Toxumların stratifikasiyası toxumların nəm torpaqda və soyuq yerdə saxlanmasıdır. Toxumlar əlverişli rütubət, hava və temperatur şəraitində təmiz yuyulmuş çay qumu və ya torfla qarışdırılır. Nəm torpaq və toxum qarışığı xüsusi qutularda 35° C temperaturda saxlanılır. Uzun müddət dinclik dövrü keçirən belə toxumlar soyuq şəraitə düşdükdən sonra cücərmə qabiliyyəti sürətlənir. Stratifikasiya zamanı toxumla qum və ya torf qarışığı hər 1015 gündən bir qarışdırılır və çürümüşləri çıxdaş edilir. Yazda toxumlar qumdan təmizlənir və sahəyə səpilir. Çoxlu miqdarda ağac və kol toxumlarını açıq şəraitdə də stratifikasiya etmək mümkündür. Bunun üçün 80 sm dərinlikdə, 1m enində və 2 m uzunluqda xəndək qazılır. Xəndəyin dibinə taxta lövhələr qoyulub 5 sm qalınlıqda nəm qum və ya torf, sonra 3035 sm qalınlıqda toxumla qum qarışığı əlavə edilir. Xəndəkdəki toxumları payız yağışlarından qorumaq üçün üzəri taxta dirəklərlə örtülür. 10 gündən bir toxum və qum qarışığı qarışdırılır. Qışda xəndək 70 sm qalınlığında samanla örtülür. Toxumlar ciddi nəzarət altında saxlanılır. Yaz səpininə qədər toxumlar artıq cücərmiş olur. Əgər səpinə qədər toxumlar cücərməyibsə, qarışığı səpindən 610 gün əvvəl otaq temperaturunda saxlamaqla cücərməni sürətləndirmək olar. Otaqda toxumlar 1520 sm qalınlığında yayılıb, eyni qayda üzrə qarışdırılır və normal rütubət şəraiti ilə təmin olunur. Ağac və kol bitkilərinin toxumları növündən asılı olaraq müxtəlif müddətdə stratifikasiya edilir (cədvəl 2). 62 II FƏSİL MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI Cədvəl 2. Toxumların stratifikasiyası № Ağacın növü Stratifikasiya müddəti (gün) Temperatur (°C) 1 Meşə armudu 90100 35 2 Ağcaqayın 90 35 3 Fıstıq 120 35 4 Cökə 150180 610 5 Çaytikanı 30 35 6 Quşarmudu 180200 13 7 Meşə alması 90 35 8 Göyrüş 90 1518 9 Doqquzdon 90 35 10 Qoz 5060 35 11 Göyrüş 200210 35 12 İtburnu 200210 35 13 Fındıq 180200 35 14 Quşarmudu 180200 35 15 Gəndalaş 200210 35 Toxum səpini. Payızda səpilmiş toxumlar daha yaxşı inkişaf edir və yaz səpininə nisbətən 710 gün tez cücərir. Nisbətən gec cücərən cökə, itburnu, alça, zoğal və s. toxumları payızın sonunda stratifikasiya edilməklə səpilir. Alma, armud, ağcaqayın, doqquzdon bitkisinin toxumları erkən yazda səpilir. Şam, ardıc, giləmeyvəli qaracöhrənin toxumları noyabr ayında və yaxud mart ayında səpilir. Ağ akasiya, palıd, Xəzər lələyinin toxumları erkən yazda səpilir (cədvəl 5). Səpin sahəsi vaxtaşırı alaqlardan təmizlənir və yumşaldılır. Cərgəarası təmiz saxlanılır. Birillik toxmacarlar 56 dəfə, ikiillik toxmacarlar 34 dəfə alaqlardan təmizlənir. Yağışdan və suvarmadan sonra torpağın üst bərk qatı dərhal yumşaldılmalıdır. Bu zaman dırmıqla ehtiyatlı davranmalı, toxumlar zədələnməməlidir. Həddindən artıq qızmar quru havada cücərtilərin üzəri samanla örtülə bilər və yaxud samanı cərgəarasına yerləşdirib günəşin və küləyin təsirini zəiflətmək olar. Səpin sahəsində bitkilərə quru hava şəraitində 1 kv.m sahəyə gündə 22,5 vedrə su verilir. Avqust ayının sonunda suvarma dayandırılır ki, qışa qədər bitkilərin oduncağı qalınlaşsın. 23 illik toxmacarlar tinglik sahəsinə köçürülür. Bitkilərin köçürüldüyü sahə əvvəlcədən şumlanıb üzvü gübrələr və kompostla gübrələnir. Tinglikdə bitkiarası məsafə orta hesabla 3550 sm, cərgəarası 0,751 m olur. Yüklə 1,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|