Kitab Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti Şərq Ölkələri Meşə Sektorunda Hüquq Tətbiqi və İdarəetmə Sisteminin Təkmilləşdirilməsi proqramının ikinci fazası
MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI
Yüklə 1,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
25 MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI IFƏSİL tez meşəçilərlə görüşür, meşələrin artırılması və bərpası barədə onlardan tövsiyələri əsasında fəaliyyət göstərirlər. Yaşıllaşdırma tədbirlərində məktəbin bütün şagirdləri boyük həvəslə iştirak edirlər. İsmayıllı rayonu Lahıc qəsəbə orta məktəbində fəaliyyət gös tərən “Gənc meşəçilər” dəstəsi yaşadıqları ərazinin dağ meşə lərində canlı təbiətin moni torin qini keçirərək, müşahidələr aparır və insan fəaliy yətinin təsiri altın da deqra dasiya pro ses lərini öyrə nir lər. Məktəbyanı sahə də şagird lər şitiliyin salın ması üçün xüsusi qidalı gübrə kompostunu hazırlayırlar. Meşə ağaclarının oduncağı ilə qidalanan həşəratlar, ağac qabığının altında məskən salan, bitkilərin üzərində yaşayan çoxlu sayda həşəratların meşə ekosistemində rolu tədqiq olunur. Gənc meşəçilər bitkilərin üzərində yaşayan müxtəlif həşəratlar (ağacovan, uyzunbığ böcəklər (Cerambycidae) və s.), quşlar və digər canlılar arasında mürəkkəb qida əlaqələrini müşahidə edirlər. Lahıc meşələrində ən çox rast gəlinən quşlar sağsağan, qaratoyuq, arıquşu, meşə sərçəsi, şanapipik, bülbül, ağacdələn, qartal, tetra, qırqovul, ulardır. Bun dan əlavə meşənin dərinliyində ayı, canavar, vaşaq, tülkü, tur, maral, çöl donuzu, çaqqal, dovşan, dələ yaşayır. Gənc meşəçilər tədqiqat nəticəsində aydlınlaşdırmışlar ki, meşəyə antropogen təsirlərin artması nəticəsində meşəsizləşmiş sahələrdə torpaq sürüşmələri baş verir, meşənin yol və çay kənarı hissələrində, eləcə də daxilində cığırların sayı artır. Ayrıca otlaq sahələrinin olmaması nəticəsində yamaclar malqaranın otlaq sahəsinə çevrilib. Yaşayış yerlərinə yaxın sahələrdə ağacların məhv olması meşənin seyrəlməsinə səbəb olubdur. Gənc meşəçilər təbii sər vətlərin davamlı istifadə edilməsi, meşə yanğınlarının profilak tikası, meşələrin məişət tullantıları ilə çirkləndirilməsini qarşısını almaq məqsədilə əhali arasında ekoloji təbliğat aparırlar. Lənkəran rayonunun İstisu qəsəbəsi füsunkar Talış dağlarının ətəyində yerləşir. İstisu qəsəbə tam orta məktəbində yaradılmış “Gənc meşəçilər” dəstəsinin üzvləri dərnək məşğələlərində meşələr haqqında öyrəndikləri zəngin bilikləri təbiətin qoynunda apardıqları tədqiqatçiliq fəaliyyətində tətbiq edirlər. Gənc meşə çilər bir neçə qrupda fəaliyyət göstərirlər: “Gənc botaniklər” qrupu meşənin Şəkil 6. İvanovka kəndinin gənc meşəçiləri 26 I FƏSİL MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI bitkilər aləmini öyrənir, “gənc zooloqlar” isə meşə faunasına aid heyvanların həyatını və davranışını müşahidə edir. “Gənc ekoloqlar” meşələrə antropogen təsiri qiymətləndirərək, neqativ təsirin azaldılması və ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması üçün tədbirlər görürlər. Gənc meşəçilər məktəb yanı sahədə meşə mütə xəs sis ləri nin məsləhəti ilə bitkilərin artırılması ilə məşğul olur və təcrübi nəticələr əldə edirlər. Qəsəbə ətrafı kiçik meşəliklər Talış dağlarının ətəklərini əhatə edir. Talış meşələri şabalıdyarpaq, daş, qırmızı palıd növləri, əzgil, qaragilə, şümşad və s. bitkiləri ilə sıralanaraq gözəlliyi və qeyriadiliyi ilə seçilir. Meşənin sakitliyini pozan quşların ahəngdar nəğmələri sankı bu mənzərəni təbiətin öz dilində notlara köçürür. Meşənin dərinliklərinə getdikcə bu sükuta dərələrdən axan və bulaqlardan dərələrə qovuşan dumduru suların şırıltısı adamı heyran edir. Bu mənzərə valehedici təsiri ilə birlikdə insanda nəinki təbii sərvətimiz olan meşələrə məhəbbət və qayğı hissi oyadır, həm də eyni zamanda bu sərvətin gələcək nəsillərə çatdırılması barədə düşüncələrə səbəb olur. Bəzən qarşıya çıxan ağac kötükləri gənc meşəçiləri ürək ağrısı ilə dayanıb daha dərindən düşünməyə vadar edir. Məktəblilər insanları meşə ehtiyatlarını qeyrisəmərəli istifadəsinə, hətta qanunsuz meşə qırmalarına məcbur edən səbəbləri diskussiyalar, meşəçilərlə görüşlər zamanı müzakirə edir və bu problemlərin həlli yollarını arayırlar. Qax rayonu 3 və 4 saylı orta məktəblərinin “Gənc meşəçilər” dəs tə ləri İlisu dövlət qoruğunun ərazi sində ekskursiyalarda olurlar. Qoru ğun 14689,9 ha meşə sahəsi var dır (84,51%). Azərbaycan meşə lərin də yayıl mış 107 ağac növü ndən 31nə palıd, və ləs, fıs tıq, qovaq, qarağac, yalan qoz, qoz, şabalıd, və s. bitkilərə Qax meşə lərin də təsa düf olunur. Orta dağlıq qurşağın meşələrində 300 növ kol bitkisi bitir. Gənc meşəçilər ətraf ərazidə ekoloji monitorinq keçirirlər. Bir sıra ekoloji tədbirlərə televiziya və mətbuat nümayəndələri dəvət olunur, təbliğat xarakterli maarif Şəkil 7. Lənkəran rayonu İstisu qəsəbə tam orta məktəbinin gənc meşəçiləri Şəkil 8. Qax rnu 4 saylı orta məktəb 27 MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI IFƏSİL ləndirmə işləri aparılır. Ekoloji təqvim planı əsasında məktəbyanı sahədə təcrübəçilik işləri aprılır, meşə bitkilərinin toxumları tədarük olunur, quşlar üçün suni quş evcikləri hazırlanıb ağaclara yerləşdirilir. Məktəblilər vaxtaşırı Meşə Mühafizəsi və Bərpası Müəssisəsinin mütəxəssisləri, İlisu Dövlət Qoruğunun əməkdaşları ilə görüşərək onların tövsityələrindən faydalanırlar. “Bir kibritin gücü” mövzusunda meşədə yanğın təhlükəsizliyi tədbirlərinə ictimaiyyətin diqqətini artırmaq məqsədilə ekoloji aksiyalar, təmizlik və yaşıllaşdırma tədbirləri keçirilir. Təhsil Nazirliyi Respublika Ekoloji Tərbiyə və Təcrübəçilik Mərkəzinin gənc ekoloqları öz həmyaşıdları kimi ətraf mühitin öyrənilməsində və qorun ma sında, təmizlik və yaşıllaşdırma tədbirlərində fəal iştirak edir lər. “Ekoloji patrul” dəstə sinin üzvləri dərnək məşğələlərində ekologiya elminin sirlərinə dərin dən yiyələnirlər. Mərkəzin təcrübə sahəsindəki meşə florasına aid olan bitkilərdən ibarət zəngin bioloji müxtəlifliyi tədqiq edir, canlılara qayğı göstərir, nadir ağacları, kolları toxumla və qələmlə artırırlar. Təcrübə sahəsinə səpdikləri toxumlardan cücərən bitkilərə qulluq edib böyütməklə və yaşıllaşdırmaq məqsədilə məktəblərə paylamaqla şəhərin başdanbaşa yaşıllıqlara bürün məsinə çalışırlar. Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən gətirilmiş və mərkəzin təcrübə sahəsində artırılan Lənkəran akasiyası, dəmir ağacı, Hirkan şümşadı, Hirkan iynəcəsi, Eldar şamı və digər bitkilər bioloji müxtəlifliyin zəngin kolleksiyasıdır. Milli Parklara təşkil olunan ekskursiyalar zamanı dərnək üzvləri meşələrin bioloji müxtəlifliyini tədqiq edirək meşəçiliyin sirlərinə yiyələnirlər. Gənc ekoloqlar məktəblilər və əhali arasında təbliğat apararaq yaşadı ğımız mühiti çirk lən dirməməyə, ekoloji tələblərə riayət etməyə çağırırlar. Akademik Həsən Əliyevin “Təbiəi qorumaq – həyatı qorumaq deməkdir!” sözləri gənc ekoloqların həyat devizidir. Azərbaycan gəncliyi bütün sahələrdə olduğu kimi təbiətin və ətraf mühitin qorunmasında da ön sıralarda olmaqla əlindən gələni əsirgəmir. Heydər Əliyev Fondunun viseprezidenti Leyla xanım Əliyevanın rəhbərliyi ilə həyata keçirilən İDEAƏtraf Mühitin Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Dialoq Təşəbbüsü ölkənin təbii Şəkil 9. Respublika ETTMnin təcrübə sahəsi Yüklə 1,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|