Kitab Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti Şərq Ölkələri Meşə Sektorunda Hüquq Tətbiqi və İdarəetmə Sisteminin Təkmilləşdirilməsi proqramının ikinci fazası
MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI
Yüklə 1,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Meşənin salınması qaydaları
- Şəkil 30
85 MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI II FƏSİL bitki növlərini toxum və qələm vasi təsilə artıraraq boş qal mış sahələrdə meşə bərpası işlərini həyata keçirmək mümkündür. Tükənmiş ərazilərdə enli yar paqlı və qarışıq meşələrin bərpa olunması təklifi ilə əla qədar təşkilatlara müraciət et mək olar. Açıq sahələrdə meşə bərpası işləri apararkən əkil miş ting lərin ətrafında 0,5 m məsafədə alaqlar müntəzəm təmizlənməlidir. Mövsümdə 34 dəfə olmaqla bir neçə il ərzində alaqetmə işləri aparılır. Yaxşı olar ki, palıd, cökə, ağcaqayın, göyrüş ağacları birlikdə əkilsin. Ağacların ətrafında fındıq, böyürtkən, itburnu, doqquzdon kollarını əkmək olar. Enliyarpaqlı ağacların inkişafına iynəyarpaqlılar bir qədər məhdudlaşdırıcı təsir göstərir. Münbitliyi az olan torpaqlarda acı paxla bitkisini becərməklə torpağın münbitləşməsinə şərait yaratmaq olar. Acı paxla həm də alaq bitkilərinin yayılmasına mane olur. Yaz mövsümündə bitki örtüyünün sürətlə inkişaf etdiyi zaman meşə talasında və meşə döşənəyində palıd, göyrüş, ağcaqayın və d. bitkilərin çoxlu miqdarda toxmacarlarını tapmaq olar. Bu cücərtilərin hamısı sıx meşəlikdə salamat qalmır. Digər ot bitkilərinin təsiri alrında işıq çatışmazlığı və güclü rəqabət şəraitində cücərtilər tam inkişaf edə bilmir. Şəhər parklarında çox zaman ot bitkiləri biçildiyinə görə belə toxmacarlar məhv olur. Həmin cücərtilərdən əkin materialı kimi meşəsalma işlərində istifadə etmək mümkündür. Meşə mütəxəssislərinin nəzarəti altında toxumdan inkişaf edən cücərtilər kök sistemi zədələnmədən torpaqla qarışıq çıxarılıb boş qalmış meşə sahələrinə köçürülə bilər. Martaprel aylarında cücərtilərin ilk yarpaqları inkişaf etdikdən sonra köçürülmüş bitkilərin davamlılığı artır. Birillik cücərtilər əkin üçün daha yararlıdır. Lakin hər bir halda meşəyə ziyan vurmamaq üçün ehtiyatlı olmaq və cücərtilərin yalnız mütəxəssislər tərəfindən müəyyən edilmiş kiçik bir hissəsi əkin materialı kimi istifadə olunmalıdır. Meşədə təbii bərpa proseslərinin pozulmasına yol verilməməlidir. Meşənin salınması qaydaları Meşə salınması və meşə bərpası işlərində iştirak edən gənc meşəçilər bir sıra qaydalara riayət etməlidirlər. Ərazinin yerli flora növlərini tanımaq və öyrənmək vacibdir. Bəzən meşə ekosistemində Şəkil 30. Meşə əkini 86 II FƏSİL MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI canlılar arasında mürəkkəb qarşılıqlı əlaqəni nəzərə almayan insanlar meşə salınarkən gəlmə növlərdən istifadə edirlər. Digər ölkələrdən gətirilən ağac və kol növləri yerli ərazidə iqlim şəraitinə uyğunlaşdırılaraq introduksiya edilir. Bu növlərdən meşələrin bərpasında istifadə olunduqda digər yerli ərazinin heyvan və bitki növləri ilə bioloji qruplaşma əmələ gətirmir. Belə ağacların ətrafında ot örtüyü, digər ağac və kollar inkişaf etmir, demək olar ki, meşə örtüyündə boşluq yaranır. Məs: amerika ağcaqayını, qara şam və s. Əksinə yerli floraya mənsub olan əsməqovaq, cökə ağaclarının ətrafında palıd, göyrüş və digər ağacların küləklə və ya quşlar vasitəsilə gətirilən toxumları sürətlə inkişaf edir. Eyni zamanda bu bitkilər digər canlıların yaşayış evidir. Bir çox həşərat növləri məhz yerli flora növlərinin üzərində uyğunlaşıb yaşayır. Gəlmə bitki növlərindən yaşayış yerlərinin yaxşılaşdırılmasında istifadə etmək daha məqsədəuyğundur. Belə olduqda bəzək bitkiləri ilə maraqlı kompozisiya yaradan bu növlər təbiətə ziyan vurmur. Meşə bərpası işlərində faha çox yerli tinglikdə becərilən tinglər, toxmacarlar və qələmlər istifadə olunmalıdır. Uzaq yerdən köçürülən əkin materialı fərqli rütubət, temperatur və torpaq şəraitinə uyğunlaşdığına görə yerli ərazidə nisbətən zəif inkişaf edir. Nəticədə bitki gec boy atır, xəstəliklərə və ziyanvericilərə qarşı davamsız olur. Əkin üçün seçilmiş tinglərin ölçüsü bir sıra şərtlərdən və daha çox ağacın cinsindən asılıdır. İri ağacları köçürən zaman kök sistemi zədələnir və bitki xəstələnərək zəif boyatır. Həddindən artıq kiçik tinglər müntəzəm qulluq tələb edir. Bu bitkilərin ətrafı müntəzəm olaraq alaqlardan təmizlənməlidir. Meşə bitkilərinin tinglərinin hündürlüyü orta hesabla 0,5 mdən 11,5 mə qədər olmalıdır. Tingin ölçüsü böyük olduqda, onun kök sistemini çıxararkən ehtiyatlı olmaq və torpaqla birlikdə köçürmək lazımdır. Bitkiləri daimi yerinə köçürərkən sahədə adi qaydada çalalar qazılır. İynəyarpaqlı ağaclar üçün əkin sahəsinə üzvü gübrə verilmir. Ağacları çox sıx və ya həddindən artıq seyrək əkmək olmaz. Seyrək əkilmiş ağacların çətiri qovuşmur və xüsusi meşə mikroiqlimi əmələ gəlmir. Bir çox ağaclar alçaqboylu olur və əyri bitir. Meşə massivi salarkən 1 ha sahədə 11,5 min ting əkilir. Orta hesabla ağaclar birbirindən 2,53 m aralıda əkilməlidir. İşıqsevən ağacları bir qədər uzaqda, birbirindən 3,54 m aralıda əkmək lazımdır. Yol kənarında, yarğan kənarında və çay sahilində ağacların arasında 1,52 m məsafə saxlanılır. 87 MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI II FƏSİL 6070 sm hündürlükdə ağacları əkmək üçün 40x40 sm və ya 60x60 sm ölçüdə sahə bellənir. Bellənmə zamanı alaq bitkiləri çevrilən torpaq kütləsinin altında qalaraq əkinlərə mane olmur. Sonra torpağı yumşaltmaq lazımdır. Belin eni qədər dərinlikdə çala qazılır. Tingin kök sistemi ehtiyatla çalaya yerləşdirilir. Bu zaman kökləri əllə düzəltmək lazımdır ki, yuxarıya qatlanmasın. Əkin zamanı şagirdlər tingləri elə tutmalıdırlar kı, kök boğası torpağın səthinə bərabər səviyyədə yerləşsin. Çalaya ehtiyatla torpaq əlavə edilir və üzəri bərkidilir. (Kökün ətrafındakı boşluq doldurulur ki, su keçiriciliyi və yeni köklərin inkişafı təmin olunsun). Torpağı möhkəm bərkidərək tingi elə tutmaq lazımdır ki, kök boğazı torpağın səthindən aşağı düşməsin. Sonra bitki suvarılır. Suvarma zamanı kökün torpaqla təması daha yaxşı təmin olunur və kifayət qədər mineral maddələr mənimsənilir. Əgər torpaq nəmdirsə, bir əkinə 0,51 litr, qurudursa, 25 litr su tələb olunur. Suvarma zamanı tingin əyilməməsi üçün yanında taxta dirək basdırılır və bitki iplə bu dirəyə bağlanır. Dirəklər güclü külək zamanı bitkilərin əyilməsinin qarşısını alır. Əkindən bir neçə həftə sonra tinglərin ətrafı alaqlardan təmizlənir. Bu dövr əkin üçün sınaq dövrü hesab edilir. Rəqabətə davamlı ağaclar daha tez inkişaf edərək möhkəmlənir. Boyu 70 smdən hündür olan tinglər üçün 60x60 sm və ya 80x80 sm ölçüdə sahə bellənir. Bellənmiş sahədə hər bir bitki üçün təxminən 20x20x20 sm ölçüdə çala qazılır. Eyni qayda üzrə tinglər çalaya qoyulub bitkilərin kök boğazı yer səthinə bərabər səviyyədə yerləşdirilir. Torpaq əlavə edilib bərkidilir və dirək basdırılır. Hündür boylu ağacları suvarmaq üçün 27 litr su tələb olunur. Əkilmiş tinglərə kifayət qədər su verilməlidir. Enliyarpaqlı ağac cinslərinin yarpaqları inkişaf etməyə başladıqdan payızda tökülənə qədər bitkilərə su tələb olunur. Həmin dövrdə ağacları köçürmək olmaz, çünki tinglər məhv olar. İynəyarpaqlı bitlkilərdə bu dövrdə cavan zoğlar əmələ gəlir və gövdə oduncaqlaşır. Əkin materialı kimi toxumların cücərdilməsinə üstünlük verilir. Kök pöhrələri vasitəsilə artırılan bitkilərdə kök sistemi zəif inkişaf edir və ana bitkinin xəstəlikləri irsən keçir. Əgər əkin üçün kök sistemi daha güclü inkişaf etmiş kök pöhrələri seçilibsə, becərilməsi mümkündür. Qış mövsümündə cücərtilərin üzərini örtmək olmaz. Bu göbələk sporlarının yayılmasına və bitkilərin məhvinə səbəb olur. Meşə bitkilərini bataqlıq sahələrdə, elektrik xətlərini altında, otlaqda, çəmənlikdə əkmək olmaz. Meşə döşənəyindəki törtöküntünü və quru budaqları yığışdırmaq olmaz. Bitki qalıqları torpağın məhsuldarlığını artıraraq bir çox bitki Yüklə 1,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|