Kitab new indd
Yüklə 2,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dializ xəstələrin problemləri
- Metabolik sindrom
- 7.3. Şəkərli diabet
- Dializ xəstələrin problemləri Cədvəl 7.7 Diabet zamanı dializin növləri
- Diabetik qastroparez və enteropatiya.
197 Fəsil 7. Dializ xəstələrin problemləri Enteral qidalanma: • Qida və mayenin oral qəbulu mümkün olmadıqda; • Dializ zamanı paradialitik qidalanma yaxud tərkibində aminturşular olan dializat HD və PD istifadə olunur. Parenteral qidalanma: • MBT funksiyasının pozğunluğu olduqda tətbiq edilir.
Dializ xəstələrində bəzən metabolik sin- drom müşahidə edilir. Amerika Ürək Assosiasiyası/Milli Ürək, Ağciyər və Qan İnstitutunun (American Heart Association/National Heart, Lang, and Blood Institute) tövsiyəsinə görə (2005) aşağıda qeyd olunan 5 kriteriyadan 3-ü müşahidə olunduğu pasientlərdə metabolik sindromun olması təsdiq edilir: • Qarın piylənməsi: belin dairəsinin uzunluğu kişilərdə >102 sm, qadınlarda >88 sm; • Hipertriqliseridemiya: acqarına qanda triqliseridlərin səviy- yəsi >150 mq/dl (1,7 mmol/l); • Yüksək sıxlıqlı lipoproteidlərin səviyyəsinin enməsi <40 mq|dl (1,0 mmol/l) kişilərdə, 50 mq/dl (1,3 mmol/l) qadınlarda; • Qan təzyiqi yüksəlir: >130/85 mm Hg yaxud antihipertenziv dərman qəbulu; • Acqarına venoz qanda qlükozanın səviyyəsinin yüksəlməsi >100 mg/dl (5,6 mmol/l), yaxud antidiabetik preparatlarla müalicə (NDT, 2007, v.22, pp.118-127). Metabolik sindrom müşahidə edilən dializ xəstələrinin əlavə xüsusi müşahidə və müalicə tədbirlərinin görülməsinə ehtiyacları olur.
Dializə daxil olan yeni xəstələrin təxminən 35%-ində XBÇ-nin səbəbi şəkərli diabet (ŞD) olur . Bu xəstələrin dializ müalicəsində xəstələnmə və ölüm faizi başqa dializ pasientlərinə nisbətən yüksəkdir. Başqa xəstəliklər nəticəsində baş verən XBÇ xəstələrində
198 Dializ dializ müalicəsi kreatinin klirensi 9–14 ml/dəq-dən aşağı düşdükdə başlayırsa, şəkərli diabetdə bu göstərici 15 ml/dəq və ondan yüksək olanda başlayır. Bunun bir neçə səbəbi vardır: – böyrək funksiyasının zəifl əməsi sürəti yüksək olur; – hipertenziya və retinopatiya kreatinin klirensi 15 ml/dəq-dən aşağı düşdükdə pis nəzarət olunur; – uremik əlamətlər diabetiklərdə daha tez aşkar olunur. Hər hansı bir dializ metodunun seçilməsi problem olaraq qalır. Periton dializi şəkərin nəzarətə alınmasını çətinləşdirir, çünki dializ məhlulu ilə bədənə böyük miqdar şəkər daxil olur. Qarın boşluğundan qana daxil olan şəkər iştahı küsdürür. Xəstələrin əksəriyyəti gündəlik lazım olan yeməkləri çətinliklə qəbul edirlər. Bundan başqa, PD-də hipoqlikemiya epizodları HD-yə nisbətən az müşahidə olunur. İnfeksion ağırlaşmalarda (peritonit, giriş dəliyin və kateterin tunelinin infeksiyası) müşahidə olunur. Diabet zamanı müşahidə edilən qan damarlarının zədələnmələri HD damar yolunun yaradılmasını çətinləşdirir. Diabet zamanı AV fi stula və protezlərin fəaliyyət dövrü də qısalır. Vegetativ sinir sisteminin və ürəyin diastolik disfunksiyası diabetli xəstələrdə dializ gedişində hipotenziya epizodlarını müntəzəmləşdirir (cədvəl 7.7).
Dializin növündən asılı olmayaraq diabet xəstələrində qidalanma çatışmazlığı müşahidə edilir. Bunun səbəbləri qida məhsullarının az qəbul edilməsi, diabetik qastroparez və enteropatiya, katabolik stres, müntəzəm interkurrent xəstəliklərdir. Odur ki, diabet ilə olan xəstələrin qida əlavələri və parenteral qidalanmaya ehtiyacı olur. Dializ xəstələri üçün olan pəhriz diabetli xəstələrə də aiddir. Anuriya ilə olan xəstələr Na, K və suyu da məhdudlaşdırmalıdırlar. Lipidlərin səviyyəsini pəhrizin köməyi ilə normallaşdırmaq mümkün olmadıqda lipolitik preparatlar qəbul olunur. Qida çatışmazlığı olduqda aminturşu məhlulları istifadə olunur.
199 Fəsil 7. Dializ xəstələrin problemləri Cədvəl 7.7 Diabet zamanı dializin növləri Növləri
Üstünlüyü Çatışmazlığı Hemodializ Yüksək effektivdir Ürək patologiyası olanlar üçün yüksək risk Həkimlər tərəfi ndən mərkəzdə müşahidə Damar yoluna lüzum; qolda işemiya riski Dializatda zülal itirilmir Dializ zamanı hipotoniya riski Ətraf amputasiyaları az olur Dializönü hiperkaliyemiya Hipokaliyemiyaya meyllik Daimi
ambulator PD Ürək-damar stabilliyi Damar yolu lazım olmur Peritonitlər, infeksiyalar tezliyi diabetsiz xəstələr kimi
Qanda K yaxşı nəzarət olunur
Qanda şəkər yaxşı nəzarət edilir, xüsusən də peritondaxili insulin vurulanda, hipokaliyemiya yüngül olur Dializatla zülal itir Qarındaxili təzyiq artır (yırtıqlar, mayenin yığılması) Müalicə çox sadədir Diabetik qastroparez və enteropatiya. Diabetik qastroparez nəticəsində qida qəbulunun azalması, qida maddələrinin ab- sorbsiyasının pozulması nəticəsində hiperqlikemiya ilə əvəz olunan hipoqlikemiya müşahidə edilir. Tez-tez, kiçik porsiyalarla qida qəbulu vəziyyəti nizamlaya bilər. Dərman müalicəsinin köməyi olmur, o cümlədən cisaprid istifadə etmək məsləhət deyil. Kiçik doza metoklopramid (5 mq gündə 2 dəfə) istifadə olunur, yüksək dozada istifadə edildikdə ekstrapiramid dəyişikliklər baş verə bilər. Başqa ”prokinetik” dərmanlar, məsələn, domperidon və ya motilin Yüklə 2,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|